Siirtli Âşık Bir Sûfî: Şeyh Muhammed Hazîn-i Firsâfî

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 11, 89 - 126, 08.08.2015

İBRAHİM Baz

Öz

Bu makalede, Şeyh Muhammed Hazîn-i Firsâfî’nin hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri
ortaya konulmuştur. Şeyh Muhammed Hazîn-i Firsâfî, 1816 yılında Siirt’e bağlı
Firsâf köyünde doğdu. Abdulkâdir-i Geylânî neslinden olan Firsâfî, medrese tahsilini Molla
Halîl-i Siirdî’nin yanında yaptı. Daha sonra bir süre Mardin’de Kâsımiye Medresesi’nde
okudu. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin halîfelerinden Şeyh Osman Sirâceddîn-i Tavîlî’nin
yanında tasavvufî eğitimini tamamladı ve 1844 yılında icâzet aldı. Bu tarihten sonra
hayatının sonuna kadar ilim, tedris ve irşad faaliyetleri yürüttü. 1892 yılında vefat etti.
Düşüncelerini, yazmış olduğu dokuz şiirde dile getirdi. Daha ziyade ilâhî aşk, peygamber
sevgisi, insan ve dünyanın hakîkati konularında yoğunlaştı. Şiirlerinde dile getirdiği aşk
ve vecd hali Nakşbendî-Hâlidî yolunda çok az sûfî tarafından dile getirilmiştir. Bu yönüyle
Firsâfî, Hâlidî yolunda önemli bir âlim, şâir ve sûfîdir.

Anahtar Kelimeler

Şeyh Muhammed Hazîn Firsâfî, Nakşbendî, Tasavvuf, İlâhî Aşk, Siirt

A Sûfî in Love from Siirt: Sheikh Muhammed Hazîn Firsâfî

Öz

This article will present Sheikh Muhammad Hazîn Firsâfî’s lives, works and his thought about sufizm. He was born in 1816 in Firsâf village, Siirt. Firsâfî who is descent from Abdal-Qâdir Gaylanî, gratuated from the madrasa of Mullah Khalil al-Siirdî. Then studied at Madrasa al-Kasimiya in Mardin. Afterwards he completed his education under Sheikh Osman Sirajuddin al-Tawilî, one of the caliph of Mawlana Khalid alBaghdâdî, and got ijazat (receiving caliphate of sufizm) from him in 1844. Ever since to the end of his life he devote his life to islamic sciences and enlightenment of humans. He died in 1892 in Firsâf. He expressed his thought in his nine poems that written in Arabic and Kurdish. He mostly focused on love, the love of prophet and truth of people and world. The love and wajd situation that he reflected in his poems barely expressed by Naqshbandî-Khalidî sufis. From this aspect Firsâfî is a very important scholar, poet and sufi in Naqshbandî Sufi path

Anahtar Kelimeler

Sheikh Muhammed Hazîn Firsâfî, Naqshband, Sufizm, Divine Love, Siirt

Kaynakça

• Arslan, Hüseyin, Yüksek Ruhlar ve Aydınlar Yurdu Tillo, İstanbul 2006.
• Atalay, Ömer, Siirt Tarihi, İstanbul 1946.
• Aydın, Vamıkıddin, Mecmûati’l-kasâidi li’ş-Şeyh Muhammed Hazîn el-Firsâfî ve yelîhâ tis‘a aşrete risâletün (Kasideler ve 19 Risale), ts. _____, Nasihat ve Namaz Bilgileri-Şafiî İnanç Fıkhı, Tunçel Ofset, İstanbul 2010.
• _____,el-Câmiu fî’z-zikri ve’d-duâi ve’l-âdâbi’l-İslâmiyyeti ve menâkibu sâdâti’n- Nakşbendiyyeti (İslam’da kapsamlı zikir-dua ve edebler ve Nakşibendi büyükleri menkibele- ri), Elif Ofset, İstanbul 2000.
• Baytârî, Abdürrezzâk, Hilyetü’l-beşer, I-III, Beyrut 1993.
• Beyhâki, Ebû Bekir Ahmed b. el-Hüseyin (ö.458/1066), Şu’abu’l-Îmân, I-IX, (nşr. Ebû
• Hâcer Muhammed es-Sa’id b. Besyûnî Zağlûl), Beyrût 1410/1985.
• BOA, Y.MTV. Dosya No: 22, Gömlek No: 30, Adedi: 3 (1319).
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, I-VIII, İstanbul ts. Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri I-II-III ve Ahmed Remzi Akyürek Miftâhu’l- Kulûb ve esâmî-i müellifîn fihristi (Haz.: Cemal Kurnaz, Mustafa Tatçı), Bizim Büro Yay., Ankara 2009.
• Çağlayan, Mehmet, Şark Uleması, İstanbul 1996.
• Firsâfî, eş-Şeyh Muhammed Hazîn, Gâyâtu’l-Hayrât,(trc.: Takıyyuddîn Aydın), İstanbul ts. _____, Gâyâtu’l-Hayrât,(trc.: Vamıkıddîn Aydın), İstanbul 2003.
• Firsâfî, Şeyh Zeynelabidin, Hâzihî câmiu’l-salavâti alâ seyyidi’s-sâdâti li zeyni’l-milleti ve’d- dîn eş-Şeyh Zeynelabidîn, (Vamıkıddin Aydın, Mecmuati’l-kasâidi li’ş-Şeyh Muhammed Hazîn el-Firsâfî ve yelîhâ tis’a aşrete risâletün-Kasideler ve 19 Risale içinde) yazma halinde, ts. Heyet, Doğu Anadolu Evliyaları I-II, Türkiye Gazetesi Yayınları, İstanbul 2004.
• Kavak, Abdulcebbar, Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî ve Hâlidî Tasavvuf Geleneğinin Tarihi Geli- şim Süreci (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 2013.
• Kılıç, Rüya, “Osmanlı Devleti’nde Yönetim-Nakşbendî İlişkisine Farklı Bir Bakış: Hâlidî Sürgünleri”, Tasavvuf, sy. 17 (2006).
• Korkusuz, M. Şefik, Nehri’den Hazne’ye Nakşibendi Meşâyıhı, İstanbul 2010.
• Molla Fudayl b. Molla Mahmud, Tercumetü hali ceddina’l-a‘lâ Molla Halîl Siirdî, 1400/1980, Yazma Eser.
• Molla Halil-i Siirdî, Basîretu’l-Kulûb fî Kelâmi Allâmi’l-Guyûb (Tah: Sıbgatullah-i Zokaydî), Nubihar, İstanbul 2011.
• Molla Halîl el-Ömerî es-Siirdî, Nehcü’l-Enâm, İhsan Yayınları, İstanbul ts. Müderris, Abdulkerim, Yâd-ı Merdân (I-II), Çaphâne-i Ârâs, Hevler 2011.
• Şeyh Meczub Muhammed Said Seyfeddîn-Muhammed Kadri Hazîn, Gönül Sultanları ve Hak Sohbetleri (İhsan Yolu-Dîvân-ı İrfan), Trc.: Süleyman Kaya, Ankara 1996.
• Uludağ, Süleyman, “Hâlidiyye”, DİA, c. XV, İstanbul 1997.