Kastamonu Vilayet Salnamalerine Göre Sinop'ta Tarım ve Hayvancılık (1869-1903)

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 1668 - 1688

Emrah Maral

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1727133

Öz

19. yüzyılda Kastamonu Vilayetine bağlı olan Sinop, ılıman iklimi ve tarımsal potansiyeli bakımından kendi kendine yeten ve yetiştirdiği ürünleri başka şehirlere ihraç eden bir kaza konumundaydı. Bu çalışmada 1869’dan 1903 yılına kadar yayınlanan ve toplamda 21 adet olan Kastamonu Vilayet Salnameleri incelenerek bu dönemde hangi tarım ürünlerinin yetiştirildiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Kastamonu Vilayet Salnamelerinin yanında döneme ışık tutan tetkik eserlerden de istifade edilmiştir. Bu salnamelerde yer alan Sinop merkez kazası ve ona mülhak olan kazalar incelenmiştir. Elde edilen bulgular neticesinde geçmişten günümüze Sinop ve çevresinde yetiştirilen tarım ürünleri incelenmiş ve Kastamonu Vilayet Salnamelerinde yer almayan hayvancılık ise diğer kaynaklardan yararlanılarak değerlendirilmeye alınmıştır. Böylece 1869’dan 1903 yılına gelinceye kadar Sinop’un tarımsal ürünleri değerlendirilerek geçmişten geleceğe tarım ürünlerinin çeşitliliği ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sinop , Salname , Tarım , Hayvancılık , Tarım ürünü.

AGRICULTURE AND ANIMAL HUSBANDRY IN SINOP ACCORDING TO KASTAMONU PROVINCIAL YEARBOOK

Öz

In the 19th century, Sinop, which was a province of Kastamonu, was a self-sufficient acci-dent in terms of its mild climate and agricultural potential and exported the products it grew to other cities. In this study, it was tried to determine which agricultural products were grown in this period by analysing Kastamonu Provincial Yearbooks, which were published from 1869 to 1903 and which were 21 in total. In addition to Kastamonu Provincial Year-books analytical works that shed light on the period were also used. The central accident of Sinop and the accidents annexed to it in these yearbooks were examined. As a result of the findings obtained, agricultural products grown in and around Sinop from the past to the present have been examined and animal husbandry, which is not included in the Kasta-monu Provincial Yearbooks, has been evaluated by making use of other sources. Thus, the agricultural products of Sinop from 1869 to 1903 were evaluated and the diversity of agri-cultural products from the past to the future was tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Sinope , Yearbooks , Agriculture , Husbandry , Products of agriculture

Kaynakça

• Temettuat Defterleri (ML. VRD. TMT.d)
• ML. VRD. TMT.d. 4674/ 2, H.1264- M. 1845; ML. VRD. TMT.d. 4674/ 4, H.1264- M. 1845. Şura-yı Devlet (ŞD)
• ŞD. 1640-6, H. 13 Za 1287. M. 4 Şubat 1871. ŞD. 1782-25, H. 5 Ramazan 1286. M. 9 Aralık 1869. Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT)
• DH. MKT. 603-21, H. 5 Receb 1320. M. 8 Ekim 1902. Vilayet Salnameleri
• 1 Numaralı Kastamonu Vilayet Salnamesi (Hicri 1286/ Miladi 1869), Kastamonu: Kastamonu Vilayet Matbaası.
• 2 Numaralı Kastamonu Vilayet Salnamesi, (Hicri 1287/ Miladi 1870), Kastamonu: Kastamonu Vilayet Matbaası.
• 3 Numaralı Kastamonu Vilayet Salnamesi, (Hicri 1288/ Miladi 1871), Kastamonu: Kastamonu Vilayet Matbaası.
• 6 Numaralı Kastamonu Vilâyeti Salnamesi (Hicri 1291/ Miladi 1874). Kastamonu: Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• 7 Numaralı Kastamonu Vilayet Salnamesi, (Hicri 1292/ Miladi 1875). Kastamonu: Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• 9 Numaralı Kastamonu Vilayeti Salnamesi (Hicri 1294/ Miladi 1877). Kastamonu: Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• 10 Numaralı Kastamonu Vilayeti Salnamesi (Hicri 1295/ Miladi 1878). Kastamonu: Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• 12 Numaralı Kastamonu Vilayeti Salnamesi (Hicri 1297/Miladi 1880). Kastamonu: Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• 14 Numaralı Kastamonu Vilayet Salnamesi (Hicri 1299/Miladi 1882). Kastamonu: Kastamonu Vilayet Matbaası.
• 15 Numaralı Kastamonu Vilayet Salnamesi (Hicri 1306/Miladi 1889). Kastamonu: Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• 16 Numaralı Kastamonu Vilayet Salnamesi (Hicri 1310/Miladi 1892). Kastamonu: Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• 17 Numaralı Kastamonu Vilayet Salnamesi (Hicri 1311 /Miladi 1893). Kastamonu: Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• 19 Numaralı Kastamonu Vilayet Salnamesi (Hicri 1314 /Miladi 1896). Kastamonu: Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• 20 Numaralı Kastamonu Vilayet Salnamesi (Hicri 1317 /Miladi 1899). Kastamonu: Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Tetkik Eserler
• Aktaş, S. (2023). Karadeniz’de Sinop-Kırım hattında emtia, köle ve tacir hareketliliği (17–18. yüzyıl). C. Demir, N. Kavak & S. Yazıcı (Ed.), Sinop tarihinden kesitler (s. 69–114). İstanbul: İdela Kültür Yayıncılık.
• Arıcı, H. (1994). 71 No’lu Şer’iyye siciline göre Sinop ve çevresinde sosyal hayat 1853-1863 (Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). İstanbul.
• Aydın, B. (2009). “Salnâme” TDV İslâm Ansiklopedisi, 36: 51-54.
• Berberoğlu, M. (2010). Beylikler döneminde Sinop (Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Elâzığ.
• Bıjişkyan, P. M. (1969). Karadeniz kıyıları tarih ve coğrafyası 1817-1819 (H. D. Andreasyan, Çev.). İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Cramer, J. A. (1832). Geographical and historical description of Asia Minor (Vol. 1). Oxford: University Press.
• Çelebi, E. (2008). Seyahatname (2. cilt, 1. kitap, 2. baskı; Y. Dağlı & S. A. Kahraman, Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Darkot, B. (1988). “Sinop”, İslâm Ansiklopedisi, 10, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi. 683-689.
• Demir, C. (2014). Kastamonu Vilâyeti Salnâmelerine göre Sinop’un idarî ve demografik yapısı (1869–1903). Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(17), 45–64.
• Demir, C., & Sönmez, Y. (2021). Tütün tarımının Sinop Sancağı’ndaki sosyo-ekonomik yansımaları (1839-1923). History Studies, 13(2), 471-495.
• Develioğlu, F. (2015). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat (31. bs.). Ankara: Aydın Kitabevi.
• Efe, İ. (2018). Sinop Tarihi Türk Hakimiyetine Girişinden Cumhuriyetin İlanına 1214-1923. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Emir, O. (2012). Antik dönemde Karadeniz’de deniz ticareti ve başlıca ihraç ürünleri. In Türk Deniz Ticareti Sempozyumu IV: Doğu Karadeniz, 16–17 Nisan 2012, Bildiriler Kitabı (s. 172). Karadeniz Teknik Üniversitesi.
• Erler, M.Y. (2010). Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık Olayları (1800-1880). İstanbul: Libra Yayınları.
• Erler, M. Y. (2020). Karayaka Kazası (Ziğdi) verileri üzerinden Osmanlı taşra tarihinin idari, sosyal ve ekonomik yapısına dair bir modelleme. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi / Journal of Ottoman Legacy Studies, 7(19).
• Faroqhi, S. (2010). Osmanlı şehirleri ve kırsal hayatı (E. S. Özcan, Çev., 2. baskı). Ankara: Doğubatı Yayınları.
• Güler, İ. (1992). XVIII. yüzyılın ilk yarısında Sinop (Doktora tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü). İstanbul.
• Hamilton, W. J. (2013). Küçük Asya. Ankara: Midas Kitap Yayınları.
• İbn Battûta. (2010). İbn Battûta Seyahatnâmesi I (A. S. Aykut, Çev.; 4. baskı). Yapı Kredi Yayınları.
• Katip Çelebi. (2010). Cihannüma. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
• Küskü, F. (2024). Kastamonu Vilayeti’nde İdari Yapı ve Sosyal Hayat (1876–1909) (Doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Tarihi Anabilim Dalı, Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı, İstanbul.
• Mehmed Said. (1922). Türkiye’nin Sıhhi İctimâ’i Coğrafyası Sinop Sancağı. Ankara: Erkud Matbaası.
• Memiş, E. (2025). Antik ve Klasik Kaynakların Işığında Sinop ve Çevresinin Tarihi. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Özcan, S. (2015). Tanzimat Döneminde Sinop Şehri. Sinop Belediyesi Kültür Yayınları.
• Özdemir, İ. (2019). 78 Numaralı Sinop Şer’iyye sicili (Transkripsiyon ve değerlendirme) (Yüksek lisans tezi, Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü). Sinop.
• Quataert, D. (2008). Anadolu’da Osmanlı Reformu ve Tarım 1876-1908 (N. Ö. Gündoğan & A. Z. Gündoğan, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Strabon. (2015). Geographika: Antik Anadolu Coğrafyası XII-XIII-XIV (A. Pekman, Çev.). İstanbul: Arkeoloji Sanat Yayınları.
• Şahin, İ. (2001). Kastamonu. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 24, ss. 585–588). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şemseddin Sami. (1311). Kâmus’ul-Alâm (Cilt 4). İstanbul: Mihran Matbaası.
• Öztuna, Y. (1980). Salname. Türk Ansiklopedisi (Cilt 28, ss. 85–86). Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Ünal, M. A. (2014). Osmanlı Devrinde Sinop. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.