Endülüs’lü İbn Zeydûn’un Şiirlerinde Dönemin Sosyal Hayatı

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 18, 139 - 150, 31.12.2017

Halil Akçay

Öz

İbn Zeydûn, hicri 5., miladi 11. yüzyılda
Endülüs’te Mulûkut’-tavâif döneminde yaşamış bir şair ve ediptir. Ayrıca iki
emirlikte kâtiplik, elçilik, vezirlik, başvezirlik gibi yüksek düzeyde
görevlerde bulunmuş bir devlet adamıdır. Bunların yanında tefsir, hadis, fıkıh,
tarih, coğrafya gibi dinî ve sosyal alanlarda muhtelif ilimlerle meşgul
olmuştur.  İbn Zeydûn’un şiirleri
akıcılık, lirizm ve ahenk yönüyle doğulu-batılı birçok şair için ilham kaynağı
olmuştur. Özellikle onun aşk temalı şiirleri, içten, samimi ve etkili olma
özellikleri sayesinde edebî çevrede hayranlık uyandırmıştır. Bunun yanında
tabiat ve tasvir de şairin başarılı kabul edildiği konulardır. Bu yüzden İbn
Zeydûn, “tabiat ve aşk şairi” olarak kabul edilmiştir. Onun şiirlerinde klasik
Arap şiiri formununun yeni bir yüzü vardır. Bu özelliğiyle neo-klasik
şairlerden sayılmıştır. Bütün bunlara ek olarak İbn Zeydûn’un şiirleri, sosyal
zümreler, giyim, kuşam, ziynet, temizlik, hapis hayatı ve eğlence hayatı gibi
Endülüs sosyal hayatına dair önemli ipuçlar barındırmaktadır. Bu makalede İbn
Zeydûn’un hayatından kısaca bahsedilmiş, Endülüs’te genel olarak sosyal hayat
özetlenmiş ve İbn Zeydûn’un şiirinde yer alan Endülüs sosyal hayatına dair
enstrümanlar ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

İbn Zeydûn, Endülüs, şiir, sosyal hayat

Kaynakça

• ‘Abdul‘azîm, ‘Alî (1953). İbn Zeydûn, Kahire: Dâru’l-ma‘ârif.
• Adler, G. J. (1867). The Arabs Of Spain, Newyork: Wynkoop&Hallenbeck Yayınları.
• Bûzeyne, Muhammed (1995). Nûniyyetu İbn Zeydûn ve mu‘âradâtuha, Tunus: Menşûrâtu Muhammed Bûzeyne
• Câde Hasan, Hasan (1955). İbn Zeydûn, Kahire: el-Matba‘atu'l-munîriyye
• Cour, August, “İbn Zeydûn”, İA, 5/2. Cilt, MEB., Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Eskişehir 1997.
• Dayf, Şevkî, İbn Zeydûn, 12. Baskı, Dâru’l-ma‘ârif, Kahire 1953.
• Er, Rahmi, “İbn Zeydûn”, DİA, TDV, İstanbul 1999, XX/464-466.
• Hâfız, Rakîk (2003). el-Gazel fî Dîvâni İbn Zeydûn, Sâmid Yayınları.
• Hıdır, Fevzî (2004). ‘Anâsiru’l-ibdâi’l-fennî fî şi‘ri İbn Zeydûn, Kuveyt: Muessesetu Câizetu ‘Abdul‘azîz Sa‘ûd el-Babteyn.
• el-Hurr, ‘Abdulmecîd (1992). İbn Zeydûn şâ‘iru’l-‘işki ve’l-hanîn, Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-‘ilmiyye.
• İbn Bessâm, Ebu’l-Hasan ‘Alî eş-Şenterînî (1997). ez-Zahîre fî mehâsini ehli’l-Cezîre (I-VIII), İhsân ‘Abbâs (Thk.), Beyrut: Dâru’s-sakâfe.
• İbn Beşkuvâl, Ebu’l-Kâsım Haleb b. ‘Abdulmelik (1994). es-Sila, Ebû Usâme ‘İzzet el-‘Attâr el-Huseynî (Neşr.), 2. Baskı, Kahire: Mektebetu’l-Hânicî.
• İbn Hâkân, Ebû Nasr el-Feth b. Muhammed (1989). Kalâidu’l-‘ikyân ve mahâsinu’l-a‘yân, Huseyn Yûsuf Haryûş (Thk.), Zarkâ: Mektebetu’l-menâr.
• İbn Hâkân, Ebû Nasr el-Feth (1983). Matmahu’l-enfus ve mesrahu’t-te’ennus fî mulahi ehli’l-Endelus, Muhammed ‘Alî Şevâbike (Thk.), Beyrut: Dâru ‘Âmmâr ve Muessesetu’r-risâle.
• İbn Hallikân, Ebu’l-‘Abbâs Şemsuddîn Ahmed b. Muhammed, Vefeyâtu’l-a‘yân ve enbâu ebnâi’z-zemân (I-VIII), İhsân ‘Abbâs (Thk.), Beyrut: Dâru Sâdır.
• İbn Nubâte, Ebû Bekr Cemaluddîn Muhammed el-Mısrî (1987). Serhu’l-uyûn fî şerhi risâleti İbn Zeydûn, Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm (Thk.), Beyrut: el-Mektebetu’l-‘asriyye.
• İbn Zeydûn, Ebu’l-Velîd Ahmed b. ‘Abdillâh (1932). Dîvânu İbn Zeydûn resâiluhu ahbâruhu şi‘ru’l-melikeyn Kâmil Kîlânî, ‘Abdurrahmân Halîfe (Thk.), Mısır: Mustafâ el-Bâbâ el-Halebî ve evlâduh.
• İbn Zeydûn, Ebu’l-Velîd Ahmed b. ‘Abdillâh (1957). Dîvânu İbn Zeydûn ve resâiluhu, ‘Alî ‘Abdul‘azîm (Thk.), Kahire: Dâru Nahdati Misra.
• İbn Zeydûn, Ebu’l-Velîd Ahmed b. ‘Abdillâh (1990). Dîvânu İbn Zeydûn, Hannâ el-Fâhûrî (Thk.), Beyrut: Dâru’l-ceyl.
• İbn Zeydûn, Ebu’l-Velîd Ahmed b. ‘Abdillâh (1994). Dîvânu İbn Zeydûn, Ferhât Yusuf (Thk.), 2. Baskı, Beyrut: Dâru’l-kutubu’l-‘Arabiyye.
• el-Makkarî, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed et-Tilimsânî (1968). Nefhu’t-tîb min gusni’l-Endelusi’r-ratîb (I-XVI), İhsân ‘Abbâs (Thk.), Beyrut: Dâru Sâdır.
• el-Merrâkuşî, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed (1983). el-Beyânu’l-muğrib fî ahbâri’l-Endelusi ve’l-Magrib (I-III), Levi Provençial ve
• C.S. Kûlân (Thk.) 3. Baskı, Beyrut: Dâru’s-sakâfe.
• Özay, İbrahim, “İbn Zeydûn’un Nûniyyesi”, Nüsha, 9. Sayı, 3. Yıl, Ankara 2003, s. 97-109.
• Özdemir, Mehmet (2012). Endülüs Müslümanları (Kültür ve Medeniyet), Ankara: TDV Yayınları.
• Özdemir, Mehmet (2010). Endülüs Müslümanları (Siyasi Tarih), 3. Baskı, Ankara: TDV Yayınları.
• es-Safedî, Salâhuddin Halîl b. Aybek, el-Vâfî bi’l-vefeyât (I-XXX), Ahmed el-Arnâût, Turkî Mustafâ (Thk.), Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘Arabî.
• es-Safedî, Salâhuddin Halîl b. Aybek (1909). Tamâmu’l-mutûn fî şerhi risâleti İbn Zeydûn, Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm (Thk.), Bağdat: Matba‘atu’l-vilâye
• Şerâre, ‘Abdullatîf (1988). Ebu’l-Velîd İbn Zedyûn, Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-‘âlemiyye.
• Toprak, Mehmet Faruk, “Endülüs Şiirine Genel Bakış”, AÜDTCFD, 1. Sayı, 32. Cilt, Ankara 1988, s.157-175.
• ez-Ziriklî, Hayruddîn (2002). el-A‘lâm (I-VIII), 15. Baskı, Beyrut: Dâru’l-‘ilim li’l-melâyîn.