The Sociology of Space in Turkish Sign Language: TİD City Names and Toponymy

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 1167 - 1182, 30.11.2024

Emre Yolcu

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1582501

Öz

Language, as an expressive tool systematically developed by humans from the moment of birth in an effort to make sense of the world and to express themselves, not only facilitates communication but also offers answers to questions regarding one's identity, origins, values, and sense of belonging. By providing these answers, language plays a crucial role in social construction, particularly in public spaces where individuals live together and where interpersonal communication and collective memory can be clearly observed. Over time, these public spaces, which have acquired semantic names, lay the foundations for collective consciousness among individuals. The academic discipline that examines the specific names given to settlements, commonly referred to as cities or towns-places that embody various cultural codes of the socie-ties inhabiting them in relation to their geography-is called toponymy, or the study of place names. In the territory of contemporary Turkey, which has historically hosted numerous societies due to its geopolitical position and geographical richness, the 81 city names and the cultural diversity they symbolize have found representation in the lexicon of Turkish Sign Language (TİD), used by individuals with hearing needs. This study will explore the sociology of space and traces of social memory through the TİD names assigned to the 81 provincial centers, thereby highlighting the communicative power of Turkish Sign Language.

Anahtar Kelimeler

TİD, Sign Language, City, Sociology of Space, Toponymy

Türk İşaret Dilinde Mekânın Sosyolojisi: TİD Şehir İsimleri ve Toponimi

Öz

Doğduğu ilk andan itibaren sürekli bir anlamlandırma ve kendini ifade etme çabası içerisinde olan insanın bu amaçla sistemleştirdiği ifadesel bir araç olan dil; nesilden nesile aktarılarak bireyin kim olduğu, nereden geldiği, neyi benimsediği ve nereye ait hissettiği gibi sorulara da çeşitli cevaplar verir. Vermiş olduğu bu cevaplarla toplumsal inşânın önünü açan bireyin, diğer bireylerle bir arada yaşadığı ve kişilerarası iletişim ile toplumsal hafızanın açıklıkla gözlemlenebileceği kamusal mekânlar; zamanla kazanmış oldukları semantik isimler vasıtasıyla bireyler arası kolektif bilincin de temellerini atmış olur. Şehir veya Kent terimiyle adlandırılan ve ait oldukları coğrafya ile üstünde yaşayan toplumun türlü kültürel kodlarını içerisinde barındıran bu yerleşim yerlerine verilmiş özel isimleri nesne, değer, deneyim üçgeni bağlamında inceleyen bilim dalına Toponimi ya da yer adı bilimi denir. Jeopolitik konumu ve coğrafi zenginliği sebebiyle tarih boyunca pek çok farklı topluma ev sahipliği yapan Anadolu topraklarında hüküm süren günümüz Türkiye'sine ait 81 farklı şehir ismi ve sembolize ettikleri kültürel çeşitlilik, işitme gereksinimli bireylerin iletişim ihtiyaçlarını karşılayan Türk İşaret Dili'nin söz varlığında da kendisine yer bulmuştur. Çalışmada 81 il merkezine verilen Türk İşaret Dili isimleri üzerinden mekânın sosyolojisi ve toplumsal hafızanın izleri sürülerek Türk İşaret Dili'nin iletişimsel gücü belirgin kılınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk İşaret Dil, TİD, Şehir, Mekan Sosyolojisi, Toponimi

Kaynakça

• Aron, R. (2004). Sosyolojik Düşüncenin Evreleri (Çev. K. Alemdar). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Aytaç, Ö. (2006). Mekân(ın) sosyolojisi: toplumsalın yeniden kuruluşu. E. Eğribel ve U. Özcan (Der.), Sosyoloji ve coğrafya (Sosyoloji yıllığı) (ss. 876-896). İstanbul: Kızılelma Yayıncılık.
• Bahan, B.J. (1996). Non-manual realization of agreement in American sign language. USA: Boston University Press.
• Baş, M. (2023). Türkçede Konuşma Organları Vasıtasıyla Dilsel Davranışa Ait Kavramlaştırmalar. Y. Aksan, E.A. Akkök ve M. Aksan (Ed.). Kavramsal Metafor ve Metonimi Üzerine Uygulamalar, (s. 21-41). Mersin: Toros Üniversitesi Yayınları.
• Bingöl, O. (2017). Kent Hayatı ve Kültürü. M. Talas (Ed.). Kent Sosyolojisi, (s. 215-228). İstanbul: Lisans Yayıncılık.
• İmer, K., Kocaman, A. & Özsoy, A. S. (2011). Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. Karaaslan, Ö. N. (2017). Mekân Sosyolojisinin İmkânı Üzerine Bir Derkenar, Düşünen Şehir Dergisi, 1 (Mart): 80 – 88.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi. (Çev. I. Ergüden). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Nora, P. (2006). Hafıza Mekanları, (Çev. M.E. Özcan). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• SignASL. (2024). American Sign Language Dictionary. https://www.signasl.org/ (Çevrimiçi, ET: 01.11.2024)
• Simmel, G. (2000). Metropol ve Zihinsel Hayat. A. Aydoğan (Ed.). Şehir ve Cemiyet: George Simmel, Max Weber, Ferdinand Tönnies, Don Martindale. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Swingewood, A. (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi. (Çev. O. Akınay). İstanbul: Bilim ve Sanat Yayınları.
• TDK. (2024). Türk Dil Kurumu. https://sozluk.gov.tr/ (Çevrimiçi, ET: 25.10.2024)
• Tözluyurt, Z. (2020). Türk İşaret Dilinde Sözcük Yapımı. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı. Ankara.
• Türk İşaret Dili Sözlüğü (TİD). (2015). Ankara: Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Türkoğlu, S. (2018). Eleştirel Toponimi Bağlamında Toplumsal Hafızanın Mekandaki Kodları: Bomonti’de Yer İsimleri. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kentsel Tasarım Anabilim Dalı. İstanbul.
• Yolcu, E. (2024). Türk İşaret Diline Toplumsal Cinsiyet Temelli Bir Bakış, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 13(1), 278-287.