SİR MARK SYKES’IN ORTADOĞU İZLENİMLERİNE KISA BİR BAKIŞ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 341 - 364, 30.11.2021

Ruziye Özsoy Cengiz Kartın

https://doi.org/10.30561/sinopusd.995345

Öz

Çalışma, 19. yüzyılın Güneş Batmayan İmparatorluğu’nun bir temsilcisi olarak 20. yüzyılın ilk çeyreğinde bir Ortadoğu uzmanı olan Sir Mark Sykes’ın yürüttüğü faaliyetlere odaklanmıştır. Sykes, almış olduğu eğitime ilave olarak küçük yaşlarında Doğu’ya gerçekleştirdiği seyahatlerle Birinci Dünya Savaşı ile birlikte başlayacak sürecin önemli aktörleri arasında yer almıştır. Söz konusu süreç içerisinde Sykes’ın kimi fikirleri değişime uğramış kimi fikirleri ise sabit bir şekilde devam etmiştir. Bu değişim ya da sabit fikrin odak noktasını ise İngiliz devlet menfaatlerinin temini teşkil etmiştir. Ona göre İngiltere’nin Ortadoğu’daki çıkarlarını gerçekleştirmek için Siyonistler kilit bir role sahipti. Bu bakış açısı ile hareket eden Sykes onların en küçük sorunlarından en büyük problemlerine varıncaya değin çözüm önerilerini Londra’ya tavsiye etmiştir. Mark Sykes, I. Dünya Savaşı sırasında, Şerif Hüseyin liderliğinde gerçekleşen bazı Arapların isyanında önemli roller üstlenmiştir. Özellikle Arap lejyonlarının kurulması için mücadele etmiştir. Çalışma Mark Sykes’ın hayatı, kartografya yeteneği, Siyonistlerle münasebeti, Arap lejyonu kurulması için merkezî hükümetine tavsiyelerine odaklanmıştır. Söz konusu odaklanmanın çerçevesi ise İngiliz Ulusal Arşivi belgelerine, Mark Sykes’ın hazırladığı raporlara ve mektuplara bağlı kalınarak çizilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sir Mark Sykes, Sir Mark Sykes, Siyonizm, Siyonistler Arap Lejyonu, Arap Milliyetçiliği., Sir Mark Sykes, Siyonizm, Siyonistler Arap Lejyonu, Arap Milliyetçiliği.

Teşekkür

Danışman Hocam Doç. Dr. Cengiz Kartın'a teşekkür ederim.

Kaynakça

• PRO, FO371/3396- No77811
• PRO, FO371/3396-77811/W/44
• PRO, FO371/396-83940/W/44
• PRO, PRO, FO371/396-93722/E/44
• PRO, FO 608/98-38825/ME//44
• PRO, CAB/24/18/29 G.T.1299
• Katar Dijital Arşivi, IOR/L/PS/10/586 File 705/1916 pt 1-2 Arab Revolt.
• Arthır, G. (2010). Savaş Lordu Kitchener. Hazırlayan: Muzaffer Albayrak, İstanbul: Kurtuba Kitap.
• Aslanmirza, Ö. (2021). An Imperial Traveler: Mark Sykes and His Impressions in the Middle East Through His Article and Notes in the Late 19th Century. Tarih Dergisi, S.73, İstanbul: İstanbul University Press, 173-194.
• Ay, H. U. (2018) Arap Birliğini Doğuran Temel İdeoloji Üzerine Bir Değerlendirme: Arap Milliyetçiliği. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, C.3, S1, 32-49.
• Berdine, M. D. (2018). Redrawing the Middle East: Sir Mark Sykes, Imperialism and the Sykes-Picot Agreement, London.
• Bloom, C. (2011). Sir Mark Sykes: British Diplomat And A Convert To Zionism. Jewish Historical Studies, Volume 43, 141-157.
• Capern, A. L. (1998). Winston Churchill, Mark Sykes And The Dardanelles Campaign Of 1915, Historical Research, Volume 71, 108-118.
• Çabuk, M. (2019). İngiliz Belgelerine Göre İngiltere’nin Ortadoğu’daki İstihbarat Merkezi: Arap Büro (1916-1920). Belgi, C1: Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, 1130-1147.
• Çıtak, C. (1997). Sır Mark Sykes Hayatı ve Ortadoğu’daki İngiliz Politikasının Şekillenmesindeki Rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlke ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Çiçek, K. (2018). Sir Mark Sykes’ın I. Dünya Savaşı Sonrası Haritalarında Osmanlı Devleti ve Yakın Doğu Sınırları, Ermeni Araştırmaları, S. 60, Ankara,73-99.
• Fromkin, D. (2004). Barışa Son Veren Barış, Hazırlayan: Şemsi Yeğin, İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Gökçe, Ö.T. (2019) Arap Milliyetçiliğinin Ortaya Çıkışı ve İlk Dönemleri. Yeni Fikir, Yıl: 11, S.22, 55-71.
• Harvey, D. (1982). British İmperialism, In The Middle East Of World War One: A Psychosocıal History Of The Arab Revolt. The University Of Texas At Austin.
• James, L. (2004). Sykes, Sir Mark, Sixth Bornet (1879-1919). Oxford Dictionary of National Biography: İngiltere,Oxford Üniversitesi Yay, 557-560.
• Karaca, T. N. (2018).SınırlarıÇizenKadın İngilizCasusGertrudeBell.İstanbul:Kronik Kitap.
• Karakaş, N. (2012). Britanyalıların Gözüyle Sina Filistin Cephesi'nde Türk Askeri. Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt/Volume XXVII, Sayı/Number 2, 403-425.
• Kartın, C. (2016). Mark Sykes’ın Ortadoğu İzlenimleri. Sykes-Picot Gizli Anlaşması’nın 100. Yılında Ortadoğu ve Türkiye Sempozyumu: Ankara, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, s. 395-418.
• Leslie, S. (1923). Mark Sykes: His Life and Letters. London, New York, Toronto and Melbourne: Cassell and Copmany, LTD,
• Özalkan, S. (2018). Tarihsel Perspektiften Arap Milliyetçiliği. İnsamer, S.56, 1-7.
• Şahin, İ. (2015) Ortadoğu’da Emperyalist Güçlerin Gizli Oyunu: Sykes-Picot Anylaşması. Akademik Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, S.38,1130-1147.
• Polat, Ü. G. (2010). Türk-Alman Propagandası Karşısında Arap Bürosu’nun Kuruluşu. Atatürk Araştırma. Merkezi Dergisi, C. XXVI, S. 76, 97-132.
• Polat, Ü.G. (2015). Kud Komutanı Townshend’in İstanbul'a Getirilişi ve İngiliz Savaş Basınına Müdahele. Akademik ORTADOĞU, C.9, S2: More Ajans,131-146.
• Rosen,J. (1988). Captain Reginald Hall and the Balfour Declaration. Middle Eastern Studies, Vol. 24, No.1,173-202.
• Sazak, S. (1988). Sir Mark Sykes ve 1900-1920 Arası İngiltere’nin Ortadoğu Politikasına Etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü.
• Soy, B. (2004). Arap Milliyetçiliği: Ortaya Çıkışından 1918’e Kadar. Bilig, Yaz, S. 30: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları, 173-202.
• Sykes, M. (2015). Darül İslam-Osmanlı'nın Şark Bölgesinde Seyahat. Çeviren: Hikmet İlhan, İstanbul: Avesta Basım Yayın.
• Sykes, M. (2013). Beş Türk Eyaletine Doğru. Çevirenler: İngilizce: Hilal Sağdıç, Fransızca: Büşra Aycibin, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Tolon, A.H. (2004). I Dünya Savaşı Sırasında Taksim Anlaşmaları, Ankara: Türk Hava Kurumu Basımevi.
• Üstel, A. (27 Kasım 2019). İngilizler Ermeni Soykırımı yalanını Nasıl Tezgahladı? -1, Star Gazetesi.
• Yazıcı, S.-Demir, A. (2017). Kamuoyu Algı Yönetimine Erken Bir Örnek Olarak Yerli ve Yabancı Basın Kaynaklarında Çerkes Hasan Vakası, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 93-118.
• Yel, S. ve Kartın C. (2013) Osmanlı Son Döneminden Cumhuriyetin İlk Yıllarına İki İngiliz’in, Sykes ve Noel Anıları. Kuruluşunda 90. Yılına Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu, Ankara 23-25 Aralık 2013, C1, 107-175.
• Yeşilyurt, Y.(2018). I. Dünya Savaşı'nda Yemen'de Osmanlı İngiliz Mücadelesi ve Mark Sykes’ın Yemen’den Gönderdiği Rapor. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 357-374.