BOZBURUN MAHALLESİ SINIRLARINDAKİ YEŞİLADA (MÜSGEBİ) ÜZERİNDE YÜKSELEN GEÇ ANTİK DÖNEM KALESİ’NE İLİŞKİN BAŞLANGIÇ DEĞERLENDİRMELERİ

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 943 - 960

Volkan Demirciler

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1680857

Öz

Bu makale, Bozburun (Muğla, Marmaris) Mahallesi, Yeşilada’da (Müsgebi), antik Karia Khersonesos/Rhodos Peraia’sının adalar sektörü üzerinde inşa edilmiş bir Geç Antik Çağ kalesini konu almaktadır. Bozburun merkez sahilinin 0,20 deniz mili karşısında yer alan ada üzerindeki surun temelleri deniz seviyesinden 20 metre yükselmektedir. Büyük oranda bozulmadan günümüze kadar ulaşan surlar, Loryma’nın ucundan modern Marmaris'in sınırlarına kadar yaklaşık 450 km2’lik bir alanı kapsayan tüm peyzajın karasal ve kıyı kesimlerinde Yarımadalıların savunma stratejileri hakkında yeni sorular sunmaktadır. Çalışmanın amacı, bölge genelinde gerçekleştirilen saha araştırmalarında belgelenen Yeşi-lada’nın düzenini ve özgün yönlerini anlamak ve açıklamaktır. Yarımada’nın akıllıca tasarlanmış pek çok savunma yapısı ağı hakkındaki yeterli bilgiler göz önüne alındığında, bu orta ölçekli sağlam tahkimat, bölge genelinde görülen konvansiyonel kalelere dayalı karşılaştırmalı bir yaklaşımla değerlendirildiğinde, belirli açılardan ayırt edici özellikler göstermektedir. Uzaktan algılama ve arazi çalışmaları ışığında, Yeşilada, Bozburun Yarımadası’nda bilinen en eski deniz kalelerinin iyi korunmuş tipik bir örneğidir. Her ne kadar benzersiz bir varlık olarak öne çıkmasa da genel mimari özellikleri ve çanak çömlek bulgularıyla tipik Geç Roma/ Erken Bizans Dönemi üsluplarının benimsenmesi yoluyla Yarımada’nın yeni bir nüfuz alanına dönüşümünü en iyi şekilde sembolize etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bozburun , Yeşilada , Müsgebi , Kale , Geç Antik Çağ

Teşekkür

Yüzey araştırması projemize verdikleri destekler için Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi’ne teşekkür ederiz. (Proje No: ÇOMÜ-BAP-SBA-2023-4021)

Preliminary Assessments On The Late Antique Fortress Rising On Yeşilada (Müsgebi) In Bozburun District

Öz

This paper examines a Late Antique fortress constructed on Yeşilada (Müsgebi), Bozburun (Muğla, Marmaris) District, over the insular sector of the ancient Karian Khersonesos/ Rhodian Peraia. The islet, where the foundations of the fortification rise 20 meters above the sea level, lies 0,20 nautical miles opposite to the coast of Bozburun center. The enclo-sure, whose ramparts have been preserved to a remarkable extent, raises important ques-tions concerning the defensive strategies employed by the inhabitants of the peninsula. These fortifications should be examined not only in relation to the territorial organization of the region but also in the context of its maritime frontiers. The fortified landscape, ex-tending over an area of approximately 450 km² from the promontory of Loryma to the boundaries of modern Marmaris, provides significant insights into the military, political, and socio-cultural dynamics of the period. The objective of the study is to understand and explain the pattern and authenticity of the fortification at Yeşilada, which was document-ed in the field surveys that were carried out throughout the Bozburun Peninsula. Given the adequate repertoire of a smartly designed network of many defence structures of the Pen-insula, this moderate size robust fortification demonstrates, in certain respects, hallmarks when assessed through a comparative approach based on the region-wide seen conven-tional strongholds. In the light of the remote sensing and field studies, Yeşilada is a typical well-preserved example of the oldest known marine fortresses in the Bozburun Peninsula. Even though it does not stand out as a unique entity, its general architectural features and pottery findings best symbolize the transformation of the Peninsula into a new sphere of influence, through the adoption of the Late Roman/ Early Byzantine styles.

Anahtar Kelimeler

Bozburun , Yeşilada , Müsgebi , Fortress , Late Antique Period

Teşekkür

We would like to thank Çanakkale Onsekiz Mart University Scientific Research Projects Coordination Unit for their support for our survey project. (Project No: ÇOMÜ-BAP-SBA-2023-4021)

Kaynakça

• Herodotus. Herodot Tarihi (Historiai). M. Ökmen (Trans.) İş Bankası Yayınları.
• Malalas. Chronography (1-7, 10-18). https://topostext.org/work/793 (Accessed Date: 11.04.2025)
• Pausanias. Description of Greece (4 Vols.), W.H.S. Jones, Litt.D., Ormerod, & H.A. (Trans.) Cambridge, MA, Harvard University Press: London, William Heinemann.
• Polybius. The Histories (Books 1–39). https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Polybius/ (Accessed Date: 02.01.2025)
• Stephan von Byzanz (Stephanus Byzantinus). Ethnika (Stephani Byzantii Ethnicorum Quae Supersunt Ex Recensione Augusti Meineke). Graz: Akademische Druck- U. Verlagsanstalt (Unverändenter Abdruck der 1849 in Verlag G. Reimer in Berlin erschienenen Ausgabe).
• Ambraseys, N. (2009). Earthquakes in the Mediterranean and Middle East: A Multidisciplinary Study of Seismicity Up to 1900, Cambridge University Press.
• Bru, H. (2020). 'Les Psidiens À Rhodes Aux Époques Hellénistique Et Romaine'. Electrum, 27, pp. 149-171.
• Campbell, D.B. (2006). Roman Legionary Fortresses 27 BC– AD 378, Oxford, Osprey Publishing.
• Coşkun, A. (2017). Zerzevan Castle in the Light of Recent Archeological Researches. Anadolu (Anatolia), 43, pp. 91-110.
• Demirciler, V., Oğuz-Kırca, E.D., Toprak, G.M.V., Karahan, Z., & Kılıç, Ç. (2023). Bozburun Yarımadası’nda Erken Demirçağı’ndan Geç Antikite’ye Yerleşim Sistemleri ve Tarımsal Organizasyonlar Arkeolojik Yüzey Araştırması 2021 Yılı Çalışmaları. AST 38 (3): Ministry of Culture and Tourism Publications, pp. 455-476.
• Demirciler, V., Oğuz-Kırca, E.D., Sarı, Ö., & Bakan, C. (2024). Bozburun Yarımadası’nda Erken Demirçağı’ndan Geç Antikite’ye Yerleşim Sistemleri ve Tarımsal Organizasyonlar Arkeolojik Yüzey Araştırması 2022 Yılı Çalışmaları. AST 39 (3): Ministry of Culture and Tourism Publications, pp. 483-503.
• Dinchev, V. 2007. The Fortresses of Thrace and Dacia in the Early Byzantine Period. In Poulter, A (Ed.), The Transition to Late Antiquity, on the Danube and Beyond, 479-546. London. British Academy Scholarship, pp. 479-546.
• Flemming, N.C., Czartoryska, N.M.G., & Hunter, P.M. (1973). Archaeological Evidence for Eustatic and Tectonic Components of Relative Sea Level Change in the Southern Aegean. In D.J. Blackman (Ed.), Marine Archaeology, London: Butterworths, pp. 1-67.
• Foss, C. (1998). Byzantine Responses to Turkish Attack: Some Sites of Asia Minor. In I. Sevcenko & I. Hutter (Eds.), ΑΕΤΟ Σ Studies in Honour of Cyril Mango Presented to Him on April 14, 1998, B. G. Teubner Stuttgart und Leipzig, pp. 154-171.
• Fraser, P.M., & Bean, G.E. (1954). The Rhodian Peraea and Islands. London: Oxford University Press.
• Hild, F. (2019). Karien in Portulanen und Portulankarten von der Antike bis in die frühosmanische Zeit, Wien: Druck und Bindung: digiDRUCK.
• Katsioti, A. (2015). Rhodes-Constantinople, 6th Century to 1523 A.D: A Two-Way Traffic. In F. Karagianni & U. Kocabaş (Eds.), Proceedings of the Symposium on City Ports from the Aegean to the Black Sea. Medieval- Modern Networks (22nd- 29th August 2015), İstanbul: Ege Yayınları pp. 179-191.
• Katsioti, A. & Mastrochristos, N. (2018). The Diffusion of the Cult of Saint Kerykos in the Dodecanese and the Rhodian Peraia. In Conference: Karia and the Dodekanese. Cultural Interrelations in the South-Eastern Aegean ca. 500 BC-AD 500. The Danish Institute at Athens, January 24-26, 2018.
• Lander, J. (1984). Roman Stone Fortifications: Variation and Change from the First Century A.D. to the Fourth. England, Bar International Series.
• Margreiter, P. (2025). Church and Fortress. Religious Buildings within Fortifications in Byzantine North Africa, Frontière·s, Supplément 3, pp.73-98.
• Oğuz-Kırca, E.D. (2014). Some Thoughts on the Problem of Identification of Demes: The Ancient Bozburun Peninsula. Cedrus: The Journal of MCRI 2, pp. 267-289.
• Oğuz-Kırca, E.D. (2015). Karya Khersonesosu’nda (Pera) İki Tip Kale/Kale Yerleşimi (Two Models of Fortresses/Fortress Settlements in the Carian Chersonesos). TÜBA-AR 18, pp. 125–143.
• Oğuz-Kırca, E.D. (2016). Karya Khersonesosu’nda Taş İşçiliği. In P. Ayter & Ş. Demirci (Eds.), Türkiye Arkeolojisinde Taş: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar, IV. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı, ODTÜ. Ankara: Bilgin Yayınevi, pp. 130-137.
• Oğuz-Kırca, E.D. (2022). Ad Karia Trakheia: An Archaeotopographic Enquiry on Two Ruralscapes of Phoinix and Syrna in the Marginal Environment of Bozburun Peninsula (SW Turkey) Based on Field Data and GeoProcessing. Scientific Culture 8 (3), pp. 49-76.
• Oğuz-Kırca, E.D., Özhan, T., & Demirciler, V. (2024). A New Hellenistic Contribution List from Tymnos in Karia. The Kaletepe Inscription. Gephyra 27, pp. 1-10.
• Roussos, K. (2017). Reconstructing The Settled Landscape Of The Cyclades: The Islands of Paros and Naxos during the Late Antique and Early Byzantine Centuries. Leiden University Press.
• Ruggieri, V. (1989). Rilievi di Architettura Bizantina Nel Golfo di Simi. Orientalia Christiana Periodica 55 (1-2), pp. 75–100; 345–373.