İmâm Müslim’in İlmî Kişiliği ve Yayınlanan Üç Eseri Çerçevesinde Ricâl İlmindeki Yeri

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 20, 353 - 369, 31.08.2018

Mustafa Taş

Öz

İmâm Müslim el-Câmi‘u’s-Sahîh adlı eseri ile tanınmış bir âlimdir. Onun sahih hadisleri toplama hususundaki çalışmaları takdirle karşılanmış, kendisinin bu alandaki yetkinliği pek çok uzman tarafından dile getirilmiştir. Bunun yanında İmam Müslim’in ricâl alanında da eserlerinin olduğu görülmektedir. Bu bağlamda onun söz konusu edilen eseri dışında et-Tabakât, Kitâbu’l-Künâ ve’l-Esmâ ve el-Münferidât ve’l-Vuhdân adında kitapları vardır. İşte bu çalışmada Müslim’in kısa hayatı ve ilmî şahsiyetinden sonra mezkûr eserleri metot ve muhteva bakımından tanıtılmaya çalışılarak ricâl ilmi alanındaki yeri ortaya konulmaya çalışılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Müslim, ricâl ilmi, Tabakât, Esmâ ve Künâ, Vuhdân

Kaynakça

• Atuv, Muhammed Evlâd. Mustalâhatu’l-Cerh ve’t-Ta‘dîl ve Tatavvuruha’t-Târîhiyyu fî’t-Turâsi’l-Matbu‘î li’l-İmâmi’l-Buhârî ma‘a Dirâsetin Mustalâhiyyetin. Fas: Dâru’s-selâm, 2013.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: MÜİFAV Yayınları, 2009.
• Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleymân b. Halef b. Sa‘d et-Tücîbî. et-Ta‘dîl ve’t-Tecrîh limen Harrece ‘anhu’l-Buhârî fi’l-Câmi‘i’s-Sahîh. Tahkik: Ahmed Libzâr. yy., ts.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhim el-Cu‘fî. et-Târîhu’s-Sağîr. Tahkik: Mahmut İbrahim Zâyed, Hadislerinin Fihristi: Yusuf Mar’âşî. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1986.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhim el-Cu‘fî. Kitâbu’t-Târîhi’l-Kebîr. Tahkik: Abdurrahman b. Yahya el-Muallimî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Çakan, İsmail Lütfi. “Dirâyetü’l-Hadis”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 9: 366. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Çakan, İsmail Lütfi. Anahatlarıyla Hadis. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2009.
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadis Edebiyatı. İstanbul: İFAV, 2008.
• Çilek, Mehmet. İmam Müslim ve Kitâbü’t-Temyîz Adlı Eseri. Ankara: Fecr Yayınları, 2017.
• Dalkılıç, Hatice Nur. Müslim’in el-Münferidât ve’l-Vuhdân’ındaki Sahâbîler ve Rivayetleri. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2016.
• Dihlevî, Abdulaziz b. Şah Veliyyullah. Büstanu’l-Muhaddisin. Çeviri: Ali Osman Koçkuzu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1986.
• Efendioğlu, Mehmet. “Tabakat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 39: 291-292. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Efendioğlu, Mehmet. Sahâbeye Yöneltilen Tenkitler. İstanbul: İFAV, 2014.
• Eren, Mehmet. Hadis İlminde Ricâl Bilgisi ve Kaynakları. İstanbul: İSAM Yayınları, 2012.
• Fayda, Mustafa. “İbn Sa‘d”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 20: 294-297. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Güler, Zekeriya. “Hadislerin Anlaşılmasında Rivayet-Dirayet Bütünlüğü”. İLAM Araştırma Dergisi 1, sy. 2 (1996): 113-132.
• Hâkim el-Kebîr, Ebû Ahmed Muhammed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. el-Esâmî ve’l-Künâ. Neşreden: Yusuf b. Muhammed ed-Dahîl. Medine: Dâru’l-Gurâbâi’l-Eseriyye, 1994.
• Hatîb, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Bağdâdî. Târîhu Medîneti’s-Selâm. Tahkik: Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2001.
• Hatiboğlu, İbrahim. “Ricâlü’l-Hadis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 35: 83. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. en-Nemerî. el-İsti‘âb fî Ma‘rifeti’l-Ashâb. Hazırlayan: Adil Mürşid. yy., Dâru’l-‘Alâm, 2002.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdris. Kitâbu’l-Cerh ve’tTa‘dîl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1953.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askâlânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. Tahkik: Âdil Mürşid, İbrahim Zeybek. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, ts.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemseddin Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtü’l-‘Ayân ve Enbâu Ebnâi’z-Zaman. Tahkik: İhsan Abbâs. Beyrut: Dâru Sader, 1978.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî.
• Üsdü’l-Gâbe fî Ma‘rifeti’s-Sahâbe. Tahkik: Ali Muhammed Muavvad-Avil Ahmed Abdulmevcûd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’s-Salâh Ebû Amr Osman b. Abdurrahman eş-Şehrezûrî. Ulûmu’l-Hadîs. Tahkik: Nûreddîn Itr. Dımeşk: Dâru’l-fikr, 2012.
• İzmirli İsmâil Hakkı. Hadis Tarihi. Tenkitli Neşir: İbrahim Hatiboğlu. İstanbul: Erkam Matbaası, 2002.
• Kandemir, M. Yaşar. “Müslim b. Haccâc”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 32: 93-94. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Karacabey, Salih. Hadis Tenkidi. İstanbul: Sır Yayıncılık, 2001.
• Karahan, Abdullah. “Türkiye’de Cerh ve Ta’dil İle Alakalı Yapılmış Çalışmalar”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 13, sy. 2 (2004): 183-196.
• Kettânî, Muhammed b. Ca‘fer. Hadis Literatürü. Çeviri: Yusuf Özbek. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
• Koçkuzu, Ali Osman. Hadis İlimleri ve Hadis Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1983.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Istılahları. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1980.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân. Tehzîbu’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. Tahkik: Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1994.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. el-Künâ ve’l-Esmâ. Tahkik: Abdurrahîm Muhammed Ahmed el-Kaşgarî. Medine: el-Meclisu’l-İlmî, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. el-Münferidât ve’l-Vuhdân. Tahkik: Abdulgaffâr Süleyman el-Bündârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. et-Tabakât. Tahkik: Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan b. Mahmûd b. Selmân. Riyad: Dâru’l-hicre, 1991.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî. Kitâbu’t-Temyîz. Muhammed Mustafa el-A’zâmî’nin Menhecu’n-Nakd inde’l-Muhaddisîn Neş’etuhu ve Târîhuhu içinde.
• Riyâd: Şirketu’t-Tibaâti’l-Arabiyye, 1982.
• Nûristânî, Muhammed b. Muhammed. el-Medhal ilâ Sahîhi’l-İmâmi’l-Müslim b. el-Haccâc. Kuveyt: Mektebu’ş-Şuuni’l-Fenniyye, 2007.
• Özgüdenli, Osman Gazi. “Nîşâbur”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 33: 149-151. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Selmân, Hasan Mahmûd. el-İmâm Müslim b. el-Haccâc. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1994.
• Sıddıkî, M. Zübeyr. Hadis Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Yeni Zamanlar Yayınları, 2004.
• Sönmez, Mehmet Ali. İbn Hibbân ve Cerh-Ta‘dîl Metodu. İstanbul: Umrân Yayınları, ts.
• Subhi es-Salih. Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları. Çeviri: M. Yaşar Kandemir. İstanbul: MÜİFAV Yayınları, 2009.
• Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî. Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyyeti’l-Kübrâ. Neşreden: Mahmûd Muhammed et-Tanâhî-Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Kahire: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, 1992.
• Süyûtî, Celâlüddîn. Tedrîbü’r-Râvî fî Şerhi Tâkrîbi’n-Nevevî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2009.
• Taş, Mustafa. “Müslim’in Kitâbu’t-Temyîz Adlı Eserinde Hadis Tenkit Örnekleri”. Hikmet Yurdu 19, sy. 10 (2017/1): 127-139.
• Tavâlibe, Muhammed Abdurrahman. el-İmâmu Müslim ve Menhecuhu fî Sahîhihi. Ammân: Dâru Ammâr, 2000.
• Tekin, Dilek. “Yazılı-Şifâhî Rivayet Bağlamında Msülim’in Eser Sahibi Hocalarından Rivayetleri”. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 2015.
• Uğur, Mücteba. “Esmâ ve Künâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA). 11: 419. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDV Yayınları, 1992.
• Uğur, Mücteba. Hadis İlimleri Edebiyatı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn b. Abdillâh el-Bağdâdî er-Rûmî. Mu‘cemu’l-Buldân. Beyrut: Dâru Sader, 1977.
• Yazıcı, Mahmut. Sahâbe Bilgisinin Tespiti. İstanbul: İFAV Yayınları, 2015.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. Kitâbu Tezkireti’l-Huffâz. Tahkik: Abdurrahman b. Yahya el-Muallimî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1954.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. el-İber fî Haberi men Gaber. Tahkik: Ebû Hâcir Muhammed b. es-Saîd Zağlûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. el-Kâşif fî Ma‘rifeti men lehu Rivâye fi’l-Kütübi’s-Sitte. Tahkik: Muhammed Avvâme-Ahmed Muhammed Nemr el-Hatîb. Cidde: Müessesetu Ulûmi’l-Kur’an, ts.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. Siyeru A‘lâmi’n-Nübelâ. Tahkik: Şu‘ayb el-Arnaût ve diğerleri. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1983.
• Zerkî, Âdil b. Abdişşekûr. Târîhu’l-Buhârî. Riyad: Mektebetu’l-Kahire, 2002.