OSMANLI ADALARINDAKİ GARNİZONLARIN FİNANSMAN KAYITLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 242 - 266, 31.05.2022

Orçun Nalezen

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1122582

Öz

Bu makalede Ege’de Osmanlı hâkimiyetinin devamlılığında kritik öneme sahip kalelerde görev yapan personele ilişkin maliye kayıtları üzerine değerlendirmelerde bulunulmaktadır. Ege Adalarındaki Osmanlı kalelerinde görevli askerler başlangıçta dirlik tasarruf ediyordu. Ancak gelişen koşullar, Türk hâkimiyetinin Ege’nin doğusunu kapsayacak şekilde güneye doğru ilerlemesi bu durumu değiştirmişti. XVI. yüzyıl sonlarına kadar Ege Adaları’ndaki kalelerde görev yapan askerlerin kayıtlarına tahrir defterlerinde rastlarken bu dönemden sonra mevacib defterlerinin tutulmaya başlandığı görülür. Bu dönüşüm timarlı kale görevlilerinin yerini Ege’de ulufeli askerlerin almasıyla ilgilidir. Makale, bu dönüşüm sonucunda ortaya çıkan defter serisinin özellikleri üzerinden gerçekleştirilebilecek değerlendirmelere işaret etmektedir. Bununla birlikte defterlerdeki kayıt mantığına bağlı olarak ortaya çıkan sorunlar ile değerlendirme sürecinde düşülebilecek hatalar hakkında uyarılarda bulunmaktadır. Özellikle mevacib türü defterlerin Ege’deki Osmanlı kalelerini ayakta tutan organizasyonu yansıtan tarihsel deliller olarak bu kapsamda ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ege Adaları, garnizonlar, tahrir, mevacib, Kaleler

Kaynakça

• Maliyeden Müdevver Defterler Tasnifi (MAD.d): 2202, 4378, 4634, 5683, 6404, 7365, 12760.
• Tahrir Defterleri Tasnifi (TT.d.): 25, 74, 196, 261, 264, 367, 594, 640.
• Afyoncu, E. (2004). “Mevacib”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C. 29. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 418.
• Barkan, Ö.L. (1979). “Timar”. İslam Ansiklopedisi, C. 12/I. İstanbul: MEB, 286-333.
• Demircan, Y. (1992). Tahrir Defterlerine Göre Boğazönü Adaları (XV ve XVII. Yüzyıllar), (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Genç, Y. İ., Küçük, M., Gündoğdu, R. (Ed.) (2010). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Araştırma Rehberi. İstanbul: T. C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayını.
• Hegyi, K. (2018). The Ottoman Military Organization in Hungary: Fortresses, Fortress Garrisons and Finances. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
• Kılıç, O. (2012). “Teşkilat ve İşleyiş Bakımından Doğu Hududundaki Osmanlı Kaleleri ve Mevacib Defterleri”. OTAM, 31/Bahar, 87-127.