Kutsaldan Sekülere Değişen Beden Algısı

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 20, 311 - 325, 31.08.2018

Talip Demir

Öz

Din ve beden arasındaki ilişkiye yönelik çalışmalar, yakın geçmişe kadar ihmal edilmiştir. Tarihsel süreçte dinlerin bedene yönelik teolojik argümanları ve kontrol çabaları, bedenin gizemli ve kutsal bir bütünlük olarak dokunulmaz addedilmesini beraberinde getirmiştir. Bu kutsal beden imgesi, anatomik çalışmaların yapılmasını engelleyerek tıbbın gelişimini sekteye uğratmıştır. Ancak 14. yüzyılda Batı’da sistematik olarak yapılmaya başlanan ve Rönesans’la birlikte yaygınlaşan otopsi ve diseksiyonlar sayesinde bu tabu yıkılmıştır. Bu durum, bir yandan bedenin yapısı ile ilgili anlatılagelen dinî söylemlerin bilimsel açıdan yanlışlığını ortaya koyarken diğer yandan seküler bir beden algısının yayılmasına zemin hazırlamıştır. Kutsallığından koparılan beden, tıbbın müdahale alanına intikal ederken zihniyet kalıplarının da sekülerleşmesini hızlandırmıştır. İlk olarak Batı’da yaşanan bu dönüşüm, zamanla tıbbın yakaladığı başarıların göz ardı edilemeyecek boyutlara ulaşmasıyla birlikte, geç de olsa, diğer toplumlara da sirayet etmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Beden, kutsal, din, tıp, sekülerleşme, medikal din sosyolojisi

Kaynakça

• Aktay, Yasin. “İktidarın Nesnesi ve Kaynağı Olarak Beden ve Kimlik Politikaları”. 3. Ulusal Sosyoloji Kongresi bildirisi. Eskişehir: 2000.
• Anttonen, Veikko. “Te Sacredness of the Self, of Society and of the Human Body: The Case of a Finnish Transgender Pastor Marja-Sisko Aalto”. In Religion and Te Body, edited by T. Ahlbäck, 13-27. Finland: Donner Institute, 2010.
• Aydın, Hasan. “İslam Dünyasında Bilim ve Felsefe: Yükseliş ve Duraklama”. Bilim ve Ütopya, sy. 94-95 (2002).
• Beyazyüz, Murat ve Erol Göka. “Psikoloji ve Tıp Açısından Beden”. Beden Sosyolojisi içinde, editör Kadir Canatan, 371-393. İstanbul: Açılımkitap, 2015.
• Cirhinlioğlu, Zafer. “Post-Modern Çözülüş ve Sağlık”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5, sy. 1 (2003): 131-148.
• Cirhinlioğlu, Zafer. Sağlık Sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2016.
• Demir, Talip. “Medikal Din Sosyolojisi: Temel Konular ve Çalışma Alanları”. Uluslararası Din Sosyolojisi Sempozyumu Bildiri Özetleri içinde, ed. M. A. Kirman, M. Sarmış ve V. Ertit, 52, 53. Aksaray: Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 2018.
• Gèlis, Jacques. “Beden, Kilise ve Kutsal”. Çeviren: Saadet Özen. Bedenin Tarihi 1: Rönesans’tan Aydınlanma’ya içinde, editör: Alain Corbin, Jean-Jacques Courtine ve Georges Vigarello, 17-82. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Giddens, Anthony. Sosyoloji. Çeviri: Hüseyin Özel ve diğerleri. İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2012.
• Günay Hacı Mehmet. “Tıbbî Uygulamalar”. Günümüz Fıkıh Problemleri içinde, editör Hacı Mehmet Günay, 104-130. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2010.
• Kara, Zülküf. “Günahkâr Bedenlerden Referans Bedenlere: İslam’da Beden Algısı Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 2 , sy. 1 (2012): 31-56.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. İslam ve Bilim: İslam Medeniyetinde Pozitif Bilimlerin Tarihi ve Esasları. Ankara: Yeni Şafak Yayınları, 2006.
• Okumuş, Ejder. “Marifetname’de Beden”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 8, sy. 1 (2008): 9-43.
• Okumuş, Ejder. “Bedene Müdahalenin Sosyolojisi”. Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, sy. 2 (2009): 1-15.
• Özbolat, Abdullah. “Organlarımla Dirilmek İstiyorum. -Organ Bağışının Dinî-Toplumsal Arkaplanı”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17, sy. 1 (2017): 61-87.
• Öztürk, Armağan. “İktidar Olarak Tıpçı Gelenek: Tıbbın Erk Tarihi”. Toplum ve Hekim 21, sy. 1 (2006): 7-16.
• Rahman, Fazlur. İslam Geleneğinde Sağlık ve Tıp: Değişim ve Kimlik. Çeviri: Ahmet Bülent Baloğlu ve Adil Çifçi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Şehsuvaroğlu, Bedi N. Ayşegül Demirhan Erdemir ve Gönül Cantay Güreşsever. Türk Tıp Tarihi. Bursa: Taş Kitapçılık, 1984.
• Turan, Muhammet Fatih. “Fıkhî Açıdan Otopsi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 23 (2014): 271-296.
• Turner, Bryan S. Regulating Bodies: Essays in Medical Sociology. London and New York: Taylor & Francis e-Library, 2002.
• Turner, Bryan S. Te Body & Society: Explorations in Social Teory. London: Sage Publications, 2008.
• Turner, Bryan S. Tıbbî Güç ve Toplumsal Bilgi. Çeviri: Ümit Tatlıcan. Bursa: Sentez Yayıncılık, 2011.
• Vigarello, Georges. “Giriş”. Çeviren: Saadet Özen. Bedenin Tarihi 1: Rönesans’tan Aydınlanma’ya içinde, editör: Alain Corbin, Jean-Jacques Courtine ve Georges Vigarello, 13-15. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Yıldırım, Nuran. “Osmanlı Coğrafyasında Karantina Uygulamalarına İsyanlar: Karantina İstemezük”. Toplumsal Tarih, sy. 150 (2006): 18-27.