Adherence to the Sect in the Interpretation of Verses of the Rules (The Case of Baydawi and Nasafi)

Yıl 2019, Cilt: 10 Sayı: 23, 630 - 655, 15.12.2019

Mehmet Bağış

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.597175

Cited By: 1

Öz

The Qur’an contains some fiqh
(Islamic jurisprudence) provisions on worldly and ethereal affairs of man.
Among tafsir sources, there are many works that particularly focus on verses
about rules and deals with the interpretation of such verses by also referring
to the views of the schools of fiqh. This study titled “Adherence to the Sect in the Interpretation of Verses of the Rules (The Case of Baydawi and Nasafi)”
examined the methods of Baydawi and Nasafi to interpret verses of the rules
concerning the matters of furu al-fiqh in particular and presented similarities and differences between
them. While the two Mufassirs worked on such issues in their tafsirs, they
generally preferred the views of the schools they were following. In order to
prove these views, they have also benefited from the verses, hadiths, ijma, q
yâs and other evidences. At first sight, in both Baydawi’s Anvar al-Tanzil and Nasafi’s Madarik al-Tanzil, a conspicuous case is that in
these two tafsir works, Arab language analysis, eloquence of subtlety and
occasional poetrical proofs from preislamic age of ignorance are included. This
common feature, which is present in two pieces of tafsir, is also seen in the
judgemental verses of tafsir. The study provided a detailed
analysis of matters such as the question of whether basmala is a verse of the Qur’an, qasr salah, necessity of matrimonial guardianship and quru issue, based on the
interpretation of Baydawi and Nasafi.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Baydawi, Nasafi, Verses of the Rules, Basmala, Qasr alsalah, Marriage Contract, Parental Approval

Ahkâm Âyetlerinin Tefsîrinde Mezhebe Bağlılık (Beydâvî ve Nesefî Örneği)

Öz

Kur’ân-ı
Kerîm, kulların dünyevî ve uhrevî maslahatlarına yönelik birtakım fıkhî
hükümler içermektedir. Tefsir kaynaklarımıza bakıldığında, Kur’ân’daki
hükümlerle ilgili âyetleri özel olarak ele alan ve fıkhî mezheplerin de
görüşlerine değinmek suretiyle bu gibi âyetlerin tefsirini yapan birçok eser
bulunmaktadır. “Ahkâm Âyetlerinin Tefsirinde Mezhebe Bağlılık (Beydâvî ve Nesefî Örneği)” adlı bu çalışmamızda Beydâvî ve
Nesefî’nin, özellikle fürû-ı fıkıhla ilgili meselelerde ahkâm âyetlerini tefsir
etme metotları üzerinde durulmuş, benzer ve farklı yönleri ortaya konulmaya
çalışılmıştır. İki müfessir de kendi tefsirlerinde bu gibi konuları işlerken,
genellikle müntesibi oldukları mezheplerinin görüşlerini tercih etmişlerdir. Bu
görüşlerini ispatlamak maksadıyla da âyetlerden, hadislerden, icmâdan, kıyastan
ve itibar edilen diğer delillerden yararlanmışlardır. Hem Beydâvî’nin
Envârü’t-Tenzîl’inde hem de Nesefî’nin Medârikü’t- Tenzîl’inde ilk bakışta göze
çarpan bir durum da bu iki tefsir eserinde Arap dili tahlillerine, belâgat
inceliklerine ve ara sıra cahiliye şiirinden istişhatlara yer verilmesidir. İki
tefsir eserinde mevcut olan bu ortak özellik, ahkâm âyetlerinin tefsirinde de
görülmektedir. Çalışmada; Besmele’nin Kur’ân’dan bir âyet olup olmadığı
meselesi, kasr-ı salât, nikâh akdinde velî şartı ve kuru’ meselesi gibi
konular, Beydâvî ve Nesefî tefsirleri ekseninde detaylı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Beydâvî, Nesefî, Ahkâm Âyetleri, Besmele, Kasr-ı salât, Nikâh, Velî

Kaynakça

• Acar, H. İbrahim. “Talâk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39: 496-500. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh. Müsnedü’l-İmâm Ahmed. Thk. Şuayb el-Arnavûtî - ‘Âdil Mürşid vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Ahmed en-Nükerî. Câmiu’l-‘flûm fî ıstılahâti’l-fünûn. Thk. Hasan Hânî Fahs. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l’İlmiyye, 2000.
• Bağdatlı İsmail Paşa, Muhammed Emîn el-Bâbânî. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. İstanbul: MEB Yayınları, 1951.
• Bağış, Mehmet. Beydâvî Tefsîri’nde Kur’ân İlimleri ve Tefsir Usûlü. Mardin: Şırnak Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Bayındır, Abdülaziz. “Fıkha Göre Nikâh Sözleşmesinde Velinin Yeri”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (2002): 45-67.
• Bedir, Murteza. “Nesefî Ebul-Berekât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 567-568. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Beydâvî, Ebû Saîd Nâsıruddîn Abdullâh b. Ömer. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Thk. Muhammed Abdurrahmân el-Mar‘aşlî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1418/1997.
• Beydâvî, Ebû Saîd Nâsıruddîn Abdullâh b. Ömer. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. Thk. Muhammed Subhi b. Hasan Hallâk - Mahmûd Ahmed el-Atraş. Beyrut: Dâru’r-Reşîd, 2000.
• Beydâvî, Ebû Saîd Nâsıruddîn Abdullâh b. Ömer. Gâyetü’l-kusvâ fî dirâyeti’l-fetvâ. Thk. Ali Muhyiddîn Ali el-Karadâğî. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye,1429/2007.
• Beyhâkî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyn b. Ali. Sünenü’l-kübrâ. Thk. Muhammed Abdülkâdir ‘Ata. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Beyhâkî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyn b. Ali. Sünenü’s-sağîr. Thk. Abdülmu‘tî Emîn Kal’acî. Pakistan: Câmi‘atü’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1410/1989.
• Beyhâkî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyn b. Ali. Şu‘abu’l-îmân. Thk. Muhammed Saîd Besyûnî, Zağlûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1989.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi’ü’s-sahîh el-muhtasar. Thk. Mustafa Dîb el-Buğâ. Beyrut: Dâru İbn Kesîr-Yemâme, 1407/1987.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. 6. Baskı. Ankara: Fecr Yayınları, 2014.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Sâdık el-Kamhâvî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1405/1984.
• Çetiner, Bedreddin. “Ahkâmü’l-Kur’an”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1: 551-552. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988.
• Dârekutnî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer. Sünenü’d-Dârekutnî. Thk. Seyyid Abdullâh Hâşim. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1386/1966.
• Dâvûdî, Şemsüddîn, Muhammed b. Ali. Tabakâtü’l-müfessirîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Tarihi. İstanbul: İFAV Yayınları, 2010.
• Ednevî, Ahmed b. Muhammed. Tabakâtü’l-müfessirîn. Thk. Süleymân b. Sâlih el-Cezzî. Suudi Arabistan: Mektebetü’l-‘Ulûm, 1417/1997.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2016.
• Güngör, Mevlüt. Kur’ân Tefsirinde Fıkhi Tefsir Hareketi ve İlk Fıkhi Tefsir. İstanbul: Kur’ân Kitaplığı, 1996.
• Hafâcî, Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. Hâşiyetü’ş-Şihâb alê tefsîri’l-Beydâvî/İnâyetü’l-Kâdî ve kifâyetü’r-Râdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.
• Hamevî, Yâkût b. Abdullah. Mu‘cemü’l-büldân. Beyrut: Dâr Sâdır, 1995.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullâh b. Muhammed. Kitâbü’l-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. Thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409/1988.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrim b. Ali Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâr Sâdır, 1414/1993.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2004.
• İbnü’l-İmâd, Ebû’l-Felâh ‘Abdü’l-Hayy b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-zeheb fi ahbâri men zeheb. Thk. Mahmud el-Arnavût. Şâm: Dâru İbn Kesîr, 1406/1986.
• İman ve İbadetler/İlmihal. Ankara: DİB Yayınları, 2006.
• Kâdî Şuhbe, Takiyyüddîn Ebû Bekir b. Ahmed. Tabakâtü’ş-Şâfi’iyye. Thk. Hâfız Abdül’alîm Hân. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1407/1986.
• Kâtip Çelebi, Mustafa b. Abdullah Hâcı Halîfe. Keşfu’z-zunûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1941.
• Kiyâ el-Herrâsî, ‘İmâdü’d-Dîn Ali b. Muhammed b. Ali. Ahkâmü’l-Kur’ân. Thk. Mûsâ Muhammed Ali, İzzet Abd Atiyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, h. 1405.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr el-Hazrecî. el-Câmi‘u li ahkâmi’l-Kur’ân. Thk. Ahmed el-Berdûnî - İbrâhîm Atfîş. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısrıyye, 1384/1964.
• Mavil, Kılıç Aslan. “Bir Hanefî-Mâtürîdî Âlimi Ebu’l-Berekât en-Nesefî”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/1 (2013): 57-83.
• Merğînânî, Burhânüddîn Ali b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl el-Ferğânî. el-Hidâye fî Şerhi Bidâyeti’l-mübtedî. Thk. Talâl Yûsuf. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Molla Hüsrev. Mirkâtü’l-vüsûl Tercümesi ve Şerhi. Çev. Haydar Sadıkoğlu. İstanbul: Özgü Yayıncılık, 2014.
• Muhammed Naîm Muhammed Hânî Sâ’î. Mevsu’atü mesâili’l-cumhûr fi’l-fıkhi’l-İslâm. Mısır: Dâru’s-Selâm, 1428/2007.
• Münâvî, Zeynüddîn Muhammed Abdurraûf. Fethü’s-semâvî bi tahrîci ehâdîsi’l-Kâdı Beydâvî. Thk. Ahmed Müctebâ. Riyad: Dâru’l-‘Âsime, ts.
• Müslim b. Haccâc Ebu’l-Hasen el-Kuşeyrî. Sahîhu Müslim. Thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Nesefî, Hâfizuddîn Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-tenzîl ve hakâikü’t-te’vîl. Thk. Yusuf Ali el-Bedevî. Beyrut: Daru’l-Kalem, 1419/1998.
• Râğıb el-Isfahânî, Ebu’l-Kâsım el-Huseyn b. Muhammed. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân, Thk. Safvân Adnân ed-Dâvudî, Dimeşk - Beyrut: Dâru’l-Kalem - Dâru’ş-Şâmiyye, 1412/1991.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Ravâiu’l-beyân tefsîru âyâti’l-ahkâm. Dimeşk: Mektebetü’l-Gazâlî, 1400/1980.
• Serahsî, Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Ebî Süheyl. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1414/1993.
• Sübkî, Tâcüddîn Abdülvehhâb. Tabakâtü’ş-Şâfi’iyyeti’l-kübrâ. Thk. Mahmud Muhammed et-Tanâhî - Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. B.y. Dâru’l-Hicr, 1413/1992.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs b. Osmân b. Şâf’i. el-Ümm. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1990.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. Mu‘cemu’l-kebîr. Thk. Hamdi b. Abdülmecîd es-Selefî. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiye, 1415/1994.
• Tehânevî, Muhammed b. Ali. Mevsûatü keşşâfi ıstılâhati’l-fünûn ve’l-‘ulûm. Thk. Ali Dahrûc. Beyrut: Mektebetü Lübnân Nâşirûn, 1996.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî. Thk. Ahmed Muhammed Şâkir - Muhammed Fuad Abdülbâkî - İbrahim Utva. Mısır: Mektebetü ve Matbaatu Mustafa el-Bâbî, 1395/1975.
• Türk Hukuk Lûgatı. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1998.
• Yüksel, Yakup. “Beydâvî Tefsiri’nde Besmele Tahlili”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/26 (2012/2): 91-107.
• Yüksel, Yakup. “Fıkhî Tefsir Geleneğinde ‘Ahkâm-ı Kur’aniyye’nin Yeri”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/8 (2015/4): 161-181.
• Zehebî, Muhammed Hüseyn. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. Kâhire: Mektebetü Vehbe, ts.
• Zekiyüddîn Şâban, İslâm Hukuk İlminin Esasları. Çev. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: TDV Yayınları, 2018.