Türkiye'de İklim Değişikliği Eğitimi: Bloom Taksonomisi'ne Göre Bir Program Analizi Çalışması

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: Eğitim Bilimleri Özel Sayısı, 306 - 325, 31.12.2024

Hasret Baş , Rahime Çobanoğlu

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1582615

Öz

İklim değişikliği ile ilgili toplumsal farkındalığın artırılması ve eyleme geçme kapasitesinin güçlendirilmesi uluslararası çevre sözleşmeleri tarafından bir gereklilik olarak tanımlanmıştır. Bireylerin bu küresel soruna yönelik derin bir anlayış ve bilinçli dav-ranışlar geliştirmeleri için okullarda erken yaşlardan itibaren iklim değişikliği eğitimi verilmesi beklenmektedir. Öğretim programlarında iklim değişikliği konusuna etkili bir şekilde yer verilmesi, bu eğitimin niteliğini artırmak açısından büyük önem taşı-maktadır. Doküman incelemesi yöntemine başvurulan bu çalışmada, Türkiye’de ilkokul kademesinde (1.- 4. Sınıflar) uygulanan Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretim programlarının (Millî Eğitim Bakanlığı, 2023) kazanımları ve içeriği iklim değişikliğine ilişkin olarak incelenmiştir. İklim değişikliği ile ilgili kazanımlar yenilenmiş Bloom Taksonomisi boyutlarına göre sınıflandırılmıştır. Bulgular, incelenen beş öğretim programında yer alan 181 kazanımdan yalnızca 17’sinin doğrudan iklim değişikliği ile ilgili olduğunu göstermektedir. İlgili kazanımların büyük çoğunluğunun “anlama” (f= 5) düzeyinde olduğu ve kazanımların çoğunlukla “kaynakların kullanımı” (f= 6) konu alanında yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Bu bulgular, iklim değişikliği konusundaki kazanımların ilkokul öğretim programlarında sayıca yetersiz ve kapsamının yüzeysel olduğunu göstermektedir. Öğretim programlarındaki kazanımların gözden geçirilerek iklim değişikliği ile ilgili çeşitli konu alanlarında Bloom Taksonomisinin daha üst düzeylerine yönelik kazanımların çeşitlendirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İklim Değişikliği Eğitimi, İklim Değişikliği, Bloom Taksonomisi, Program Analizi

Kaynakça

• Aktaş, F. (2019). İlköğretim programlarının sürdürülebilir kalkınma hedefleri açısından, çevre eğitimi ve iklim değişikliği boyutunda incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Büyükalan Filiz, S., & Baysal, S. B. (2019). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı kazanımlarının revize edilmiş Bloom taksonomisine göre analizi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 234-253. https://doi.org/10.17679/inuefd.435796
• Bümen, N. T. (2006). A revision of the Bloom’s taxonomy: A turning point in curriculum development. Education and Science, 31(142), 3-14. https://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/837/189 Yazarlar (2024).
• Creswell, J. W. (2013). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Pearson Education. Yazar & Diğer Yazar (2021).
• Demirel, Ö. (2017). Öğretme sanatı. Pegem Akademi. Demir, H. (2019). 2018 Sosyal Bilgiler öğretim programında ve ders kitaplarında iklim değişikliği. [Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Demirel, Ö. (1992). Türkiye’de program geliştirme uygulamaları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(7), 27-43. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hunefd/issue/7829/102958
• Ferguson, T. (2019). Climate change education for sustainable development. In Encyclopedia of Sustainability in Higher Education (pp. 225-232). Cham: Springer International Publishing.
• Genç, Z. (2023). Birleşmiş milletler iklim değişikliği çerçeve sözleşmesi’nin Sosyal Bilgiler öğretim programı ilgili kazanim, değer ve becerileri bakımından değerlendirilmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• İlhan, A. & Gülersoy, A. E. (2019). Evaluation of the achievements of 10th grade geography course curriculum according to the revised Bloom taxonomy. International Journal of Geography and Geography Education, 39, 10-28. https://doi.org/10.32003/iggei.474132
• IPCC (2021). Climate change 2021: The physical science basis. Contribution of working group I to the sixth assessment report of the intergovernmental panel on climate change. https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/#FullReport
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189. http://orcid.org/0000-0001-5352-8552
• MEB (2023). Hayat Bilgisi dersi öğretim programı (İlkokul 1, 2 ve 3. sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr MEB (2023). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı (Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=1264
• MEB (2024). Milli Eğitim Bakanlığı 2024-2028 İklim değişikliği eylem planı. https://www.meb.gov.tr/iklim-degisikligi-eylem-plani-2024-2028.pdf.
• Meriç, M., E. (2023). Türkiye’deki ilkokul mihver dersler öğretim programlarinda çevre eğitimi ve iklim değişikliği: özel amaç, beceri ve kazanimlarin incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Mochizuki, Y., & Bryan, A. (2015). Climate change education in the context of education for sustainable development: Rationale and principles. Journal of Education for Sustainable Development, 9(1), 4-26. https://doi.org/10.1177/0973408215569109
• Monroe, M. C., Plate, R. R., Oxarart, A., Bowers, A. & Chaves, W. A. (2019). Identifying effective climate change education strategies: A systematic review of the research. Environmental Education Research, 25(6), 791-812. https://doi.org/10.1080/13504622.2017.1360842
• Narin, Y. (2023). 8. Sınıf Fen Bilimleri dersi küresel iklim değişikliği konusunun öğretimine yönelik ihtiyaç analizi. [Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. NASA (2020). The causes of climate change. NASA Climate Change: Vital Signs of the Planet. https://climate.nasa.gov/causes
• NOAA (2021). Climate change: Global Sea level. https://www.climate.gov/news-features/understanding-climate/climate-change-global-sea-level
• Stevenson, R. B., Nicholls, J., & Whitehouse, H. (2017). What is climate change education? Curriculum Perspectives, 37, 67-71. https://doi.org/10.1007/s41297-017-0015-9 Toprak, İ. (2022). Ortaokul öğrencilerinin küresel iklim değişikliği algıları. [Yüksek Lisans Tezi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi. UNESCO (2017). Education for sustainable development goals: Learning objectives. https://unesdoc. unesco.org/ark:/48223/pf0000247444.
• UNESCO (2021). Education for sustainable development: A roadmap. https://en.unesco.org/themes/education-sustainable-development UNESCO (2022). Education for sustainable development: A roadmap [Sustainable Development Goals Series]. https://doi.org/10.54676/IJTX2481
• UN (1992). United Nations framework convention on climate change. https://unfccc.int/resource/docs/convkp/conveng.pdf
• UN (2015). Transforming our world: the 2030 agenda for sustainable development. https://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/ UNFCCC (2015). Paris Agreement. https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement
• WMO (2021). State of the global climate 2021 (WMO Report No. 1290). https://library.wmo.int/doc_num.php?explnum_id=10733
• WMO (2022). 2021 one of the seven warmest years on record, WMO consolidated data shows. https://public.wmo.int/en/media/press-lease/2021-one-of-seven-warmest-years-record-wmo-consolidated-data-shows
• Yıldırım, G. (2022). 2015 ve 2018 Hayat Bilgisi öğretim program kazanımlarının taksonomik incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 51(233), 665-687. https://doi.org/10.37669/milliegitim.793390 Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.