Sünnette Şahsa Özel Uygulamalar ve Bunların Bağlayıcılığı

Yıl 2013, Cilt: 4 Sayı: 8, 131 - 160, 01.12.2013

Fatma Aydın

Öz

Hz. Peygamber’in bir konuda hüküm verirken, muhatap olduğu şahısların durumlarını ve onları çevreleyen şartları dikkate aldığının göstergelerinden biri, sünnette şahsa özel nitelikli bazı uygulamaların vârid olmasıdır. Sünnetin, hüküm çıkarmada kendisinden istifade edilmesi açısından, genel ve şahsa özel şeklinde kategorik bir ayrımı mevcut olmamakla birlikte, kaynaklarımızda belirli uygulamalar hakkında “kişiye / kişilere özel” kaydının mevcut olduğu görülmektedir. Bu çalışma Resûlullah’ın sünnetinde vârid olup da şahsa özel olarak nitelendirilen uygulamalardan ikisini incelemeyi ve bu bağlamda mezhep görüşlerini zikretmeyi hedeflemektedir. Ayrıca bir hükmün şahsa özel olarak nitelendirilmesinin imkânı, bunun için gerekli şartlar ve bu hükümlerin bağlayıcılığı hakkında genel bir çerçeve çizmeyi amaçlamaktadır

Anahtar Kelimeler

sünnet, hadis, kişiye özel uygulama, kişiye özel ruhsat, hukukî bağlayıcılık

Kaynakça

• Abdülaziz el-Buhârî, Alâüddin Abdülaziz b. Ahmed b. Muhammed, Keşfü’l-esrâr an Usûli’l- Pezdevî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1997/1417.
• Abdürrezzak b. Hemmam, Ebû Bekr es-San’ânî, el-Musannef, Beyrut: el-Meclisü’l-İlmî, 19 Aclûnî, Ebû’l-Fidâ İsmail b. Muhammed, Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs, Halep: Mektebetü’t- Türasi’l-İslâmî, ts. Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî, Müsned, Kahire: Dârü’l-Hadis, 1995/1416.
• Aktepe, İshak Emin, “Sâlim Hadisinin Süt Akrabalığı Bağlamında Tahlil ve Tenkidi”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı: 14, 2009, s. 251-266.
• Âl-i İbn Teymiyye, el-Müsevvede fî usûli’l-fıkh, Kahire: Matbaatü’l-Medeni, 1983.
• Atar, Fahrettin, Fıkıh Usûlü, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 1988.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedreddin Mahmûd b. Ahmed b. Musa, Umdetü’l-kârî şerhu Sahihi’l-Buhârî, Kahire: Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1972/1392.
• Basrî, Ebû’l-Hüseyn Muhammed b. Ali el-Basrî, el-Mu’temed fî usûli’l-fıkh, Dımaşk: Insti- tut Français de Damas, 1964.
• Belhî, Ebu’l-Kâsım Abdullah b. Ahmed el-Belhî, Kabûlü’l-ahbâr ve ma’rifetü’r-ricâl, I-II, Beyrut, 2000/1421.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali, es-Sünenü’l-kübrâ, Haydarabad: Dâiretü’l- Maârifi’l-Osmaniyye, 1355/1936.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuk-i İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu, İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1985.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammad, Tâcü’l-luga ve sıhâhu’l-arabiyye, Beyrut, 1998/1418.
• Çalış, Halit, İslam’da Kolaylaştırma İlkesi, Konya: Yediveren Kitap, 2004.
• Dârekutnî, Ali b. Ömer ed-Dârekutnî, Sünenü’d-Dârekutnî, I-IV, Medine, 1966/1386.
• Ebû Yaʻla, Ahmed b. Ali b. el-Müsenna el-Mevsılî, Müsned, Dımaşk: Dârû’l-Me’mun li’t- Türas, 1984.
• Erdoğan, Mehmet, İslam Hukukunda Ahkamın Değişmesi, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 2000.
• _____, Akıl-Vahiy Dengesi Açısından Sünnet, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fa- kültesi Vakfı, 1995.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed el-Gazzâlî, el-Mustasfâ min ilmi’l-usûl, Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabî, 1324/1906.
• Halil b. Ahmed, Ebû Abdurrahman el-Ferâhîdî el-Ezdî, Tertibu kitâbi’l-ʻayn, Kum: İntişarat-ı Usve, 1993/1414.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, İslam Hukuk Felsefesi Gaye Problemi, trc. Vecdi Akyüz, Meh- met Erdoğan, İz Yayıncılık, 1996.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed el-Kûfî, el-Kitabu’l-musannef fi’l-âhâd ve’l-âsâr, Beyrut: Dârü’t-Tac, 1989.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehabeddin Ahmed İbn Hacer el-Askalânî, Fethü’l-bârî bi şerhi Sahîhi’l-Buhârî, Kahire: Dârü’r-Reyyan li’t-Türas, 1987/1407.
• İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed et-Temîmî el-Bustî, el-İhsân fî takrîbi Sahih-i İbn Hibbân, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1988/1408.
• İbn Kayyim, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed İbn Kayyim el-Cevziyye, et-Turuku’l- hükmiyye fi’s-siyâseti’ş-şer’iyye, Kahire: y.y., ts. _____, İ’lâmu’l-muvakkıîn an Rabbi’l-alemîn, Mısır: Matbaatü’s-Saade, 1955.
• İbn Kesir, Ebû’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, Hadislerle Kur’ân-ı Kerîm Tefsiri, trc. Be- kir Karlığa, Bedrettin Çetiner, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1993.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemaluddin Muhammed, Lisânü’l-Arab, Beyrut, ts. Koca, Ferhat, İslam Hukuk Metodolojisinde Tahsis, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1996.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed, el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân, Riyad: Dâru Âlemi’l- Kütüb, 2003.
• Münâvî, Şemsuddin Muhammed Abdurraûf, Feyzü’l-kadir şerhu’l-Câmii’s-sağîr, Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1998/1418.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, es-Sünenü’l-kübrâ, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1991/1411.
• Nevevî, Muhyiddin Ebû Zekeriyya Yahya b. Şeref, Sahih-i Müslim bi şerhi’n-Nevevî, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003/1424.
• Said b. Mansur, el-Horasânî el-Mekkî, Sünenu Said b. Mansur, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1985, II, 175.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed, Usûlü’s-Serahsî, Kahire: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabi, 1954.
• Suyûtî, Celaleddîn es-Suyûtî, Sünenü’n-Nesâî bi şerhi’l-Hafız Celaluddin es-Suyûtî ve Haşiyetü’l-İmam es-Sindî, Kahire: el-Matbaaatü’l-Mısriyye,1930/1348.
• Şa‘ban, Zekiyyüddin, İslam Hukuk İlminin Esasları, trc. İbrahim Kâfi Dönmez, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1990.
• Şakra, Muhammed İbrahim, el-Berâhînü’l-hakîme fi’r-ruhsa ve’l-azîme, Amman 1994.
• Şâtıbî, Ebû İshak eş-Şâtıbî, el-Muvâfakât -İslamî İlimler Metodolojisi-, trc. Mehmet Erdo- ğan, İstanbul: İz Yayıncılık, 1990.
• Şelebî, Muhammed Mustafa, Ta’lîlü’l-ahkâm, Beyrut: Dârü’n-Nehdati’l-Arabiyye, 1981/1401.
• Şevkânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali b. Muhammed, İrşâdü’l-fuhûl ilâ tahkîki’l-hak min ilmi’l-usûl, Beyrut: Dâru’l-Maʻrife, ts. Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemu’l-evsat, Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 1985/1405.
• _____, el-Mu’cemu’l-kebîr, Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1984/1405.
• Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme, Şerhu Müşkili’l-âsâr, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• Tayâlisî, Ebû Dâvud et-Tayâlisî, Müsned, Beyrut: Dâru’l-ma’rife, ts. Zeydan, Abdülkerim, Fıkıh Usûlü, trc. Ruhi Özcan, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, 1993.
• Zürkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdulbâkî, Şerhu Muvattai’l-İmam Malik, Kahire; Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1961/1381.