Bilimsel Tefsire Dair Tartışmaların Güncel Değeri

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 15, 75 - 93, 31.12.2016

Ahmet Akbaş

Öz

Nüzul
döneminden başlayarak günümüze dek devam eden tefsir çalışmaları, özellikle son
dönemlerde yeni bazı gelişmelere sahne olmuştur. Bu gelişmelerin başında ise
“bilimsel tefsir metodu” olarak bilinen tefsir yöntemi gelmektedir. Tarihte
bazı örneklerine rastlanan fakat özellikle bilimsel buluşların çok hızlı bir
şekilde ilerlediği son asırda daha çok ilgi çeken bu yöntem, ayetlerin bilimsel
veriler ışığında yorumlanması esasına dayanmaktadır. Bilimsel tefsir, tarihte
ve günümüzde birçok eleştiriye maruz kalmış olsa da tefsir ilminin yeni yüzü
olarak öne çıkmakta, önemini ve etkisini arttırmaktadır. Bilimsel gelişmelerin
ivme kazanması ve Kur’ân ayetlerinde zikredilen bazı meselelere ışık tutan
keşiflerin gerçekleşmesiyle canlılık kazanan bilimsel tefsir metodu, kendisine
yöneltilen eleştirilerin yoğunluğu nedeniyle Türkiye’de tefsir
araştırmacılarının yaklaşmaya korktuğu bir alana dönüşmüştür. Tarihsel süreç içerisinde
kimi ilim adamlarının -kendi dönemlerinin kısıtlı bilimsel birikimi ışığında- ayetleri
tefsir ederken düşmüş oldukları hatalar, yoğun eleştiriler ve günümüzde bu
alandaki bazı olumsuz ve aşırı örnekler bu korkunun temel sebepleri arasında yer
almaktadır. Yapmış olduğumuz bu araştırma ise, tarihî süreç içerisinde bilimsel
tefsir metoduna dair tartışmaları ele almayı ve bu tartışmalar çerçevesinde gelinen
güncel durumu ortaya koymayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, bilimsel tefsir, ilmî tefsir

Kaynakça

• Âlûsî, Şihâbuddin es-SeyyidMahmud el-Bağdâdî, Rûhu’l-Meʻânî fî Tefsîri’l-Kur’âni’l-ʻAzîmi ve’s-Sebʻi’l-Mesânî, Beyrut: Dâru İhyâiʼt-Turâsiʼl-ʻArabî, t.y.
• Ateş, Abdurrahman, “Geçmişten Günümüze Bilimsel Tefsir Okulu”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4 (2002), s. 117-141.
• _____, “Keşfü’l-Esrâr: Bilimsel Tefsir Hareketinin XIX. Asırdaki İlk Muharriki”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1 (2003), s. 111-134.
• _____, “İskenderânî ve İlmî Tefsirdeki Yeri”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya: 1994.
• Aydüz, Davut, Tefsir (Tarihi, Çeşitleri ve Konulu Tefsir), İstanbul: Işık Yayınları, 2004.
• el-Beğavî, Hüseyin b. Mesud, Meâlimü’t-Tenzîl, Riyad: Dâru Taybe, h. 1409.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, Ankara: Fecr Yayınevi, 2005.
• _____, Tefsir Usûlü, Ankara: TDV Yayınları, 2007.
• Cümeylî, es-Seyyid, el-İ‘câzu’l-‘İlmî fi’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru ve Mektebetü’l-Hilal, 1992.
• Çapan, Ergün, “Şatibî’nin İlmî Tefsir Anlayışına Eleştirel Bir Yaklaşım”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 38 (2012), s. 277-306.
• Demir, Şehmus, Kur’ân’ın Yeniden Yorumlanması, İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• Demirci, Muhsin, Tefsir Usulü ve Tarihi, İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1998.
• Eroğlu, Ali, Tarihte Tefsir Hareketi ve Tefsir Anlayışları, Erzurum: Ekev Yayınları, 2002.
• el-Gazzâlî, Ebu Hâmid Muhammed, Cevâhiru’l-Kur’ân, Beyrut: Dâru İhyâi’l-Ulûm, 1986.
• _____, İhyâu ‘Ulumi’d-Dîn, Beyrut: Dâru İbni Hazm, 2005.
• Gezer, Süleyman, Kur’ân’ın Bilimsel Yorumu, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2009.
• Güllüce, Veysel, “Kur’ân’a Bilimsel Yaklaşımın Değerlendirilmesi”, Tarihten Günümüze Kur’ân’a Yaklaşımlar, İstanbul: İlim Yayma Vakfı Kur’ân ve Tefsir Akademisi, 2010.
• _____, Bilimsel Tefsirde Usûl, Erzurum: Aktif Yayınevi, 2007.
• Hasenat-4.0, Kurʼân Araştırma Sistemi (İnteraktif), tsrm. Bahadır Çolak, 2007-2009.
• el-Hûlî, Emin, Kur’ân Tefsirinde Yeni Bir Metod, çev. Mevlüt Güngör, İstanbul: Kur’ân Kitaplığı Yayınları,1995.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir, Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, Tunus: Dâru’t-Tûnusiyye li’n-Neşr, 1984.
• el-Karadâvî, Yusuf, Kur’ân’ı Anlamada Yöntem, çev. Mehmet Nurullah Aktaş, İstanbul: Nida Yayıncılık, 2015.
• Kaya, Mahmut, “Beytülhikme”, DİA, VI, 88-90.
• Kırca, Celal, Kur’ân ve Fen Bilimleri, İstanbul: Marifet Yayınları, 2005.
• _____, İlimler ve Yorumlar Açısından Kur’ân’a Yönelişler, İstanbul: Marifet Yayınları, 2009.
• _____, “Kur’ân ve Modern Bilim (İlişkisi-Sahası-Sorunları)”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (2012), s. 7-34.
• Kurtubî, Şemsüddin EbûAbdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmiʻ li-Ahkâmi’l-Kur’ân, Beyrut: Müessesetüʼr- Risâle, 2006.
• Maverdî, Ebuʼl-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb, en-Nüketü ve’l-‘Uyûn, Beyrut: Dâruʼl-Kütübiʼl-ʻİlmiyye, t.y.
• Mertoğlu, Mehmet Suat, “Tantavî Cevherî”, DİA, XXXIX, 579-580.
• Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yayınları, 1995.
• Nesefî, Ebuʼl-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud, Medârikuʼt-Tenzîl ve Hakaikuʼt-Te’vîl, Beyrut: Dâruʼl-Kelimiʼt-Tayyib, 1998.
• Okcu, Abdulmecid, “Kurʼânʼda Renkler”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28 (2007), s. 127-163.
• Râzî, Fahruddin Muhammed, Mefâtîhuʼl-Ğayb, Beyrut: Dâruʼl-Fikr, 1981.
• es-Sabbâğ, Muhammed b. Lütfi, Lemehât fî Ulûmi’l-Kur’ân, Beyrut: el-Mektebü’l-İslamî, 1990.
• eş-Şâtıbî, Ebû İshak İbrahim b. Musa, el-Muvâfakât, Mısır: Mektebetü Muhammed Ali, 1969.
• et-Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Câmi‘u’l-Beyân, Kahire: Dâru Hicr, 2001.
• Uçarol, Rifat, “Gazi Ahmed Muhtar Paşa”, DİA, XIII, 445-448.
• ez-Zehebî, Muhammed Hüseyin, et-Tefsir ve’l-Müfessirûn, Kahire: Mektebetü Vehbe, 1976.
• ez-Zerkeşî, Bedrüddin Muhammed, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Kahire: Mektebetü Dâri’t-Türâs, 1957.
• Zemahşerî, Ebuʼl-Kasım Cârullah Mahmud b. Ömer, Tefsîruʼl-Keşşâf ‘an Hakaikiʼt-Tenzîl ve ‘Uyûniʼl-Ekavîl fî Vücûhiʼt-Teʼvîl, Beyrut: Dâruʼl-Maʻrife, 2002.
• Zindânî, Abdülmecid, Kur’ân’da İlmî Mucizeler, Çev. Resul Tosun, İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2014.
• http://www.elnaggarzr.com/Home.html (Erişim tarihi: 25.02.2016).
• https://ar.wikipedia.org/wiki/زغلول_النجار (Erişim tarihi: 25.02.2016).
• http://www.eajaz.org (Erişim tarihi: 25.02.2016).