Beytüşşebap Tarihi Üzerine Notlar

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 12, 103 - 113, 31.12.2015

Hüseyin Güneş

Öz

Klasik İslam tarihi kaynaklarında “Elkî” adıyla anılan Beytüşşebap, oldukça eski bir yerleşim merkezi olup tarih içerisinde Hurriler, Mittaniler, Asurlular ve Urartuların egemenlik alanına dâhil olmuştur. Romalılar ile Persler arasında da zaman zaman el değiştiren bölge İslamiyet’in doğuşu sırasında Sasanilerin hâkimiyeti altındaydı. Burası Hz. Ömer döneminde Müslümanların eline geçti. Akabinde bölgede hüküm süren Emeviler, Abbasiler ve diğer hanedanlıkların idaresi altına girdi. Makalede, başta İslam tarihi kaynakları olmak üzere Beytüşşebap tarihiyle ilgili veriler incelenerek şehrin tarihi geçmişi,
özellikle İslamiyet’in ilk asırlarındaki durumu tespit edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Zevezân, Ermeniye, Şırnak, Beytüşşebap

Kaynakça

• Akbaş, Mehmet, “Hz. Peygamber ve Raşid Halifeler Döneminde İdil”, Geçmişten Günümüze İdil (Uluslararası Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu Bildirileri), Edit. Nesim Doru, İstanbul 2011, s. 45-57.
• Belâzürî, Ahmed, b. Yahya (279/892), Fütûhu’l-Büldân, thk. A. Enis et-Tabbâ’ – Ö. Enis etTabbâ’, Müessesetü’l-Meârif, Beyrut 1987.
• Bezer, G. Öğün, “Ukaylîler”, DİA, İstanbul 2012, XXXXII, 59-61.
• Bezer, G. Öğün, “Zengiler”, DİA, İstanbul 2013, XXXXIV, 268-272.
• Cuinet, Vital, La Turquie D’asie, Paris 1891.
• Darkot, Besim, “Hakkâri”, İA, IV, 97-99.
• Ebû Şâme, Şehabeddin Abdurrahman b. İsmail el-Makdisî (665/1268), Uyûnu’r-Ravzateyn fî Ahbâri’d-Devleteyn en-Nuriyye ve’s-Salâhiyye, thk. İbrahim ez-Zeybek,Müessesetü’rRisale, Beyrut 1997.
• Ebû Yusuf, Yakub b. İbrahim (182/798), Kitâbü’l-Harâc, Darü’l-Ma’rife, Beyrut 1979.
• Ebü’l-Fidâ, İmaduddin İsmail b. Ali (732/1331), el-Muhtasar fî Ahbari’l-Beşer, elMatbaatü’l-Hüseyniyye el-Mısriyye, bty.
• Evliya Çelebi (ö.1682), Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, nşr. Ahmet Cevdet, İstanbul 1314 (1896).
• Gülenç, Ahmet, Osmanlı İdari Taksimatında Şırnak Kazası ve Aşiretler Arası Mücadeleler, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep 2013.
• Güneş, Hüseyin, “Emeviler Döneminde İdil”, Geçmişten Günümüze İdil (Uluslararası Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu Bildirileri), Edit. Nesim Doru, İstanbul 2011, s. 60-63.
• Güneş, Hüseyin, “Tûr Abdîn Yöresinin İslâmlaşma Süreci”, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012/2, cilt: III, sayı: 6, s. 93-94.
• İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed (808/1406), Kitabü’l-İber, Ofset baskı, Beyrut, 1979.
• İbn Havkal, Ebü’l-Kâsım en-Nasibî (IV/X. yy.), Kitâbu Sûreti’l-Arz, Dâru Sâdır, Beyrut 1938.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer (774/1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, thk. A. A. et-Türkî, Dâru Hicr, İmbabe 1997, XV, 399.
• İbn Miskeveyh, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed (421/1030), Tecâribu’l-Ümem, thk. S. K. Hasan, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (597/1200), el-Muntazam fî Târîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem, thk. Muhammed Abdülkadir Ata ve Mustafa Abdülkadir Ata, Dârü’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 1992.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddin b. Ebi’l-Hasen Ali b. Muhammed (630/1232), el-Kâmil fi’t-Târîh, thk.
• Ebü’l-Fidâ Abdullah el-Kâdî, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1987.
• İdrisî, Ebû Abdullah Muhammed b. Muhammed el-Hammûdî (560/1165), Nüzhetü’lMüştâk fî İhtirâki’l-Âfâk, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut 1409.
• Karaaslan, N. Ünal, “Hamdaniler”, DİA, İstanbul 1997, XV, 446-447.
• Ksenophon, Anabasis (Onbinlerin Dönüşü), çev. Tanju Gökçöl, Hürriyet Yay., İstanbul 1974.
• Mes’ûdî, Ali b. Hüseyin (346/957), Mürûcü’z-Zeheb ve Meâdinü’l-Cevher, thk. Kemal Hasan Mer’î, el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut 2005.
• Minorsky, V, “Kürtler”, İA, İstanbul 1977, VI, 1089-1114.
• Ömer Tokuş, Hamdâniler, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa 2006.
• Şemseddin Sami, Kâmûsu’l- A’lâm, İstanbul 1889.
• Şırnak Kültür Envanteri, edit. Mehmet Top, Anıt Matbaa, Ankara 2010.
• Tomar, Cengiz, “Revvâdîler”, DİA, İstanbul 2008, XXXV, 36-37.
• Tuncel, Metin, “Cizre”, DİA, İstanbul 1993, VIII, 37-39.
• Tuncel, Metin, “Hakkâri”, DİA, İstanbul 1997, XV, 205-207.
• Tuncel, Metin, “Şırnak”, DİA, İstanbul 2010, XXXIX, 109-111. Van Salnamesi, h. 1315 (1897-1898).
• Yâkût, Ebû Abdullah Yâkût b. Abdullah el-Hamevî (626/1228), Mu’cemü’l-Büldân, Dâru Sâdır, Beyrut 1977.
• Zeki Beg, Muhammed Emin (1948), Kürtler ve Kürdistan Tarihi, çev. Vahdetin İnce, vd., Nubihar yay., İstanbul 2011.
• http://www.beytussebap.gov.tr
• http://www.nisanyanmap.com