Kur’ân’da İ‘râb Farklılıklarını Ortaya Çıkaran Faktörler ve Bunların Anlam Üzerindeki Etkileri

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 11, 7 - 32, 08.08.2015

EMRULLAH Ülgen

Öz

Ayetlerin i‘râb analizlerine ilişkin yazılmış eserler incelendiğinde aynı lafız ya da
terkiple ilgili birden fazla i‘râb vechinin belirlendiği görülecektir. Ancak bu eserlerde
i‘râb vecihlerinin sebeplerinin neler olduğuyla ilgili sistematik bir bilgi ortaya konmamaktadır.
Araştırmalar neticesinde i‘râb farklılıklarının birçok faktörden kaynaklandığı
görülmektedir. Kur’ân-ı Kerîm’in metinsel yapısı bu farklılıkları mümkün kılan en önemli
etkenlerdendir. Ayrıca gramatik ve mezhepsel faktörler ile bunların muhtevasındaki diğer
faktörler de i‘râb farklılıklarının diğer sebeplerindendir.

Anahtar Kelimeler

İ‘râb, İ‘râb Faktörleri, İ‘râb Farklılıkları, Nahiv

Factors Revealing I‘rab Differences in Verses and Their Effects on The Meaning

Öz

When the works are studied in which i‘rabs are analyzed, it is seen that more than one aspect are defined related to the same word or composition. However, in these works, a systematic information about what the reasons of i‘rab aspects are, is not presented. As a result of research, it is seen that i‘rab differences arise from several different factors. The Holy Quran’s textual structure is one of the most significant factors rendering these differences possible. Moreover, grammatical and sectarian factors and also other factors of their contents are the other reasons of irab differences

Anahtar Kelimeler

I‘râb, I‘râb Factors, I‘râb Differences, Nahv

Kaynakça

• İbn ‘Akîl, Ebû Muhammed Bahaeddîn Abdullâh b. Abdurrahmân, Şerhu İbn ‘Âkîl, (Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, ty.). Alûsî, Ebü’s-Senâ Şehâbeddîn Mahmûd b. Abdillâh, Rûhu’l-Me‘ânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l- ‘Azîm ve’s-Seb‘i‘l-Mesânî, (Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî,1985).
• Ateş, Süleyman, İşarî Tefsir Okulu, (Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat fakültesi Yayın- ları, 1974).
• Aydın, İsmail, “Kur’ân’la İlgili İlk Filolojik Çalışmaların Tefsir İlmi Açısından Değerlendiril- mesi”, (Samsun: Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, cilt: 11, sayı: 1, 2011).
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Galib el-Endelüsî, el-Muharreru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, thk. Abdüsselâm Abdüssâfi Muhammed, (Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l- İlmiyye, 2001).
• _____, et-Teysîr fi’l-Kırââti’s-Seb‘a, tsh. Otto Pretzl, (Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996).
• Enbârî, Ebü’l-Berekât Kemâleddîn Abdurrahmân b. Muhammed, el-Beyân fi Ğarîbi İ‘râbi’l- Kur’ân, (Kahire: el-Heyetü’l-Mısriyyetü’l-Amme li’l-Kitâb, 1980).
• İbn Ebî Dâvûd, Ebû Bekr Abdillâh b. Süleyman b. el-Eş’as, Kitâbü’l-Mesâhif, thk. Muhibbuddîn Abdissecân Vâiz, (Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2006).
• Esbehânî, İsmâîl b. Muhammed b. el-Fadl el-Kureyşî, İ‘râbü’l-Kur’ân, (Riyâd: Mektebetü Melik Fahd, 1995).
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh ed-Deylemî, Me‘âni’l-Kur’ân, (Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1983).
• Ğalâyinî, Mustafa, Câmiü’d-Durûsi’l-Arabiyye, (Beyrut: Menşurâtü Matbaatü’l-Asriyye, 1993).
• Goldziher, Ignaz, Mezâhibü’t-Tefsîri’l-İslâmî, nşr. Abdülhalîm Neccar, (Kahire: Mektebetü’l- Hancî, 1955).
• Halebî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Yûsuf b. İbrâhîm Semîn, Dürrü’l-Mesûn fî ‘Ulûmi’l-Kitâbi’l-Meknûn, thk. Ahmed Muhammed Harrât, (Dımaşk: Dârü’l-Kalem, ty.). İbn Hâleveyh, Ebû Abdillah Hüseyin b. Ahmed b. Hâleveyh, El-Hucce fi’l-Kırââti’s-Seb‘a, thk. Abdülâl Sâlim Mekrem, (Beyrut: Darü’ş-Şurûk, 1979).
• ___________, İ’râbü’l-Kırâeti’s-Seb‘a ve ‘İlelihâ, thk. Abdurrahmân b. Süleyman el- Useymin, (Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1992).
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed Eş-Şeybanî Ahmed, el-Müsned, (Kahire: Dârü’l-Hadis, 1995).
• Hasan, Abbas, Nahvu’l-Vâfî, (Kahire: Dârü’l-Maârif, 1973).
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd ez-Zahirî, el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, (Beyrut: Dârü’l-Âfâki’l-Cedîde, ty.). Ebû Hayyân, Esirüddîn Muhammed b.Yusuf el-Ceyyânî Endelüsî, İrtişafü’d-Darab Min Lisâni’l-Arab, thk. Ramazan Abdu’t-Tevvâb, Receb Muhammed Osman, (Kahire: Matbaatü’l-Medenî, 1998).
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemaluddîn Abdullâh b. Yusuf en-Nahvî, Muğni’l-Lebîb an Kutûbi’l- E‘Ârîb, thk. Abdullâtîf Muhammed Hatîb, (Kuveyt: Turâsü’l-Arabî, 2000).
• İsevî, Yusuf b. Halef, İlmu İ‘râbi’l-Kur’ân, (Riyâd: Dârü’s-Semiî, 2009).
• İbn Ebi’l-İzz, Ebü’l-Hasan Sadreddîn Ali b. Ali b. Muhammed Hanefî Dımaşkî, Şerhü’l- Akideti’t-Tahâviyye, thk. Abdullâh b. Abdülmuhsin Türkî, Şuayb el-Arnavut, (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987).
• Kâsımî, Cemâluddîn Muhammed b. Muhammed Saîd Cemâluddîn, Mehâsinü’t-Te’vîl, tsh. Muhammed Fuad Abdülbaki, (Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1957).
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmi‘u li Ahkâmi’l-Kur’ân, thk. Abdullâh b. Abdülmuhsin et-Türkî, (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006).
• İbn Mâlik, Ebû Abdillâh Cemâluddîn Muhammed b. Abdillâh Tâî, Şerhü’l-Kâfiyeti’ş-Şâfiye, thk. Abdülmün‘im Ahmed Heridî, (Mekke: Câmiatü Ümmi’l-Kurâ, 1982).
• Mekkî, Ebû Muhammed b. Hammuş b. Muhammed b. Ebî Tâlib, El-Keşf an Vucûhi’l- Kırââti’s-Seb‘i ve ‘İlelihâ ve Hucecihâ, thk. Muhyiddîn Abdurrahmân Ramazan, (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1998).
• ________, Müşkilu İ‘râbi’l-Kur’ân, thk. Yasin Muhammed Sivasî, (Dımaşk: Dârü’l-Me’mun li’t-Türâs, ty.). Mükerrem, Abdü’l-Âl Sâlim Mükerrem, Eserü’l-Kırââti’l-Kur’âniyye fi Dirâsâti’l-Luğaviyye, (Kuveyt: Müesesetü Âli Cerrâh Sabâh, 2009).
• Nehhâs, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl, Me‘âni’l-Kur’âni’l-Kerîm, thk. Muham- med Ali Sabûnî, (Medine: Mektebetü’l-Mekreme, 1988).
• _______, İ‘râbü’l-Kur’ân, (Beyrut: Dârü’l-Marife, Beyrut, 2008)
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Abdullâh b. Ahmed b. Mahmûd, Medâriku’t-tenzîl ve Hakâiku’t- Te’vîl, (Beyrût: Dâru İbn Kesîr, 2005).
• Öztürk, Mustafa, Kur’ân’ın Mutezilî Yorumu, (Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2004).
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahreddîn Muhammed b. Ömer Fahreddîn, Et-Tefsîrü’l-Kebîr, (Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1981).
• Sibeveyh, Ebû Bişr Amr b. Osman b. Kanber el-Harisî, el-Kitâb, thk. Abdusselâm Muham- med Hârûn, (Kahire: Mektebetü Hancî, 1988).
• Suyûtî, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, (Beyrut: Dâru İbn-i Kesîr, 2002).
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Taceddîn Muhammed b. Abdülkerîm, el-Milel ve’n-Nihal, thk. Mu- hammed Seyyid Kîlânî, (Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1961).
• Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlanî, Fethü’l-Kadîr, (Bey- rut: Dârü’l-Marife, 2007).
• Taberî, Ebû Cafer İbn Cerîr Muhammed b. Cerîr b. Yezîd, Câmiü’l-Beyân fî Tefsîri’l-Kur’ân, thk. Mahmud Muhammed Şâkir, (Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye, ty.). Tasa, Muhammet, Kur’ân’da Cümle Yapısı, (Konya: Adal Ofset, 2005).
• Tehânevî, Muhammed b. A’la b. Ali el-Farukî el-Hanefî, Mevsuâtu Keşşâfı Istılahâti’l-Fünûn ve’l-Ulûm, thk. Ali Dahruc, (Beyrut: Mektebetu Lübnan, 1996).
• Ukberî, Ebü’l-Bekâ Muhibüddîn Abdullâh b. Hüseyin b. Abdillâh, el-Lübâb fî İleli’l-Binâ ve’l-İ’râb, thk. Ğâzî Muhtâr Talimat, (Beyrut: Dârü’l-Fikri’l-Muâsır, 1995).
• Ünal, Mehmet, Kur’ân’ın Anlaşılmasında Kıraat Farklılıkların Rolü, (Ankara: Fecr Yayınları, 2005).
• Yâkût, Ahmed Süleyman, Zâhiretü’l-İ‘râb fi Nahvi’l-Arabî, (İskenderiyye: Dâr’ül-Marifeti’l- Camiiyye, 1994).