Türkçe Dersi Öğretim Programları ile Türkçe Ders Kitaplarında Ses Olayları Konusunun Öğretimi ve İşlevsel Dilbilgisine Göre Etkinlik Önerileri

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: Eğitim Bilimleri Özel Sayısı, 200 - 222, 31.12.2024

Seher Çiçek

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1582449

Öz

Bu araştırmanın amacı; 2019 ve 2024 Türkçe Dersi Öğretim Programları ile Türkçe ders kitaplarında ses olayları konusunun öğretimini karşılaştırmalı olarak incelemek ve işlevsel dil bilgisine uygun öğretim etkinlikleri önerisi getirmektir. Bu amaçla araş-tırmada doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu yönteme uygun olarak ulaşı-lan veriler, betimsel analiz tekniğine uygun olarak alanyazının taranması ile ulaşılan ölçütlere göre incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; 2019 Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda 5. sınıf, 2024 Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda 6. sınıf dü-zeyinde yer verilen ses olayları konusu, her iki programda da işlevsel bir yaklaşımla ele alınmıştır. 2019 Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda ses olayları ile ilgili beş farklı terim varken, 2024 Ortaokul Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda yedi farklı terim vardır. Ses olayları konusu 2019 Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda yazma becerisi ile, 2024 Türkçe Öğretim Programı’nda ise dört temel dil becerisi ile ilişkilendirilmiş-tir. Ancak incelenen 5. sınıf Türkçe ders kitabında ses olayları ile ilgili öğretim etkin-liklerinin Türkçe Dersi Öğretim Programları’nın (MEB, 2019, 2024) temel yaklaşımı olan işlevsel dilbilgisine uygun olmadığı görülmüştür. Çünkü bu etkinliklerin metin temelli olmadığı, kuralcı bir yaklaşımla hazırlandığı, aşamalı olmadığı, dil becerileri ile ilişkilendirilmediği görülmüştür. Ayrıca hem öğretim etkinliklerinin hem de tema sonunda yer alan ses olayları sorularının bilişsel öğrenme düzeylerinin hatırlama ve anlama basamağında kaldığı görülmüştür. Araştırmada ses olayları konusunun aşama-lık ilkesine uygun olarak yapı bilgisi bulunduğu için 6. sınıf düzeyinde verilmesinin uygun olduğu görüşü ortaya çıkmıştır. Son olarak araştırmada ders kitabı yazarları, öğretmenlere ve ilgililere katkı sağlaması için işlevsel dilbilgisi yaklaşımına uygun öğretim etkinlikleri hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

işlevsel dilbilgisi, ses olayları, Türkçe dersi öğretim programı, Türkçe ders kitabı

Etik Beyan

Makalenin inceleme nesneleri, Türkçe dersi öğretim programları ve bir adet Türkçe ders kitabıdır. Etik kurul iznine gerek yoktur.

Destekleyen Kurum

Yok.

Kaynakça

• Aksan, M. (1993). Dilbilimde işlevci-biçimci yaklaşım. Dilbilim Araştırmaları, 4, 189-200.
• Aksin, H. Ş. (2022). Ses olaylarının etkinlik temelli öğretiminin öğrencilerin akade-mik başarılarına ve dil bilgisi tutumlarına etkisi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Çiçek, S. (2021). Türkçede çatı kavramı, Yönetme ve Bağlama Kuramına göre çatı öğretimi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversite-si.
• Çiçek, S. (2023). Ana dili olarak Türkçe öğretiminde işlevsel dilbilgisinin kullanımı ve etkinlik örnekleri. Yazıtlardan Dijitale Türkçe Cumhuriyet’in 100. Yılına Ar-mağan, 66-83.
• Çiçek, S., & Dolunay, S. K. (2021). Türkçede çatı kavramı, yönetme ve bağlama kura-mına göre çatı öğretimi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40(2), 849-900. https://doi.org/10.7822/omuefd.997509
• Çiçek, S., & Karatay, H. (2023). -de biçimbirimi ile de bağlacının işlevleri ve yazımı-nın öğretimi. Eğitim ve Bilim, 48(214), 249-267. doi.org/10.15390/EB.2023.12079
• Demirel, Ö., & Şahinel, M. (2006). Türkçe öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Dik, S. C. (1997). The Theory of Functional Grammar (Part I: The Structure of The Clause (Revised 2. Ed.). Kees Hengeveld (Ed.). Berlin, New York: Mouton de Gruyter.
• Dolunay, S. K. (2010). Dil bilgisi öğretiminin amacı ve önemi. Türklük Bilimi Araştır-maları, 27, 275-84.
• Dolunay, S. K. (2014). Dil bilgisi öğretimi. Abdurrahman Güzel ve Halit Karatay (Ed.). Türkçe öğretimi el kitabı. (s. 381-413). Ankara: Pegem Akademi.
• Efendioğlu, S., & İşcan, A. (2010). Türkçe ses bilgisi öğretiminde ses olaylarının sınıf-landırılması. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 17(43), 121-143.
• Eggins, S. (2014). Introduction to Sytemic Functional Grammar. New York London: Continuum
• Freddi, M. (2004). Functional Grammar: An Introduction for the EFL Student. http://amsacta. cib.unibo.it/archive/00000867/01/FunctionalGrammarEFLStudent_Freddi_2004_with_forewor d. pdf (06. 06. 2006)
• Göğüş, B. (1978). Orta dereceli okullarımızda Türkçe ve yazın eğitimi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Halliday, M. A. K. (2004). An ıntroduction to functional grammar (3nd). London Uni-ted Kingdom: Arnold.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayınları.
• Karatay, H., & Kükrer, M. (2024). 5. sınıf öğrencilerinin yazım yanlışları ve nedenleri: durum çalışması. International Journal of Language Academy, 49, 219-237. DOI: 10.29228/ijla.74586
• Karatay, H., & Çiçek, S. (2022). Mi’nin işlevleri ve yazımının öğretimi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(4), 1563-1581. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2022.22.74506-1104035
• Larsen-Freeman, D. (2001). Grammar. R Carter & D. Nunan (Ed.), In The Cambridge guide to teaching English to speakers of other languages (pp. 34- 41). Camb-ridge: Cambridge University Press.
• MEB. (2019). Türkçe dersi öğretim programı (5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• MEB. (2024). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Onan, B. (2012). Dil bilgisi öğretiminde temel ilkeler ve izlenen aşamalar. M. Özbay (Ed.), Türkçe Eğitimi Açısından Dil Bilgisi Öğretimi (71-102). Ankara: Pegem Akademi.
• Özbay, M. (2011). Özel öğretim yöntemleri II. Ankara: Öncü kitap.
• Pekaz, K. (2007). İlköğretim sekizinci sınıf yazılı anlatımlarındaki ses olayları, nokta-lama, imlâ hataları ve anlatım bozukluklarının düzeltilmesinde ipucu ve geri bildirim teknikleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Sağır, M., & Atalay, D. (2016). Yeni programa uygun etkinliklerle dil bilgisi öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Şahin, F. (2019). Altıncı sınıf Türkçe dersi ses olayları konusunda geliştirilen eğitsel oyunun akademik başarıya etkisi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ba-lıkesir Üniversitesi.
• Sancı Uzun, D., Atalay, E., & Ekinci Çelikpazu, E., (2019). Türkçe dersi öğretim prog-ramında yer alan dilbilgisi kavramlarının Türkçe ders kitabındaki etkinlikler-de ele alınışları üzerine bir inceleme. XIV. Uluslararası Büyük Türk Dili Ku-rultayı (ss.178-190). Bakü, Azerbaycan.
• Schaaik, G. V. (1998). İşlevsel dilbilgisi nedir? Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 9, 9- 25.
• Sevim, B. (2022). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe 5. sınıf ders kitabı. Anka-ra: Koza Yayınları.
• Şimşek, H. (2009). Methodical problem in the researches of educational history. Anka-ra University Journal of Faculty of Educational Sciences, 42(1), 33-51.
• TDK. (2018). Güncel Türkçe sözlük. Erişim tarihi. 24.09.2024, https://sozluk.gov.tr/.
• Yenen Avcı, Y. (2014). Türkçe ders kitaplarında ses olayları. Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 497-520. https://doi.org/10.12984/eed.35154
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Anka-ra: Seçkin Yayıncılık.