Kur’ân-ı Kerîm’de Yer Alan Rubâ‘î İsimlerin Arap Dilinde Fiil Kipiyle Kullanılması

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 12, 135 - 150, 31.12.2015

Mustafa Öncü

Öz

Arapçada sayıca fazla bulunmayan Rubâ‘î filler Kur’ân-ı Kerîm’de az da olsa yer alır. Nitekim Kur’ân-ı Kerîm’de toplam on bir adet rubâ‘î fil bulunur. Söz konusu fillerden sekizi rubâ‘î mucerred iken üçü rubâ‘î mezîddir. Bununla birlikte Kur’ân-ı Kerîm’de isim olarak kullanıldığı halde kaynaklarda rubâ‘î fil anlamına gelen birçok kelimeye de rastlanır. Bu bakımdan çalışmaya rubâ‘î filler hakkında kısa bilgi verilerek başlandı. Akabinde Kur’ân-ı Kerîm’de isim olarak yer alan ancak Araplar tarafından rubâ‘î fil olarak kullanılan kelimelere yer verildi. Söz konusu kelimelerin Arap şiiri, hadis-i şerif ve ilk dönem muteber sözlüklerdeki kullanımlarına da değinildi. Yine söz konusu kelimeler Kur’ân-ı Kerîm’de yer alan kullanımlarıyla da karşılaştırıldı. Aynı zamanda ses-anlam ilişkisine de temas edildi.

Anahtar Kelimeler

Arapça, Kur’ân-ı Kerîm, Rubâ‘î Fiiller

Kaynakça

• Adalı, Mustafa b. Hamza, Netâicu’l-Efâr Şerhu’l-İzhâr, (Şuruhu’l-İzhâr) Medrese Kitabevi, Birinci Baskı, İstanbul 1420/1999.
• Cevherî, İsmâîl b. Hammâd, es-Sıhâh, thk. Ahmed’ Abdulgafûr Attâr, Dâru’l-İlm, Dördüncü Baskı, Beyrut 1987.
• el-Ezherî, Tehzîbu’l-Luğa, Dâru İhyâu’t-Turâsi’l-‘Arabî, Birinci Baskı, Beyrut 2001.
• el-Ferâhîdî, Halil b. Ahmed, Kitâbu’l-‘Ayn, thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhîm es-Sâmerrâî, Mektebetu Hilâl, yy., ty.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddin Muhammed b. Yakub, el-Kâmûsu’l-Muhît, Dâru’l-Marife, Beyrut 2009.
• el-Ğalâyinî, Mustafa, Câmi‘u’d-Durûsi’l-‘Arabiyye, Dâru’l-Hadîs, Kahire 1426/2005.
• el-Muberrid, el-Muktadab, thk. Muhammed Ahmed ed-Dâlî, Muessesetu’r-Risâle, Beyrut 1997.
• en-Nesefî, Abdullah b. Ahmed, Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl, Daru İbn Kesîr, Dımaşk-Beyrut 2005.
• en-Nîsârî, el-Vâfiye Nazmu’ş-Şâfiye, thk. Hasan Ahmed el-Osman, el-Mektebetu’lMekkiyye, Mekke 1995.
• er-Râcihî, Abduh, et-Tatbîku’s-Sarfî, Birinci Baskı, Dâru’n-Nehdati’l-‘Arabiyye, Beyrut 2004.
• es-Sabûnî, Muhammed Ali, Safvetu’t-Tefâsîr, Dâru’l-Kalem, Beyrut, ty.
• es-Sâğânî, Radiyuddin eş-Şevârid, el-Hey’etu’l-‘Amme li Şuûni’l-Metâbi‘i’l-Emîriyye, Kahire 1983.
• es-Seyyid Muhammed b. Seyyid Hasan, er-Râmûz ‘alâ’s-Sihâh, thk., Abdulkerim er-Radinî, Dâru Usâme, İkinci Baskı, Dımaşk 1986.
• es-Sobucevî, Muhammed b. Ahmed, Fethu’l-Esrâr fi Kitabi’l-İzhâr, (Şuruhu’l-İzhâr) Medrese Kitabevi, Birinci Baskı, İstanbul 1420/1999.
• es-Suyûtî,el-Muzhir fî ‘Ulûmi’l-Luğa ve Envâ‘ihâ, nşr. Fuâd Alî Mansûr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1998.
• ez-Zamehşerî, Esâsu’l-Belâğa, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Birinci Baskı, Beyrut 1998.
• ez-Zebîdî, Muhibbuddîn b. Fayd Tâcu’l-‘Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, thk., Ali Şi‘rî, Beyrut 1414/1994.
• ez-Zeyyât vd., Ahmed Hassân, el-Mu’cemu’l-Vasît, Mısır, ty.
• İbn Durayd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasan Cemheretu’l-Luğa, Dâru Sadır, Beyrut ty.
• İbn Fâris, Ebu’l-Husayn Ahmed, Mu‘cemu Mekâyisi’l-Luğa, thk., Abdusselâm Muhammed Harun, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1979.
• İbn Manzûr, Lisânu’l- ‘Arab, Beyrut 1955.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail, el-Muhkem ve’l-Muhîtu’l-A‘zam fî’l-Luğa, thk. Yahyâ
• el-Hişâb, Abdülfettâh Seyyid Avadullah, Kahire 1996.
• İbnu’l-Cevzî, el-Mudhiş, thk. Mervân Kobânî, Dâru’l-Kütüb’il-İlmiyye, İkinci Baskı, Beyrut 1985.
• İbnu’l-Enbârî, ez-Zâhir fî Me‘ânî Kelimâti’n-Nâs, thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin, Muessesetu’rRisâle, Birinci Baskı, Beyrut 1992.
• Medkûr, İbrahim vd., el-Mu’cemu’l- vecîz, Mısır, 1980.
• Sîbeveyhi, el-Kitâb, thk. Abdusselam Harun, Mektebetu’l-Hancî, Kahire 1988.
• Yazır, Elmalılı Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili, hzr. Ahmet Altıntepe- Sadi Yüksel, İstanbul, ty.
• Zihni Efendi, Mehmed, el-Muktadab ve’l- Muntahab, Marifet Yayınları, İstanbul 2000.