Examination of the Operation Shah Euphrates and the Conformity of the Relocation of the Tomb of Suleyman Shah with International Law

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 962 - 988, 30.11.2024

Muhammet Özcan

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1461643

Öz

Although the status and location of the Tomb of Suleyman Shah was determined by the Ankara Treaty in 1921, after Syria built a dam on the Euphrates River and the dam started to hold water, the Tomb of Suleyman Shah was moved to Karakozak in 1973 after mutual negotiations upon Syria's request and Turkey's approval. After this move, the tomb of the Turkish ancestor known as Suleyman Shah, but not "Suleyman Shah" as analyzed in this study, will remain here until 2015. On February 21, 2015, in a midnight operation called Shah Euphrates, the Suleyman Shah Memorial Outpost, also known as the Turkish Shrine, located in the village of Karakozak in Syria, was moved to the PYD/YPG-controlled border village of Eşme, about 200 meters inland on the Syrian side of the Turkish-Syrian border, taking its place among the crises in Turkish Foreign Policy that the state created without any other factor. The crisis effectively disrupted the Turkish Shrine's status as an exclave territory established by the Ankara and Lausanne Treaties and created a new situation that needed to be resolved. In this study, the historical process leading up to the crisis will be analyzed in detail and the narrative will mostly be based on the approaches and reactions to the events that took place, not on the crisis itself.

Anahtar Kelimeler

Suleyman Shah, Operation Shah Euphrates, Ankara Treaty, Exclave land, Karakozak, Turkish Shrine

Şah Fırat Operasyonu ve Süleyman Şah Türbesinin Taşınmasının Uluslararası Hukuka Uygunluğunun İncelenmesi

Öz

Süleyman Şah Türbesi, statüsü ve konumu Ankara Antlaşması ile 1921’de belirlenmiş olmasına karşın Suriye’nin Fırat Nehri üzerinde baraj inşa etmesi ve barajın su tutmaya başlaması sonrası, Suriye’nin talebiyle ve Türkiye’nin onayıyla karşılıklı görüşmeler sonrası 1973 yılında Karakozak mevkiine taşınmıştır. Bu taşıma sonrası Süleyman Şah olarak bilinen ancak çalışmada incelediğimiz şekliyle “Süleyman Şah” olmayan Türk atasının mezarı 2015’e dek burada kalacaktır. 21 Şubat 2015 tarihinde Şah Fırat adı verilen bir gece yarısı operasyonuyla Suriye’de Karakozak köyünde bulunan ve Türk Mezarı olarak da bilinen Süleyman Şah Saygı Karakolu, Türkiye-Suriye sınırının Suriye kesiminde, 200 metre kadar içerde, Eşme köyü olarak bilinen ve PYD/YPG kontrolünde olan sınır köyüne taşınarak Türk Dış Politikası’nda devletin bir başka etken olmaksızın çıkardığı krizler arasında yerini almıştır. Kriz Türk Mezarı’nın Ankara ve Lozan Antlaşmaları ile tesis edilmiş eksklav toprak statüsünü fiilen bozmuş ve çözümü gereken yeni bir durum ortaya çıkarmıştır. Bu çalışmada krize gelene dek gerçekleşen tarihsel süreç detaylı işlenecek ve anlatım çoğunlukla kriz olgusu üzerinden değil gerçekleşen olaylara yaklaşımlar ve tepkiler üzerinden yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Süleyman Şah, Şah Fırat Operasyonu, Ankara Antlaşması, eksklav toprak, Karakozak, Türk Mezarı

Kaynakça

• Acarer, E. (2015, 24 Şubat) 'Beraber mevzilendik'. Cumhuriyet. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/beraber-mevzilendik-220141.
• Afyoncu, E. (2015) Süleyman Şah Türbesi. Yeditepe Yayınevi.
• Anadolu Ajansı(2014, 30 Eylül) Tezkere TBMM Başkanlığı'na sunuldu. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/tezkere-tbmm-baskanligina-sunuldu/115122.
• Aydın, A. B. (n.d.). Uluslararası Hukukta Önleyici ve Öngörücü Meşru Müdafaa Hakkı. Hukuk Vakfı. https://www.hukukvakfi.org/_files/ugd/6325d1_4c2bfce021e4479a9f8e9814439bb378.pdf.
• Balık, G. (2015). Anayasa’da “Milletlerarası Hukukun Meşru Saydığı Haller” Sorunu. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 12(47), 47-71. https://doi.org/10.33458/uidergisi.463036 .
• Bardakçı, M. (2014, 16 Mart) "Türk mezarı ile Caber Kalesi bambaşka yerlerdir". Habertürk. https://www.haberturk.com/polemik/haber/930049-turk-mezari-ile-caber-kalesi-bambaska-yerlerdir.
• BBC Türkçe (2014, 2 Ekim) Suriye-Irak tezkeresi TBMM'den geçti. BBC News Türkçe. https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/10/141001_tezkere_kabul.
• Bektaş, S. (2023). Uluslararası Hukuk Kapsamında Geçit Hakkının Hukuki Niteliğinin Tespiti Sorunu: Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Örneği Üzerinden Bir Değerlendirme. Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XIII(I), 259-299. https://doi.org/10.54704/akdhfd.1283471.
• Benedictus, L. (2015, 23 Şubat) Why did Turkey invade Syria to dig up the grave of Suleyman Shah?. The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2015/feb/23/why-did-turkey-invade-syria-dig-grave-suleyman-shah.
• Birgün (2016) PYD Eş Başkanı Müslim: Süleyman Şah türbesi taşınırken koordinasyon için Türkiye'deydim. Birgün. https://www.birgun.net/haber/pyd-es-baskani-muslim-suleyman-sah-turbesi-tasinirken-koordinasyon-icin-turkiye-deydim-105605.
• C. d’Olivier Farran. (1955). International Enclaves and the Question of State Servitudes. The International and Comparative Law Quarterly, 4(2), 294–307. http://www.jstor.org/stable/755331.
• Coffey, L. (2015, 22 Şubat) The story of Turkey, Syria and a 700-year-old tomb. Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/opinions/2015/2/22/the-story-of-turkey-syria-and-a-700-year-old-tomb.
• Değdaş, U. C. (2018). Uluslararası Hukukta Önleyici Meşru Müdafaa Hakkı. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(6), 21-40.
• Demir, T. (2020). ANKLAV, EKSKLAV VE UÇ TOPRAKLAR-GÜVENLİK İLİŞKİSİ. Güvenlik Bilimleri Dergisi, Özel Sayı(International Security Congress Special Issue), 51-77. https://doi.org/10.28956/gbd.695916. Dışişleri Bakanlığı (2014, 11 Haziran) No: 196, 11 Haziran 2014, Musul’daki Başkonsolosluğumuz Yerleşkesine Gerçekleştirilen Baskın Hk. Dışişleri Bakanlığı. https://www.mfa.gov.tr/no_-196_-11-haziran-2014_-musul_daki-baskonsoloslugumuz-yerleskesine-gerceklestirilen-baskin-hk_.tr.mfa.
• Diken (2018, 2 Nisan) Bakan tarih vermedi: Süleyman Şah Türbesi eski yerine taşınacak. Diken. https://www.diken.com.tr/bakan-tarih-vermedi-suleyman-sah-turbesi-eski-yerine-tasinacak/.
• Gökçe, D. (2015, 15 Nisan) Süleyman Şah Operasyonu'na katılan askerlerden dikkat çekici ifadeler. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/suleyman-sah-operasyonuna-katilan-askerlerden-dikkat-cekici-ifadeler-28735188.
• Habertürk (2015, 23 Şubat) CHP ve MHP'den TSK'nın Şah Fırat operasyonuna eleştiriler geldi. Habertürk. https://www.haberturk.com/gundem/haber/1045896-sah-degil-mat-operasyonu.
• İnat, K. (2015, 1 Mart) Şah-Fırat Operasyonu ve Türkiye’nin Ortadoğu Politikası. SETA. https://www.setav.org/sah-firat-operasyonu-ve-turkiyenin-ortadogu-politikasi/.
• Karadağ, U. (2016) Birleşmiş Milletler Antlaşması’na Göre Meşru Müdafaa Hakkı. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(2). 171-186. DOI: 10.21492/inuhfd.291295.
• Kasapoğlu, C., & Ergun, F. D. (2014). Defending the Tomb of Suleyman Shah: Turkey’s Options and Challenges. Centre for Economics and Foreign Policy Studies. http://www.jstor.org/stable/resrep14053.
• Kaya, Y. & Özalp, G. O. (2015a) Osmanlı Devleti'nden Cumhuriyet Dönemine Geçiş Sürecinde Süleyman Şah Türbesi'nin Konumu. Journal of International Social Research, 8(38). 366-382.
• Kaya, Y. & Özalp, G. O. (2015b) Cumhuriyet Döneminde Süleyman Şah Türbesi’nin Taşınması Sorunu. Turkish Studies, 10(5). 245-266. 10.7827/TurkishStudies.8304.
• Kaya, Y. & Özalp, G. O. (2015c) Cumhuriyet Döneminde Süleyman Şah Türbesi’nin Korunması. Turkish Studies, 10(9), 263 - 302. 10.7827/TurkishStudies.8595.
• Leylak, A. & Şulul, Ö. (2015, 24 Şubat) Süleyman Şah’ın yeni türbesi için hummalı çalışma. Hürriyet. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/suleyman-sah-in-yeni-turbesi-icin-hummali-calisma-28286732.
• NTV(2015, 22 Şubat) TSK'dan Süleyman Şah karakoluna "Şah Fırat" operasyonu. https://www.ntv.com.tr/turkiye/suleymah-saha-operasyon-1-asker-sehit
• ÖZKAN, A. (2010). CA’BER KALESİ VE TÜRK MEZARI. Atatürk Dergisi, 5(3), 197-209.
• Reuters (2015, 24 Şubat) Turkish PM says exercised "international rights" in Syrian tomb operation. Reuters. https://www.reuters.com/article/idUSKBN0LS19I/.
• SANA(2015,23 Şubat) Syria sends letters to UN on Turkish transgression on Syrian territory. Syrian Arab News Agency. https://sana.sy/en/?p=29740.
• Sözcü (2015,23 Şubat) Şah Fırat operasyonuna tepkiler. Sözcü. https://www.sozcu.com.tr/sah-firat-operasyonuna-tepkiler-wp751481.
• Sputnik (2016, 6 Mart) 'Sinirlioğlu, Süleyman Şah krizini Salih Müslim'le birlikte yönetti'. Sputnik News, https://sputniknews.com.tr/20160306/sinilioglu-suleyman-sah-salih-muslim-1021318778.html.
• Sputnik(2015,22 Şubat) Kılıçdaroğlu ve Bahçeli'den ‘Şah Fırat' tepkisi: Korkakça yüzüstü bırakıldı. Sputnik News. https://sputniknews.com.tr/20150222/1014110601.html.
• TCCB (2015,23 Şubat) Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü Kalın: “Şah Fırat Operasyonu Türkiye’nin Kendi Kararıdır ve Kendi Kabiliyetleriyle Hayata Geçirilmiştir”. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı.
• https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/2808/cumhurbaskanligi-sozcusu-kalin-sah-firat-operasyonu-turkiyenin-kendi-kararidir-ve-kendi-kabiliyetleriyle-hayata-gecirilmistir.html.
• Türk Diplomatik Arşivi (2022) Türk Ve Fransız Diplomatik Arşiv Belgeleriyle 100. Yılında 1921 Ankara Anlaşması. Dışişleri Bakanlığı.
• Vinokurov E. (2007), A Theory of Enclaves, Lanham, MD: Lexington Books.
• Winter, C. (2014, 6 Ekim) THE TOMB THAT COULD DRAG TURKEY INTO THE SYRIAN CIVIL WAR. War on the Rocks. https://warontherocks.com/2014/10/the-tomb-that-could-drag-turkey-into-the-syria-civil-war/.
• Yetkin, M. (2014, 28 Mart) Tapping the Foreign Ministry is no fun; its espionage. Hürriyet Daily News. https://www.hurriyetdailynews.com/opinion/murat-yetkin/tapping-the-foreign-ministry-is-no-fun-its-espionage-64211.
• Yılmaz, H. (2022)Süleyman Şah’ı ‘Osmanlıların Atası’ Yapan Rivayetin Tarihî Menşei: Ca‘ber Kalesi Önündeki Mezar Süleyman Şah’a Mı Aitti?. Kadim(3), 133-182. https://doi.org/10.54462/kadim.1080974.
• Yukuş, A. (2015, 24 Şubat) Süleyman Şah Türbesi'nin yeni arazisinin sahibi HABERTÜRK’e konuştu. Habertürk. https://www.haberturk.com/gundem/haber/1046460-suleyman-sah-turbesinin-yeni-arazisinin-sahibi-haberturke-konustu