Hamevî’ye Ait Eleştirel Bir Çalışma Örneği: Risâle f’n-Nahv

Yıl 2018, Cilt: 9 Sayı: 21, 585 - 606, 29.12.2018

Ahmet Gemi

Öz

Ahmed b. Muhammed el-Hamevî, miladi XVII. yüzyılın ünlü fâkihlerindendir. Daha çok Hanef fıkhı alanında eser kaleme alan Hamevî’nin diğer alanlarda da yazmış olduğu eserleri mevcuttur. Mısır’ın meşhur âlimlerinden ders almış ve keza ünlü âlimlerin yetişmesinde büyük katkısı olmuştur.

Multi-disipliner bir çalışma örneği olan ekteki risâle, Hamevî’nin eğitim ve öğretim hayatında karşılaşmış olduğu bazı ilmi problemler hakkındadır. Sarf ve nahiv ile ilgili olan bu problemleri ilim ehlinin görüşüne sunan Hamevî, söz konusu alanda ilmi bir münazara alanı açmaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Hamevî, nahiv, beyân, fıkıh

Kaynakça

• Arslan, İclal. “Abdurrahmân el-Câmî ve el-Fevâidü’z-Ziyâiyye Adlı Eseri”. Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2008.
• ‘Askalânî, Ahmed b. Ali b. Hacer. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. 13 cilt. Beyrut: Dâ- ru’l-Marife, 1379.
• ‘Aynî, Bedruddîn el-Hanefî. ‘Umdetu’l-Kârî’ Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Tashih: Abdullah Mahmud Muhammed Ömer. Beyrut: Dâru Kutubi’l-‘İlmiyye, 2001.
• ‘Aynî, Ebû Muhammed Mahmud b. Ahmed. Şerhu Sunen-i Ebî Davûd. 6 cilt. Tahkik: Ebu’l-Munzir Halid İbrahim Mısrî. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1999.
• Bağdâdî, Abdulkâdir b. Ömer. Hizanetu’l-Edeb. 13 cilt. Tahkik: Muhammed Nebil Tarifî ve diğerleri. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1998.
• Civelek, Yakup. Arap Dilinde İ‘râb Olgusu. Ankara 2003.
• Çavuşoğlu, Ali Hakan. “Üchûrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42: 274-276. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Demirayak, Kenan. Arap-İslâm Edebiyatı Literatür Bilgisi. İstanbul 2016.
• Dûsirî, İbrahim b. Said. “Usûlu Mâ fi’l-Kur’ani’l-Kerim”, el-Mecelletu’l-İlmiyye li-Câ- mi‘i’l-Melik Faysal (el-‘Ulûmu’l-İnsâniyye ve’l-İdâriyye) 4, sy. 1 (2003): 91-146.
• Ergin, Ali Şakir. “Hafâcî, Şehâbeddin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15: 72-73. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Esterâbâdî, Radıyüddin. Şerhu Şafiyyeti İbni’l-Hâcib.4 cilt. Tahkik: Muhammed Nur el-Hasan ve diğerleri. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1982.
• Gemi, Ahmet. “Abdullah b. Hicâzî b. İbrahim eş-Şerkâvî’nin ‘Risâle fî İ‘râbi Lâ İlâhe İllallah’ Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7, sy. 14 (2016/2): 133-161. Erişim 20 Aralık 2018. http://sirnak.edu.tr/birimler/ ilahiyat_dergisi/KD244_16--sayi.html.
• Hatip, Abdulaziz. “Semîn el-Halebî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36: 492- 493. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Huveymil, Dâvud b. Suleyman. “el-Mesâ’ilu’n-Nahviyye fî Kitâbi’t-Tavdîh li-Şerhi’l-Câ- mi‘i’s-Sahîh l’ibni’l-Mulakkîn”. Yüksek lisans tezi, Cami‘atu’l-Kusaym-Suudi Arabistan, 1438/2017.
• İbn ‘Akîl. Şerhu İbn ‘Akîl ‘alâ Elfiyyeti İbn Mâlik. Tahkik: Şeyh Semaî er-Rufaî.2 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kalem, ts.
• İbn Arabşâh, İsâmuddîn İbrahim b. Muhammed el-İsferayinî. Hâşiyetu ‘Usam ‘ale’l-Câmî, (Mecmu‘atu Havâşî Mollâ Câmî). 2 cilt. Beyrut: Mektebetu Yasîn-Mektebetu Seyda, 2010.
• İbn Hişâm, Cemâluddin el-Ensârî. Şerhu Katri’n-Nedâ ve Bellü’s-Sadâ. Tahkik: Muhammed Muhyiddîn Abdilhamîd. Yy.: Mektebetu’t-Ticâriyye, 1963.
• İbn Hişâm, Cemâluddin el-Ensârî. Muğni’l-Lebîb. 2 cilt. Tahkik: Mâzin Mubârek ve diğerleri. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1985.
• İbn Hişâm, Cemâluddin el-Ensârî. Şerhu Katri’n-Nedâ. Tahkik: Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. Kahire: Mektebetu Tîşe, ts.
• İbn Mâlik, Muhammed b. Abdillah et-Taî. Şerhu Teshîli’l-Fevaid. 3 cilt. Tahkik: Abdurrahman es-Seyyid ve diğerleri. Yy.: Hicr li’t-Tiba‘a ve’n-Neşr, 1990.
• İbn Sâiğ, Muhammed b. Hasan el-Cuzâmî. el-Lemhatu fî Şerhi’l-Milha. 2 cilt. Tahkik: İbrahim b. Salim es-Saidî. el-Medinetu’l-Munavvara: İmâdetu’l-Bahsi’l-‘İlmî bi’l-Cami‘ati’l-İslamiyye, 2004.
• Karaman, Abdullah. “Şerâmellisî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 395-396. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu‘cemu’l-Muellifîn. 4 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1970.
• Kılıç, Hulûsi. “el-Kâfiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24: 153-154. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Mîrân, Haydar Fahrî. “Delâletu “Ev” el-‘Atıfa fi’n-Nahvi’l-Arabî”, Cami‘atu Babil, Kulliyetu’l-Âdâb. erişim 01 Nisan 2018. http://repository.uobabylon.edu.iq/papers/publication.aspx?pubid=1423.
• Naziru’l-Ceyş, Muhammed b. Yusuf b. Ahmed. Şerhu’t-Teshîl (Temhîdu’l-Kavâ‘id bi-Şerhi Teshîli’l-Fevâid). Tahkik: Ali Muhammed Fahir ve diğerleri. 11 cilt. Kahire: Daru’s-Selâm, h. 1428.
• Murâdî, Ebû Cafer en-Nahhâs Ahmed b. Muhammed en-Nahvî. ‘Umdetu’l-Kitâb. Tahkik: Bessâm Abdulvahhab el-Câbî. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2004.
• Necdî, Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım. Hâşiyetu Mukaddimeti’t-Tefsîr. Yy.: 1990.
• Özen, Şükrü. “Sadrüşşerîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35: 427-431. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Sâdık, Molla Muhammed. Hâşiyetu Molla Muhammed Sâdık ‘alâ Şerhi’l-Kâtî li’l-‘Allame Husâmiddîn el-Kâtî ‘alâ Metni İsâgocî li’l-Ebhurî. Tahkik: Abdusselâm Muhammed Emîn. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1971.
• Sabbân, Muhammed b. Ali. Hâşiyetu’s-Sabbân ‘alâ Şerhi’l-Eşmûnî. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1997.
• Sakkâr, Sâmî. “İbn Allân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19: 307-308. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Serâkibî, Velîd Muhammed. “Rubbe fî Asli’l-Vad‘i ve Delâletu’s-Siyâk”. Havliyyâtu’l-Âdâb ve’l-Ulûmi’l-İctimaiyye. Hama: Câmi‘atu’l-Ba‘s, 2010.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Hamevî, Ahmed b. Muhammed”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15: 457. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Şensoy, Sedat. “Şerh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38: 556. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Tekin, Ahmet. “İbnu’l-Hâcib ile Molla Halil es-Si’irdî’nin el-Kâfiye Adlı Eserlerinin Mukayesesi”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 10, sy. 21 (2018): 887-902. Erişim 08 Temmuz 2018. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/519743.
• Topal, Şevket. “eş-Şürünbülâlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 274-276. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Yurdagür, Metin. “Lekânî, Abdüsselâm b. İbrâhim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27: 130. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Ziriklî, Hayreddin. el-A‘lâm. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 2002.