المناسبة الشرعية وعلاقتها بمقاصد الشريعة Şer’î Münasebet ve Makâsıdu’ş-Şerî’a ile İlişkisi

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 15, 95 - 115, 31.12.2016

Mohammad Rachid Aldershawı

Öz

Bu araştırma
usûlcülere göre şer’î münasebetin tarifi ile başlamaktadır. Şer’î münasebet,
hüküm için vasf-ı münasibin ortaya çıkarılmasıdır. Vasf-ı münâsib ise içkinin
haram kılınmasındaki sarhoş edicilik gibi kendisinden hükmün çıkarılmasıyla
sonuç olmaya uygun olanın ortaya çıktığı, açık ve sınırları kesin bir vasıftır.
Sonra araştırma, usûlcülere göre vasf-ı münâsibin kısımlarına kısaca işaret
etmekte; ardından, usûlcülerin de kıyas meselesinde değindikleri üzere
münâsebet yolu ile makâsıdu’ş-şerî’a arasındaki ilişkiye geçmektedir.
Araştırma, a) şer’î münasebetin, makâsıdu’ş-şerî’a konusunda genişleme fikrinin
ortaya çıkmasından dolayı temel kaynak olduğu, b) şer’î münasebetin
makâsıdu’ş-şerî’ayı keşfetme yöntemlerinden biri olduğu ve c)
Makâsıdu’ş-şerî’a’nın, şer’î münasebetten alan olarak daha geniş olduğu
sonucuna varmaktadır. Makâsıd’ın şer’i münasebetin yetişemeyeceği birçok alanı
vardır. a) Umumun tahsisinde ve lafzın zahirinden başka bir manada
anlaşılmasında kullanılması ve b) şer’i hükümlerin doğru uygulanmasında, seddi
zerâi’de ve nassların illetinin belirlenmesinde makasıd’dan yardım alınması bu
alanlardandır.

Anahtar Kelimeler

Şer’î münasebet, vasf-ı münasib, makâsıdu’ş-şerî’a

Kaynakça

• Bûtî, Muhammed Said Ramazan, Davâbitu’l-Maslahati fi’ş-Şerî‘ati’l-İslâmiyye, Beyrut: 1973.
• Cuveynî, Abdulmelik b. Abdullah, el-Burhân fi Usûli’l-Fıkh, el-Mansura: Daru’l-Vefa, 1992.
• ed-Desûkî, Hâşiyetu alâ Şerhi’l-Kebîr, Mısır: Daru İhyâ’i’l-Kutubi’l-‘Arabiyye, t.y.
• el-Ğumârî, Muhammed Sadıki, “Alâkatu Mesleku’l-Munâsebeti bi’l-Mekâsidi’ş-Şer‘iyye”, İnternet makalesi. Bkz. www.feqhweb.com
• Habîb, Muhammmed Bekr İsmail, “Makasıdu’ş-Şerî‘a Te’sîlen ve Tef’îlen”, Da‘vetü’l-Hak, 213 (h.1423).
• el-Hâdimî, Nureddin Muhtar, el-Munâsebetu’ş-Şer‘iyye ve Tatbîkuha’l-Mu‘âsıra, Virginia, ABD: el-Ma‘hedu’l-İlmî li’l- Fikri’l-İslâmî, 2006.
• İbn Âşûr, Muhammed Tahir, Makasidu’ş-Şerî‘ati’l-İslâmiyye, thk. Muhammed Tahir el-Mâsâvî, Amman: Dâru’n-Nefâis, 2001.
• İbn Beyye, Abdullah b. Mahfuz, Alâkatu Makâsidu’ş-Şerî‘a bi Usûli’l-Fıkh, 1. bs., y.y., Muessesetu’l-Furkân li’t-Turâsi’l- İslâmî, 2006.
• İbn Hâcib, Osman b. Amr, Muhtasaru’l-Muntehâ, Kahire: Mektebetu’l-Kulliyyetu’l-Ezheriyye, 1974.
• İbn Kayyim, Muhammed b. Ebi Bekr, İ‘lâmu’l-Muvakki‘în ‘an Rabbi’l-‘Âlemîn, Mısır: el-Mektebetu’t-Ticâriyyetu’l-Kubrâ, 1955.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukerrem, Lisânu’l-‘Arab, Bulak: h.1300.
• İbn Muflih, Şemsuddin Muhammed, Usûlu’l-Fıkh, Riyad: Mektebetu’l-‘Ubeykan, 1999.
• İbnü’l-Hümâm, Muhammed b. Abdulvahid es-Sivâsî, Şerhu Fethu’l-Kadîr, Beyrut: Daru’l-fikr, t.y.
• el-Karadâvî, Yusuf, Keyfe Nete‘âmelu ma‘a’s-Sunneti’n-Nebeviyye, Kahire: Daru’ş-Şuruk, 2002.
• el-Kîlânî, Abdurrahman, “et-Tatbîku’l-Makâsid li’l-Ahkâmi’ş-Şer‘iyye, Hakîkatuhû, Huccetuhû, Murtekezetuhû”, Mecelletü’l-Ürdüniyye fi’d-Dirâseti’l-İslâmiyye, 4 (2008).
• el-Mahallî, Muhammed b. Ahmed, Şerhu Cem‘i’l-Cevami‘ Ma‘a Hâşiyeti’ş-Şeyh Hasan el-‘Attar, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l- ‘İlmiyye, t.y.
• Menûn, İsa, Nebrâsu’l-‘Ukul fi Tahkîki’l-Kıyâs ‘inde ‘Ulemâ’i’l-Usûl, Matba‘atu’l-Munîriyye, Mısır: h.1345.
• er-Râzî, Muhammed b. Ebi Bekr, Muhtâru’s-Sıhâh, Kahire: Matba‘atu’l-Külliyye, h.1329.
• Reysûnî, Ahmed, Nezariyyetu’l-Makâsid ‘inde’l-İmâm eş-Şâtibî, Virginia, ABD: el-Ma‘hedu’l-‘İlmî li’l-Fikri’l-İslâmî, 1995.
• eş-Şatibi, İbrahim b. Musa, el-Muvâfakât, ta’lik Muhammed Abdullah Draz, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, t.y.
• et-Teftâzânî, Mes‘ud b. Ömer, Şerhu’t-Telvîh ala’t-Tavdîh li-Metni’t-Tenkîh fi Usûli’l-Fıkh, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, t.y.