İbn Sinâ'da Varlığın Kısımlandırılması ve Şehristâni'nin Eleştirileri

Yıl 2012, Cilt: 3 Sayı: 6, 29 - 54, 01.12.2012

Ömer Ali Yıldırım

Öz

İbn Sînâ metafiziğine karşı eleştirel bir eser kaleme alan Şehristânî, Musâra‘atü’l-felâsife adını verdiği kitabında ilk problem olarak İbn Sînâ’nın varlığı kısımlandırmasını inceler. İbn Sînâ’da iki farklı varlık tasnifi olduğunu iddia eden Şehristânî, İbn Sînâ ontolojisindeki zorunlu – mümkün ve cevher – araz şeklindeki kısımlandırmayı birbiriyle çelişen iki farklı tasnif olarak kabul eder ve buna ilişkin eleştiriler getirir. Şehristânî, diğer eleştirilerini de İbn Sînâ’nın varlık kısımlandırmasının bazı yerlerinde lâfzî eksiklikler bulunduğu ve onun kısımlandırmasının kapsayıcı bir tasnif de olmadığı gibi iddialar üzerine inşa eder. Bu çalışmada onun bu iddia ve eleştirilerinin bir değerlendirilmesi yapılacaktır

Anahtar Kelimeler

Şehristânî, İbn Sînâ, varlık kısımlandırması, eleştiri, zorunlu, mümkün, cevher, araz

Kaynakça

• Alper, Ömer Mahir, “Şehristânî’nin İbn Sînâ Eleştirisi: İbn Sînâ’nın Varlık Tasnifinde Çelişki Nerede?” Uluslararası İbn Sînâ Sempozyumu Bildiriler, (2008, İstanbul), Editörler: Mehmet
• Mazak, Nevzat Özkaya, (İstanbul, İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Kültür A.Ş., 2008), s. 256
• Alper, Ömer Mahir, İbn Sînâ, (İstanbul, İsam yay., 2008).
• Atay, Hüseyin, İbn Sînâ’da Varlık Nazariyesi, (Ankara, Gelişim Matbaası, 1983).
• Fahrettin er-Râzî, el-Mahsul fî ‘ilmi usûlü’l-fıkh, thk. Taha Câbir Feyyaz Alvâni, (Beyrut, Müessesetü’r-Risâle, 1992).
• Fazlur Rahman, “Essence and Existence in Avicenna”, Mediavel and Renaissance Studies, IV, (1958), s. 1-16.
• Fazlur Rahman, “Essence and Existence in Ibn Sînâ the Myth and the Reality”, Hamdard Isla- micus, IV, 1, (1981), s. 3-14.
• Fazlur Rahman, “İbn Sînâ”, A History of Muslim Philosophy: With Short Account of the Other Disciplines and the Modern Renaissance in the Muslim Land, I, Ed. M. M. Şerif, (Pakistan Phi- losophical Congress, 1963), I, s. 480-506.
• Gazzâlî, Makâsidu’l-felâsife, thk. Süleyman Dünya, (Kahire, Daru’l-Me‘ârif, 1961).
• Gazzâlî, Mi‘yârü’l-‘ilm, thk. Süleyman Dünya, (Kahire, Dârü’l-Me‘ârif, 1961).
• Gazzâlî, Tehâfütü’l-felâsife, nşr. haz. Maurice Bouyges, (Beyrut, Imprimerie Catholique, 1927).
• İbn Sînâ, el-İşârât ve’t-tenbîhât, ter. Ali Durusoy, Muhittin Macit v.d., (İstanbul, Litera yay., ). İbn Sînâ, el-Mebde’ ve’l-me‘âd, nşr. Abdullah Nurâni, Zir-i Nazar, Mehdi Muhakkık, (Tahran, Müessese-i Motâlât-ı İslâmî Danişgâh-ı McGill Şube-i Tahran, 1984).
• İbn Sînâ, et-Ta‘lîkât, thk. Abdurrahman Bedevi, (Tahran, Mektebetü’l-‘Alâmü’l-İslâmî, t.y). İbn Sînâ, Kitâbü’l-Hudûd, thk. A.M. Goichon, (Kahire, Publication de L’isnstitut Français D’archeologie Orientale, 1968).
• İbn Sînâ, Kitâbü’n-Necât, thk. Mâcit Fahri, (Beyrut, Dârü’l-Âfâki’l-Cedîde, 1982).
• İbn Sînâ, Metafizik, I, ter. Ekrem Demirli - Ömer Türker, (İstanbul, Litera yay., 2005).
• İbn Sînâ, Metafizik, II, ter. Ekrem Demirli - Ömer Türker, (İstanbul, Litera yay., 2005).
• İbn Sina, Uyûnü’l-hikme, thk. Abdurrahman Bedevi, 2.bs., (Beyrut, Daru’l-Kalem, 1980).
• Nasîrüddîn et-Tûsî, Şarhu’l-İşârât ve’t-tenbîhât, thk. Süleyman Dünya, (Kahire, Dârü’l-Marif, ). Nasîrüddîn Tûsî, Musâri‘u’l-Musâri‘, thk. Şeyh Hasan Mu‘izzî, (Kum, Ayetullâhi’l-‘Uzma el- Mar‘aşî, 1984).
• Nasr, Seyid Hüseyin, “Existence (wujûd) and Quiddity (mâhiyyah) in Islamic Philosophy”, International Philosophical Quarterly, XXIX, 4, (1989), s. 409-429;
• Nasr, Seyid Hüseyin, Islamic Philosophy from its Origin to the Present, (New York, State Uni- versity of New York Press, 2006).
• Shehadi, Fadlou, Metaphysics in Islamic Philosophy, (New York, Caravan Books, 1982).
• Şehristânî, el-Milel ve’n-nihal, thk. Ahmet Fehmi Muhammed, (Lübnan, Dârü’l-Kütübi’l- ‘İlmiyye, 2009).
• Şehristânî, Musâra‘atü’l-felâsife, Struggling with the philosopher: A refutation of Avicenna’s Me- taphysics, translated by Wilferd Madelung, Toby Mayer, (London, I.B.Tauris, 2001.
• Şehristânî, Nihâyetü’l-ikdâm fî ‘ilmi’l-kelâm/The summa philosophiae of al-Shahrastânî Kitâb Nihâyatu’l-iqdâm fî ‘ilmi’l-kalâm, ed. ve ter. Alfred Guillaume, (London, Oxford University Press, 1934).
• Yıldırım, Ömer Ali, “Şehristânî’nin İbn Sînâ Eleştirisi”, (Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.