Anadolu’nun İlim ve Tasavvuf Hayatında Öne Çıkan Berzencî Ulemâsı

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 20, 421 - 430, 31.08.2018

Abdulcebbar Kavak

Öz

Anadolu pek çok kültür ve medeniyetin harman olduğu bir coğrafyada yer almaktadır. Toplumsal hayatta dinin başat rol oynadığı Anadolu toprakları, İslamî müesseselerin yayılmaya başlamasıyla yeni bir döneme girmiştir. Abbasi ve Selçuklu sonrası Osmanlı döneminde giderek artan medreseler ve tekkeler, ilim ve tasavvufu toplumun en gözde unsurları haline getirmişlerdir. Bu süreçte ilmî ve tasavvufî birikimleriyle Anadolu’da kültürel hayata dinamizm katan pek çok ilmiye sınıfı mensubundan bahsedilmektedir. Aslen Iraklı olan Berzencî ulemasından da Anadolu’daki bu
dinî-tasavvufî hareketliliğin içinde yer alanlar az değildir. Yavuz Sultan Selim’in takdirini kazanan Şeyh Mekkî Efendi, Sultan İkinci Mahmud’un hocası Harputlu Abdurrahman Efendi ve Kastamonu Kadısı Seyyid Ahmed Faiz, Anadolu’da yaşayan Berzencî ulemâsı içinde en çok öne çıkanlardır. Bu makalede Berzencî ulemasından adı geçen üç etkin şahsiyetten bahsedilecek ve Anadolu’nun ilim kültür hayatına katkıları ele alınacaktır.  

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Berzencî ulemâsı, ilim, tasavvuf, Şeyh Mekkî Efendi, Abdurrahman Harputî, Ahmed Faiz Berzencî

Kaynakça

• Arslan, Abdülrakip. “Emîr-i Kebîr Seyyid Ali Hemedânî Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri”. Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi, 2017.
• Berzencî, Ahmed Faiz. el-Hablü’l-Metîn fî Tatbîki’l-Kânûni’l-Esâsî maa’ş-Şer’i’l-Mübîn. Edirne: Edirne Vilayet Matbaası, ts.
• Gündüz, İrfan. Gümüşhânevî Ahmed Ziyâüddîn. İstanbul: Seçil Ofset, ts.
• Harîrîzâde, M. Kemaleddin. Tibyânü Vesâili’l-Hakâyık fî Beyân-ı Selâsili’t-Tarâik. İbrahim Efendi, 432: 256a-258a. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi.
• Harpûtî, Abdurrahman. Mustafa Nümâî b. Ahmed Harpûtî’ye Verdiği İlim İcâzeti. 235: 4a-7b. Ankara Milli Kütüphane.
• Kâşifî, Hüseyin b. Ali. Reşehâtu Ayni’l-Hayât fî Menâkibi Meşâyihi’t-Tarîkati’n-Nakşbendiyye ve Âdâbihimi’n-Nebeviyye ve Esrârihimi’r-Rabbâniyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
• Kavak, Abdulcebbar. Osmanlı Döneminde Kuzey Irak’ta Tasavvuf (17. Yüzyıl). Ankara: İlahiyat Yayınları, 2016.
• Komisyon. el-A’mâlu’l-Kâmile li’ş-Şeyh Maruf el-Berzencî el-Kürdî. Tk. Baba Ali b. Şeyh Ömer Karadâğî, Mahmûd Ahmed Muhammed, Muhammed Ömer Karadâğî. Bağdat: Matbaatü’l-‘Ânî, 1984.
• Mardin, Ebül’ulâ. Huzur Dersleri. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1951.
• Mustafa, Nazdar Celîl. Devru’l-‘Ulemâi’l-Kurd fi’d-Devleti’l-Osmâniyye. Erbil: Matbaatu Hacı Haşim, 2013.
• Müderris, Abdülkerim, Binemâleyê Zanyârân. Tahran: Çaphâne-i Ânâ, 1389.
• ‘Ulemâunâ fî hidmeti’l-ilmi ve’d-dîn. Bağdat: Dâru’l-Hürriyye, 1983.
• Rojbeyânî, Muhammed Cemil. Dâkûk. Bağdat: Matbaatü’l-Mecma’i’l-‘İlmiyyi’l-Irakî, 1983.
• es-Selefî, Abdülmecid v.dğr. İkdu’l-Cümân fî Terâcimi’l-‘Ulemâi ve’l-Udebâi’l-Kurd ve’l-Mensûbîne ilâ Muduni ve Kura’l-Kurdistan. B.A.E: Dâru’l-Asâle ve’t-Turâs, 2008.
• Sunguroğlu, İshak. Harput Yollarında. İstanbul: Nurgök Matbaası 1959.
• Süreyyâ, Mehmed. Sicill-i Osmanî. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Süveyrikî, Muhammed Ali. Mu’cemu a’lâmi’l-Kürd. Süleymaniye: Binkey Jîn, 2006.
• Şeyh Mekkî Efendi. el-Cânibü’l-Garbî fî Halli Müşkilât-ı Şeyh Muhyiddin İbnü’l-Arabî. Tahran: İntişârât-ı Mevlâ, 1364.
• Şeyh Mekkî Efendi. İbn Arabi Müdafası. Çev. Ahmed Neylî Efendi, haz. Halil Baltacı. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2004.
• Şorîce, Şeyh Mahmûd, Bahrü’l-Ensâb bi Şumûli’l-Ecdâd. Yazma Eserler Bölümü. Süleymaniye Bingey Jîn Kütüphanesi.
• Yazıcı, Tahsin. “Hemedânî, Emîr-i Kebîr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17: 186-188. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.