Ebû Hanîfe’nin İman ve Kastın Tespitiyle İlgili Görüşlerinin Mukayesesi

Yıl 2014, Cilt: 5 Sayı: 10, 85 - 98, 18.05.2015

Ahmet Aydın

Öz

İslam hukukunda öldürme suçundan dolayı kısâs cezasının uygulanabilmesi için
eylemin amd kapsamında yer alması gerekmektedir. Ebû Hanîfe, sadece silah veya silah hükmünde olan aletlerle icra edilen eylemleri amd kapsamında değerlendirmiştir. Failin öldürme kastının bilinemeyeceği görüşünü benimseyen Ebû Hanîfe, birtakım ölçüler vasıtasıyla failin kastını tespit etme ve kısâsın uygulanıp uygulanmayacağını doğrudan failin kastına göre belirleme yoluna gitmemiştir. İman konusunda da benzer bir metot izleyen Ebû Hanîfe, kişinin iman sahibi olup olmadığının bilinemeyeceğini ileri sürmekte ve kişiyi mümin olarak kabul etmek için dil ile ikrarı yeterli görmektedir. Bu makalede, Ebû Hanîfe›nin insanın iç âlemiyle ilgili iki husus olan iman ve kastın tespitinde zahire, dış görünüşe itibar eden bir muhakeme yürüttüğü tezi ortaya konmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ebû Hanîfe, Kast, İman, Mukayese

The Comparison of The Opinions of Abu Hanifa Related Determining of Belief And İntent

Öz

It should be included the action of offender in the category of amd to perform punishment of retaliation to the offender because of the crime of murder. Abu Hanifa accepts only weapons and the tools used instead of weapons as a desicive criterion to include actions in the category of amd. Abu Hanifa who accepts opinion that it is impossible to know the intent of offender to kill, does not follow the method that determines by means of several criterion whether offender conduct his action with intent to kill and does not determine by means of intent of offender whether kisas is applied. In the field of iman (belief), Abu Hanife who follows the similar method, he claimed that it is impossible to know whether a person is believer or not, and he evaluates the acknowledgement (iqrâr) with tongue as a sufficient evidence for iman. In this article, it is analysed that Abu Hanifa follows the similar reasoning that take into account the apparant and evident one in determining of faith and intent which are two concepts which are related to inner will

Anahtar Kelimeler

Abu Hanifa, Intent, Belief, Comparison

Kaynakça

• Aydın, Ahmet, Hanefî Fıkıh Literatüründe Öldürme Suçunun Maddî ve Manevî Unsurlarıy- la İlgili Kavramların Gelişimi (Hicrî 4-9. Asırlar), (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi SBE, 2013).
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd, el-’İnâye Şerhu’l-Hidâye, y.y., Matba’atü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1389/1970 (Birlikte: İbn Hümâm, Kemâleddîn Muhammed b.
• ‘Abdülvâhid b. ‘Abdülhamîd, Şerhu Fethi’l-Kadîr/ Sadî Çelebî, Sadullah b. ‘Îsâ, Hâşiye ‘ale’l- ’İnâye ). Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl, el-Câmi’us-Sahîh, İstanbul: Dârü’t-Tıbâ’ati’l- ’Âmire, 1315.
• Buhûtî, Şeyh Mansûr b. Yûnus b. Selâhaddîn el-Hanbelî Buhûtî, Şerhu Müntehe’l-İrâdât, y.y., t.y. Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali er-Râzî el-Hanefî, Ahkâmu’l-Kur’an, (l-lll), y.y., Dâru’l- Fikr, t.y. Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. ‘Ali er-Râzî el-Hanefî, Tahkîku’l-Cüzü’s-Sâlis min Şerhi Muhtasari’t-Tahâvî li’l-Cessâs, Muhammed ‘Abdullah Han (thk.), y.y., Câmi’atü Ümmi’l- Kurâ, 1415.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş’as b. İshâk el-Ezdî es-Sicistânî, Kitâbü’s-Sünen = Sünenü Ebû Da- vud, Muhammed ‘Avvâme (thk.), Cidde: Dârü’l-Kıble li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, 1998/1419.
• Ebû Hanîfe, İmâm-ı A’zam Nu’mân b. Sâbit b. Zûtâ b. Mâh, el-’Âlim ve’l-Müte’allim el- Fıkhü’l-Ebsat, el-Fıkhü’l-Ekber, Risâle, el-Vasiyye, Muhammed Zahid b. el-Hasan b. Ali Zahid el-Kevseri (talik), Kahire:el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 2001 (Min türasi’l- Kevseri ; 22).
• Ensârî, Ebû Yahyâ Zeynüddîn Zekeriyyâ b. Muhammed b. Ahmed, Esne’l-Metâlib Şerhu Ravzi’t-Tâlib, y.y., Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, t.y. Erman, Sahir/Özek, Çetin, Ceza Hukuku Özel Bölüm Kişilere Karşı İşlenen Suçlar, İstanbul: Dünya Yayıncılık, 1994.
• El-Fetâvâ’l-Hindiyye, Burhanpurlu Şeyh Nizâm ve Diğerleri, Bulak: Matba’âtü’l-Kübrâ’l- Emîriyye, 1310.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kûb b. Muhammed, el-Kâmûsü’l- Mûhît, 4. bs., Mısır: Matba’atü Dârü’l-Memûn, 1938/1357.
• Heytemî, Ebü’l-Abbâs Şehâbeddîn Ahmed İbn Hacer, Tuhfetü’l-Muhtâc bi-Şerhi’l-Minhâc, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, t.y. İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâleddîn Yûsuf b. ‹Abdullâh b. Muhammed Kurtubî Neme- ri, el-İntikâ’ fî Fezâili’s-Selâseti’l-Eimmeti’l-Fukahâ, Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1997/1417.
• İbn ‹Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer, Reddü’l-Muhtâr, y.y., Matba’atu Mustafâ el-Bâbî el- Halebî, 1386/1966 (Birlikte: Haskefî, ‘Alâeddîn Muhammed b. ‘Ali b. Muhammed Dımaşkî, Dürrü’l-Muhtâr).
• İbn Hanbel, Ebû ‹Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî Ahmed b. Hanbel, Kitâbu’s- Sünne, Ebû Abdurrahmân Abdullâh b. Ahmed b. Hanbel (Der.), Muhammed b. Saîd b. Sâlim el-Kahtânî (thk.), 4. Baskı Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003/1424 .
• İbn Hümâm, Kemâleddîn Muhammed b. ‹Abdülvâhid b. ‹Abdülhamîd, Şerhu Fethi’l-Kadîr, y.y., Matba’atu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, 1389/1970 (Birlikte: Bâbertî, Ekmelüddîn Mu- hammed b. Mahmûd, el-’İnâye Şerhu’l-Hidâye/Sa’dî Çelebî, Sadullah b. ‘Îsâ, Hâşiye ‘ale’l- ’İnâye ).
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn ‹Abdullah b. Ahmed, el-Mugnî, Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-’Arabî, t.y. İbn Mâce, Ebû ‹Abdullah Muhammed b. Yezîd er-Rebe’î el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâce, Del- hi: el-Matbau’’n-Nizâmî, 1905.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. ‹Ali el-Ensârî, Lisânü’l-’Arab, Beyrût: Dâru Sadır, t.y. İbn Müflih, Ebû Abdullah Şemseddîn Muhammed, Kitâbü’l-Fürû, Beyrût: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1388/1967.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alâeddin Ebû Bekr b. Mes’ûd b. Ahmed el-Hanefî, Bedâi’us-Sanâi’ fî Tertîbi’ş-Şerâi’, Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-’Arabî, 2. bs., 1402/1982.
• Kudûrî, Ebü’l-Hüseyin Ahmed b. Ebî Bekr Muhammed b. Ahmed, Muhtasaru’l-Kudûrî, Kâmil Muhammed ‘Uveydâ (thk.), Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1997/1418.
• Lâlekâî, Ebü’l-Kâsım Hibetullah b. el-Hasan b. Mansûr et-Taberî, Şerhu Usûli İ’tikâdi Ehli’s- Sünne ve’l-Cemâa mine’l-Kitâb ve’s-Sünne ve İcmâi’s-Sahâbe ve’t-Tabiîn min Ba’zihim, Ah- med b. Sa’d b. Hamdân el-Gâmidî (thk.), Riyâd : Dâru Taybe, 4. Baskı, 1416/1995.
• Meran, Necati, Yeni Türk Ceza Kanununda Kişilere Karşı Suçlar, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2005.
• Merdâvî, Ebü’l-Hasan ‘Alâeddîn ‘Ali b. Süleymân b. Ahmed, el-İnsâf fî Ma’rifeti’r-Râcih mine’l-Hilâf alâ Mezhebi’l-İmâmi’l-Mübeccel Ahmed b. Hanbel, Beyrût: Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-’Arabî, 1377/1958.
• Mergînânî, Ebü’l-Hasan Burhâneddîn ‘Ali b. Ebî Bekr, el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedî, İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî Müslim b. el-Haccâc, Sahîhu Müslim, Muhammed Fuâd ‘Abdülbâkî (thk), Kâhire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-’Arabiyye, 1955/1374- 1956/1375.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref b. Mûrî, Sahihi Müslim bi-Şerhi’n-Nevevi = el-Minhac fi Şerhi Sahihi Müslim b. Haccac, 2. Baskı, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1972/1392.
• Otacı, Cengiz, Genel Hükümlerle Bağlantılı Olarak Kasten İnsan Öldürme Suçları, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2009.
• Remlî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Hamza el-Ensârî, Nihâyetü’l-Muhtâc ilâ Şerhi’l- Minhâc, Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1404/1984 (Birlikte: Şebrâmellisî, Ebü’z-Ziyâ Nûruddin Ali,
• Hâşiye alâ Nihâyeti’l-Muhtâc/ Magribî, Ahmed b. ‘Abdürrazzâk b. Muhammed, Hâşiye alâ Nihâyeti’l-Muhtâc). Seffârînî, Ebü’l-Avn Şemseddîn Muhammed b. Ahmed b. Sâlim, Levâmiü’l-Envâri’l-Behiyye ve Sevâtiü’l-Esrâri’l-Eseriyye li-Şerhi Dürretü’l-Mudiyye fî Akideti’l-Fıraki’l-Marziyye, Dı- meşk: Müessesetü’l-Hâfikîn, 2. Baskı, 1982/1402.
• Sahnûn, Abdüsselâm b. Sa’îd Tenûhî, el-Müdevvenetü’l-Kübrâ, Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, t.y. Semerkandî, Ebû Bekr ‘Alâeddin Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed, Tuhfetü’l-Fukahâ, Beyrût: Darü’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1405/1984.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl, el-Mebsût, Kâhire: Matbaatü’s-Sa’âde, 1324-1331.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selâmet el-Ezdî, Metnu’l Akîdeti’t-Tahâviyye, Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1995/1416.
• Tûrî, Muhammed b. Hüseyin, Tekmiletü Bahri’r-Râik, VIII. c., Kâhire: el-Matba’atü’l- ’İlmiyye, 1311 (Birlikte: İbn Nüceym, Zeynuddîn el-Mısrî, el Bahru’r-Râik Şerhü Kenzi’d
• Dekâik/ İbn ‹Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer, Minhatü’l-Hâlik ale’l-Bahri’r-Râik). Yüksel, Turgut, Yaralama, İntihara Yönlendirme, İşkence ve Eziyet Suçları, Kazancı Hukuk Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Zebîdî, Ebû Bekr b. ‘Ali b. Muhammed el-Haddâd, el-Cevheretü’n-Neyyire alâ Muhtasari’l- Kudûrî, y.y., Dâru’l-Hayriyye, t.y. Zeylaî, Fahreddin Osman b. ‘Ali b. Mihcen, Tebyînu’l-Hakâyık Şerhu Kenzi’d-Dekâik, Bu- lak: Matba’atü’l-Kübra’l-Emîriyye; 1314 (Birlikte: Şelebî, Şihâbüddîn Ahmed, Hâşiye ‘alâ Kenzi’d-Dekâik).