İsrâ ve Lokman Surelerindeki Ahlâki İlkeler ve Değerlendirilmesi Üzerine

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 17, 199 - 212, 31.08.2017

Mustafa Çoban

Öz

Din
sosyalleşmeyi sağlayan ve kültürü oluşturan önemli öğelerden birisidir. Farklı
perspektiflerden ele alındığı zaman değişik tanımlamaları yapılabilecek olan
ahlâk ise vahyin kaynaklık ettiği prensipler üzerine dayanan ilkeleri ile
insanın herhangi bir ön hazırlık yapma ihtiyacı hissetmeden fillerini yapma
durumudur.

Din
ferdi sorumluluktan hareketle toplumsallaşmayı öncelerken, ahlâkî davranış ise
ancak toplumlarda görülebilmekte, dinin bir üst kurum olarak yapanı
ödüllendirdiği, toplumun tesanüdünü sağlayan, yapılmadığı zaman ise genellikle
toplumun dışlayarak cezalandırdığı duygu, tavır ve hareketleri ihtiva
etmektedir. Bu nedenle hem ferdin huzuru hem de toplumsal alt yapının
sağlamlığı ve insanlığın geleceği açısından, ahlâkî davranış merkezli bir
toplumsallaşma önem arz etmektedir.

Erdemli
bir hayatın odağında olması gereken ahlâk düşüncesinin referans değişikliği ve pragmatist
evirilmeler sonucu toplumda eksen kaybına uğraması, fertleri bir arada tutan güven,
saygı sevgi, adalet, yardımlaşma vb. duygulara tehdit olarak yönelmiş, vahyin
kaynaklık ettiği ilkelerden ayrılan bu toplumsal ve kültürel değer, kişiselleştirilen
anlayışlarla narsist düşünce ve davranışlara temel teşkil etmeye başlamıştır.

Toplumların
bu noktada taşıdığı endişeler sonucunda özellikle Batı’da dinin, fertleri
mezkur tehlikelere karşı koruyacak bir liman olma özelliğini kaybetme sürecine
girmesiyle toplumsal çözülme gün geçtikçe ivme kazanmış, netice olarak Değerler Eğitimi Yaşayan Değerler Eğitimi programı adı
altında 1995 yılında Birleşmiş Milletlerin 50. yıldönümü kutlamaları için
Brahma Kumeris’in hazırladığı uluslararası bir proje olarak uygulanmaya başlanmıştır.
Türkiye’de 2010 yılından sonra konuşulmaya başlanan değer eksenli eğitim
anlayışı da aslında aynı endişeler sonucunda gündeme alınmıştır.

Bu çalışmada Kur’an’ın İsrâ ve Lokman
surelerinde ele aldığı ahlâkî davranışlar literatür taraması yoluyla tespit
edilerek değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İsrâ, Lokman, ahlâk, ahlâkî ilke

Kaynakça

• Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsiri. 11 ve 15. cilt. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2013.
• Çağırıcı, Mustafa. “Hayır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17: 43-46. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Çağırıcı, Mustafa. “Cimrilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 8: 4-5. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Çağırıcı, Mustafa. “Merhamet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 29: 184-185. İstanbul: TDV Yayınları, 2004.
• Demirci, Muhsin. Lokman Suresi ve Ahlâki İlkeler. İstanbul 2011.
• Dımaşkî, Hadislerle Kur’an Tefsiri. 7. cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1991.
• DİB. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. 4. cilt. Ankara: DİB Yayınları, 2007.
• DİB. Diyanet İşleri Başkanlığı Meali. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2009.
• Doğan, D. Mehmed. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul 1996.
• Doğan, Recai ve Ege Remziye. Din Hizmetlerinde Rehberlik ve İletişim El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınlar, 2015. Dönmez, İbrahim Kâfi. İslâm’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi. 1 ve 4. cilt. İstanbul: İFAV Yayınları, 1997.
• Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Tefsîru’n-Nesefî. 1. cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Alemiyye, 1995.
• Karaman, Hayrettin, Mustafa Çağırıcı, İbrahim Kâfi Dönmez ve Sadreddin Gümüş. Kur’an Yolu ve Tefsiri. 3. cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Günay, Hacı Mehmet. “Şüphe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 263-265. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. Heysemî. Mecmau’z-Zevâid. 11. cilt. Beyrut: Dâru’l- Fikr, 1994.
• Isfahânî, el-Rağıb. el-Müfredât. İstanbul 2010.
• İbn Manzur. Lisânü’l-Arab. 4. cilt. Beyrut ts.
• İbn Miskeveyh. Ahlâkı Olgunlaştırmak. Çeviren: A. Şener, İ. Kayaoğlu ve C. Tunç. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1983.
• Kallek, Cengiz. “İsrâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23: 178-180. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Karslı, İlyas. Arapça-Türkçe Temel Sözlük. İstanbul 1997.
• Kutup, Seyyid. Fî Zılali’l-Kur’an. 8. cilt. İstanbul: Dünya Yayınları, 1980.
• Meydan, Hasan ve Kaymakcan Recep, Ahlâk ve Değerler Eğitimi. İstanbul: Dem Yayınları, 2014.
• Özsoy, Ömer ve Güler İlhami, Konularına Göre Kur’an. İstanbul: 2004.
• Sami, Şemseddin, Kâmûs-u Türkî. İstanbul: 1318.
• Sarı, İbrahim Sarı, Lokman Suresi. İstanbul: 2016.
• Toksarı, Ali, İslam’ da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi. 4.cilt. İstanbul: 1997.
• Vehbi, Mehmed, Hulasatu’l-Beyan Fî Tefsîri’l-Kur’an. 9.cilt. İstanbul: 1340.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, 6.cilt. İstanbul: ts.