Kuzey Makedonya Geleneksel Giyim Kültüründe 19. ve 20. Yüzyıla Ait Kadın Mintanları Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 1418 - 1442

Aslıhan Turan

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1727010

Öz

Kuzey Makedonya, sahip olduğu coğrafi konumu nedeni ile Balkan yarım adasının önemli stratejik mevkiinde yer almakta olup; çeşitli etnik unsurların yaşadığı, az nüfusa sahip bir balkan ülkesidir. Yaklaşık altı asırlık bir süre zarfında Makedonya’da yaşayan Türkler, her türlü olumsuzluğa rağmen, kimliklerini, kültürlerini, örf-adetlerini ve yaşam tarzlarını koruyarak yaşamaya devam etmektedir-ler. Bunun en iyi örneklerinden birisi de birçok bölgede cepken-yelek olarak bilinen kadın mintanla-rıdır. Mintan iç gömleğin üzerine giyilen kollu bir yelektir. Kuzey Makedonya’da yapılan alan araş-tırmasında kent kesimi ve kırsal kesimde, giyilen mintanların farklı kalıpsal özelliklere sahip kolları olduğu gözlemlenmiştir. Bölgede yırtmaçlı mintan, sıkmalı mintan ve kanatlı mintan olarak üç çeşit kadın mintan olduğu tespit edilmiştir. Fakat bu bölgenin mintanları ile ilgili yayın yapılmadığı; ayrıca müzelerde bulunan kadın mintanların envanter bilgilerinin de eksik olduğu belirlenmiştir. Alan araştırmasında Kuzey Makedonya ve Türkiye’de Balkan kıyafetlerinin bulunduğu müzelerde, Ku-zey Makedonya’nın şehirlerinde ve şehirlere bağlı köylerde tespit edilen 19. ve 20. yüzyıla ait kadın mintan örnekleri model, kumaş özellikleri, işleme türü, motif ve kompozisyon özellikleri ile görseller eşliğinde sunulacaktır. Ayrıca, bölgede doğrudan ulaşılması mümkün olmayan kadın mintanları, fotoğraf arşivleri, bölgedeki sergiler, Makedonca, İngilizce ve Türkçe yazılı kaynaklar incelenerek tespit edilmiş ve çalışmaya dâhil edilmiştir. Bu bağlamda, kültürel mirasımızın bilinirliğini artırmak, müzelerde yer alan kadın mintanlarına ilişkin eksik envanter bilgilerini tamamlamak ve sonraki araştırmalara kaynak oluşturmak amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, 2018-2020 yılları arasında gerçek-leştirilen iki yıllık alan araştırması sonucunda 31 adet kadın mintanı tespit edilmiştir. Bunlardan dört tanesi, farklı özelliklere sahip olmaları nedeniyle detaylı bir şekilde incelenmiş ve bulgular literatür çalışmaları ile desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Makedonya , Kuzey Makedonya Müzeleri , Türkiye Müzeleri , Mintan , Süsleme , İşleme.

A Study on 19th and 20th Century Women's Mythans in the Traditional Clothing Culture of Northern Macedonıa

Öz

North Macedonia is located in an important strategic position of the Balkan Peninsula due to its geographical location; it is a Balkan country with a small population where various ethnic elements live. Turks who have been living in Macedonia for about six centuries continue to live by preserving their identity, culture, customs and lifestyle despite all kinds of negativities. One of the best examples of this is the women's min-tans, known as cepken-yelek in many regions. Mintan is a sleeved vest worn over an inner shirt. In the field research conducted in North Macedonia, it was observed that the mintans worn in urban and rural areas have sleeves with different molded features. It has been determined that there are three types of women's mintan in the region: slit mintan, squeezed mintan and winged mintan. However, it has been determined that there are no publications on the mintans of this region; in addition, the inventory in-formation of the women's mintans in the museums is also missing. In the field research, the 19th and 20th century women's mintan samples identified in the museums of Bal-kan clothes in North Macedonia and Turkey, in the cities of North Macedonia and in the villages connected to the cities will be presented with visuals with model, fabric features, embroidery type, motif and composition features. In addition, women's min-tans, which are not directly accessible in the region, were identified and included in the study by analyzing photo archives, exhibitions in the region and written sources in Macedonian, English and Turkish. In this context, it is aimed to increase the awareness of our cultural heritage, to complete the missing inventory information on women's mintans in museums and to create a source for further research. In this direction, 31 women's mintans were identified as a result of the two-year field research conducted between 2018-2020. Four of them were analyzed in detail due to their different cha-racteristics and the findings were supported by literature studies.

Anahtar Kelimeler

North Macedonia , North Macedonia Museums , Turkey Museums , Mintan , Ornament , Embroidery.

Kaynakça

• Dimovska, S. (2007). 19. Yüzyıl ile 20. Yüzyılın Başında Makedonya Şehirlerindeki Türk Oryantal Giyim Tarzı [Bildiri]. Uluslararası Türk Halk Kültürü Sempozyumu, Mayıs 2007-2008, Üsküp, Makedonya.
• Durdu, M. (2002). Ohri Gölü’nün sosyal ve ekonomik hayata etkisi (1853-1903). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (52), 213-230. https://doi.org/10.30794/pausbed.1088153
• Eldem, V. (1994). Osmanlı İmparatorluğu’nun İktisadi Şartları Hakkında Bir Tetkik. T.T.K. Yayını.
• Ergür, A. (2002). Tekstil Terimleri Sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Etimoloji Türkçe. (2025). “Mintan”. https://www.etimolojiturkce.com/kelime/mintan#google_vignette
• Kanevče, M. (2012). Alaturka şehir giyimi. Ohri. (Çev. Fahriye Reçep). Letra Dizayn, (Broşür), Makedonya Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Maddi Desteğiyle Yayınlanmıştır.
• Koçu, R.E. (1969). Türk Giyim Kuşam ve Süslenme Sözlüğü. Sümerbank Kültür Yayınları.
• Kolçak, Ö. (2005). Osmanlılarda bir küçük sanayi örneği: Selanik Çuha dokumacılığı (1500-1650). Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lyoçi, M. (2017). Batı Makedonya’ Da Sırmacılık Zanaatının Günümüz Tekstilindeki Yeri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Makedonya Şehirleri. (2025). Kumanova. https://www.makedonya.com.tr/kumanova Nedelkovski, B. (2017). Makedonya’da Osmanlı Dönemi Kadın Şehir Kıyafetleri. Yunus Emre Enstitüsü-Üsküp Türk Kültür Merkezi ve Museum of Macedonia, Üsküp.
• Osman Hamdi Bey, & De Launay, M. (1999). 1873 Yılında Türkiye'de Halk Giysileri Elbise-i Osmaniye üzerine notlar, Sözlük. (Çev. E. Üyepazarcı). Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• Salman, F. (2010). Türk kumaş sanatında görülen geleneksel kumaş çeşitlerimiz. Sanat Dergisi, (6), 13-42.
• Tufan, M., Özus, E. E., & Erden, F. (2015). Makedonya üsküp yöresi giysilerinden kina kiyafeti. International Journal of Science Culture and Sport, 4, 197-212. https://doi.org/10.14486/IJSCS379
• Turan, A. (2019). Kuzey Makedonya Cumhuriyeti geleneksel kadın giyimi. Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Türk Dil Kurumu. (2025). “Mintan”. Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/
• Vidiinić, G. (2013). Traditional Costumes And Jewellry From Makedonia, Museum Of Makedonia, Skopje.
• Vikipedi. (2025). “Gostivar”. https://tr.wikipedia.org/wiki/Gostivar