Süfyan es-Sevrî’nin İçtihat Düşüncesinde Kitab ve Sünnet/Hadis

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 14, 63 - 79, 15.09.2016

Abdülkadir Tekin

Öz

Süfyan es-Sevrî (ö. 161) fıkıh mezheplerinin teşekkül ettiği hicri II. Asırda Ebû Hanîfe ile çağdaş ve fıkıhta “müstakil bir mezhep sahibi” bir âlim olarak bilinmektedir. “Sevrî mezhebi” siyasi, sosyal, vb. sebeplerle hicri VII. asra kadar varlığını sürdürebilmiştir. Süfyan es-Sevrî’nin İslam miras hukukuna ait “el-Ferâiz” isimli eseri dışında günümüze kadar ulaşmış usûl ve fürû’i fıkha dair bir eseri de bulunmamaktadır. Bu çalışmada Süfyan es-Sevrî’nin, kaynaklarda dağınık halde olup bize intikal eden görüşlerinden hareketle içtihatlarında Kitâb ve Sünneti/Hadisi kullanırken hangi kriterleri esas aldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca yer yer diğer mezhep imamlarının görüşlerinden ve kullanmış oldukları usûlllerden de mukâyeseli olarak faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Süfyan es-Sevrî, İçtihat, Usûl-ü Fıkh, Kitab, Sünnet/ Hadis

Kaynakça

• Abdülmuttalib, Rıf ’at Fevzi, Tevsîku’s-Sûnne fi’l-Karni’s-Sâni’l-Hicrî üsüsuhû Ve’tticâhâtuh, Kahire: 1981.
• Ala’addîn el-Buhârî, Abdu’laziz b. Muhammed, Keşfu’l-Esrâr ‘an Usûli Fahri’l-İslâm, thk. Abdullah Mahmûd Ömer, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, t.y.
• Ali Arşî, İmtiyaz, Tefsîru Süfyâni’s-Sevrî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiye, 1983.
• ‘Aynî, Muhammed b. Ahmet, ‘Umdetu’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Kâhire: 1972.
• Bâcî, Ebu’I-Velîd Süleyman b. Halef, el-Müntekâ Şerhu Muvattâ-i Mâlik, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1425.
• Beğavî, Hüseyin b. Mes’ûd, Şerhu’s-sünne, Beyrut: el-Mektebü’l-İslami, 1390.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail el-Cûfî, Sahîh-i Buhârî, thk. Mustafa Dîb el-Beğâ, Matbaatü’l-Hindiye, yy., t.y.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, el-Fusûl fi’l-Usûl, thk. ‘Ucayl Câsim enNüşemî, Vezâretu’l-Evkâf ve’ş-Şu’ûnu’l-İslâmiyye, yy., 1985.
• Cüveynî, Ebu’l-Me’âlî Abdillah b. Yûsuf, el-Burhân fî Usûli’l-Fıkh, nşr. Abdul’azîm Mahmûd ed-Dîb, Dâru’l-Vefâ, Mansûra, yy., 1418.
• Ebû Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî, Sünen-i Ebî Dâvûd, thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd, Beyrut: Mektebetu’l-‘Asriyye, t.y.
• Ebu’l ‘Arab et-Temimi, Tabakâtü ‘Ulemâ’i İfrîkiyye ve Tûnis, nşr. Ali eş-Şâbbî-Nâim Hasan el-Yâfî, Tunus: 1985.
• Ebu’l ‘Arab et-Temimi, Risâletü Ebî Dâvud ilâ Ehli Mekke fî Vasfi Sünenihi (Selâsu resâil içinde), Riyâd: 1416).
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2005.
• Fahl, Mâhir Yâsin, Eseru İhtilâfi’l Mütûn ve’l-Esânîd fî İhtilâfi’l-Fukahâ, yy., Ehlü’lHadîs, t.y.
• Hatib el-Bağdâdî, Ali b. Sabit b. Ahmed, el-Kifâye fî ‘ilmi’r-rivâye, Haydarabat: 1357.
• Hatib el-Bağdâdî, Şerefu Ashâbi’l-Hadîs, thk. Mehmed Said Hatiboğlu, Ankara: DİB Yay., 1991.
• İbn Ebî Hâtim, Abdurrahman b. Münzîr er-Râzî, Tekaddümetü Ma’rifeti li Kitâbi’lCerh ve’t-Ta’dîl, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-İlmiye, 1952.
• İbn Emîri’l-Hâc, et-Takrîr ve’t-Tahrîr fî İlmi’l-Usûl, Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• İbn Hacer, Muhammed b. Ali el-Heytemî, el-Hayrâtü’l-Hisân fî Menâkıbı Ebî Hanîfe en-Nu’mân, nşr. Halil el-Meys, Beyrut: 1403.
• İbn Hacer, Muhammed b. Ali el-Heytemî, Nüzhetü’n-Nazar fî Tavzîhi Nuhbeti’l-Fiker, çev. Talat Koçyiğit, Ankara: AÜİF Yay., 1971.
• İbn Hümâm, Kemâlüddîn Abdillahi’l-Cüveynî, Fethu’l-Kadîr li-‘Aczi’l-Fakîr, Mısır: Bulak, 1316.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fidâ Ömer b. Davud ed-Dımaşkî, Tefsîru Kur’âni’l-‘Azîm, Kahire: 1373.
• İbn Kudâme, Ahmed b. Muhammed, el-Muğnî fî Fıkhi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî, Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1403.
• İbn Mace, Muhammed b. Yezid el-Kazvînî, es-Sünen, thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî, yy., Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1975.
• İbn Münzir, Ebubekr Muhammed b. İbrahim, el-İşrâf fî İhtilâfi ‘alâ Mezâhibi Ehli’l-İlm, Mekke: el-Mektebetü’t-Ticâriyye, t.y.
• İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî el-Endülüsî, Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid, Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• İbn Sa’d Ebu Abdillah Muhammed, et-Tabakâtu’l-Kübrâ, thk. Ali Muhammed Ömer, Kahire: Mektebetü’l-Hancı, 2001.
• İbn Tağriberdî, Ebû’l-Mehâsin, En-Nücûmu’z-Zâhire fî Ahbâri Mısır ve Kâhire, nşr. Muhammed Şeltût, Kâhire: el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-‘Âmme, 1970.
• İbnü’l-Arabi, Muhammed, Ahkâmü’I-Kur’an, thk. Ali Muhammed el-Becâvî, Beyrut: t.y.
• İbnü’l-Hanbelî, Muhammed b. İbrahim el-Halebî, Kafvu’l-Eser fî Safvi Ulûmi’lEser, nşr. Abdülfettah Ebu Gudde, Beyrut: 1408.
• Isfehânî, Ebu Nu’aym Ahmet b. Abdullah, Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtu’l-Esfiyâ, Matbaatu’s-Saâde, 1979.
• Kal’acî, Muhammed Revvas, Mevsû’atu Fıkhi Süfyâni’s-Sevrî, Beyrut: Dârü’nNefâis, 1990.
• Kal’acî, Muhammed Revvas, Mevsû’atu Fıkhi İbrâhim en-Neha’î, Mekke: Câmiatü`l-Melik Abdülazîz, 1979.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alauddin, Bedâiu’s-Sanâi’ fi-Tertibi’ş-Şerâi’, Beyrut: 1982.
• Müslim, Ebû Hüseyin b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî, es-Sahih, thk. Muhammed Fuad Abdulbâkî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, t.y.
• Nâim, Ahmet ve Mîras, Kâmil, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, Ankara: DİB Yay, 1993.
• Özdirek, Recep ve Çavuşoğlu, Ali Hakan, “Süfyan es-Sevrî”, DİA, XXXVIII, (2010), ss. 23-28.
• Pezdevî, Ebu’l-‘Usr Ali b. Muhammed, Kenzu’l-Vusûl ilâ Ma’rifeti’l-Usûl, (Abdü’l’aziz el-Buhâri’nin, Keşfu’l-Esrar ‘an Usûli Fahri’l-İslâm Pezdevî içinde), yy. Dersaâdet, 1308.
• Safedî, Halil b. Aybek, el-Vâfî bi’l-Vefeyât, nşr. Ahmed el-Arnaût ve Mustafa Türkî, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1420.
• Sarsarî, Necmeddîn Ebi’r-Rabî’, Şerhu Muhtasari’r-Ravza, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1407.
• Sem’ânî, Muhammed b. Abdülcebbar, Kavâtı’u’l-Edille fi’l-Usûl, thk. Muhammed Hasen İsmâil, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1418.
• Serahsî, Şemseddin b. Muhammed b. Ahmed, el-Mebsût, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1406.
• Suyûtî, Celaluddin Abdurrahman, Tedrîbü’r-Râvi, nşr. Abdülvehhâb Abdüllatîf, Beyrut: 1399.
• Sübkî, Abdulvehhâb b. Ali, Raf’ûl Hâcib ‘an Muhtasarı İbni’l-Hâcib, thk. Ali Muhammed Mu’avviz, Âdil Ahmed Abdi’l-Mevcûd, Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1419.
• Süfyan es-Sevrî, el-Ferâiz, thk. Abdülaziz b. Abdullah el-Helîl, Riyad: Dâru’l-Âsıme, 1410.
• Şeyh Nizâm, el-Fetevâ’l Hindiyye, çev. Muhammed Özdemir, Diyarbakır: 1973.
• Şirbînî, Muhammed Hatîb, Muğni’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Me’ânî Elfâzi’l-Minhâc, Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.y.
• Taberî, Muhammed b. Cerir, Câmi’u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, Mısır: 1373.
• Teymî, Muhammed b. Ahmed Ebû Hâtim, Kitâbu’l-Mecrûhîn Mine’l-Muhaddisîn ve’d-Duafâi ve’l-Metrûkîn, thk. Mahmud İbrahim, Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1992.
• Uyar, Ahmet, “Hadisleri/Sünneti Anlamada Farklı Yaklaşımlar, Ehl-i Hadis ve Ehl-i Re’y Ekolleri”, Bilimname Düşünce Platformu, 5 (2004/2) s. 29-44.
• Yahya b. Ma’în, Avn b. Ziyâd el-Bağdâdî, Kitâbu’t-Târîh (Abbâs b. Muhammed edDûrî Rivâyeti), thk. Ahmed Muhammed Nurseyf, Mekke: Merkezü’l-Bahsi’l-İlmi ve İhyâu’t-Turâsi’l-İslâmî, 1979.
• Tirmizî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ, Sünen-i Tirmizî, tlk. İzzet Ubeyd ed-Du’âs, Humus: Mektebetü Dâru’d-Da’ve, 1385.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, thk. Şu’ayb elArnavud ve Ali Ebû Zeyd, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1986.
• Zerkeşî, Muhammed b. Abdillah, Bahru’l-Muhît fî Usûli’l-Fıkh, thk. ve tlk. Muhammed Tâmir, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1421.
• Zeyla’î, Abdullah b. Yûsuf, Nasbu’r-Râye li-Ehâdîsi’l-Hidâye, thk. Eymen Salih Şaban, Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1415.