The Elements which Add Value to Human According to the Qur’an

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 25, 533 - 549, 15.12.2020

Cumhur Demirel

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.795741

Öz

This study aims to identify the elements that add value to human beings and to classify them in terms of being innate or acquired. The worth of a human being is directly proportional to whether he/she cares or disregards the divine signs in the universe. When divine declarations are examined, it is observed that some elements which add value to this exceptional entity are innate and the others are acquired. Prophethood is an innate rank and offered to those of merit. The Qur’ān has declared that among those who had this position, there were some whose ranks were raised by Allah and has described some of them as “ulu’l-azm”. Making acquaintance with contemporary prophets or having a bond of lineage or affinity with them is a means of gaining value for those who are grateful. To make acquaintance with them has both innate and acquired aspects. For, it is a divine grace to receive the message of any prophet firsthand. The blessing of having a bond of lineage or affinity imposes additional responsibilities on humans, such as getting away from the flaws. The faith, which is a blessing that every human is obligated to reach, is at the top of the acquired elements. The believers are worthy in the presence of Allah at the rate of their taqwa, knowledge, and good deeds.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Quran, Human, Value, Innate, Acquired

Kur’an’a Göre İnsana Değer Katan Unsurlar

Öz

Bu çalışmada insana değer katan unsurların tespiti ve vehbî-kesbî olmaları cihetinden tasnifi amaçlanmaktadır. İnsanın kıymeti kâinattaki ilahî işaretleri önemseyip önemsememesiyle doğru orantılıdır. İlahî beyanlar incelendiğinde, bu müstesna varlığa değer katan unsurlardan bir kısmının vehbî bir kısmının kesbî olduğu müşahede edilir. Peygamberlik vehbî bir makam olup liyakat ehline sunulmuştur. Kur’ân bu makama sahip olanlar arasında Allah’ın derecelerle yükselttiği şahsiyetler bulunduğunu beyan etmiş, onlardan bir kısmını “ulu’l-azm” olarak nitelemiştir. Peygamberlerle muasır olup ünsiyet kurmak ya da nesep veya sıhriyet bağına sahip olmak, kadrini bilenler için, değer kazanma vesilesidir. Onlarla ünsiyetin husûlü kesbî olmakla birlikte vehbî bir cihete de sahiptir. Zira herhangi bir peygamberin tebliğine bizzat onun lisanından muhatap olmak ilahi bir lütuftur. Onlarla nesep veya sıhriyet bağına sahip olma nimeti ise insana kusurlardan teberrî noktasında ilave külfetler yüklemektedir. Kesbî unsurların başında, her insanın ulaşmakla mükellef olduğu bir nimet olan, iman bulunmaktadır. İman sahipleri ise Allah nezdinde takvaları, ilimleri ve salih amelleri nispetinde değerlidirler.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, İnsan, Değer, Vehbi, Kesbi

Kaynakça

• Akman, Mustafa. Kur’ân’da Cehâlet-Câhil-Câhiliye. İstanbul: Buruc Yayınları, 2005.
• Aktaş, Faruk. Kur’ân’da Cehâlet Kavramı. İstanbul: Ekin Yayınları, 2001.
• Aliyyü’l-Kârî. Şerhu’l-Emâlî. İstanbul: Fazilet Neşriyat, ts.
• Beğavî, Ebû Muhammed el-Ferrâ’.Meâlimü’t-Tenzîl.4 Cilt. 2. Basım. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1987.
• Bilgiz, Musa. Kur’ân’da Bilgi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Bilmen, Ömer Nasûhi. Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i Âlî’si ve Tefsîri. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınevi, ts.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-Beyân. 4 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1988.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. 16. Basım. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 1999.
• Ferrâ, Yahyâ b. Ziyâd, Meâni’l-Kur’ân. 3 Cilt. 2. Basım. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1980.
• Güllüce, Veysel. Bilimsel Tefsirde Usul. Erzurum: Aktif Yayıncılık, 2007.
• Güllüce, Veysel. “İnsan Allah’ın Halifesi midir?”. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 15 (2001), 169-214.
• Gümüşhanevî, Ahmed Ziyaüddin. Ehli Sünnet İtikadı. çev. Abdülkadir Kabakçı, Fuad Günel. İstanbul: Bedir Yayınevi, ts.
• Gürkan, Salime Leyla. “Kur’an’a Göre Seçilmişlik Kavramı ve İsrailoğulları’nın Seçilmişliği Meselesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 13 (2005), 25-61.
• İbn-i Âşûr, Tâhir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tunûsiyye, 1984.
• İbn-i Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm.15 Cilt. Kâhire: Müessesetü Kurtuba, 2000.
• İbn-i Manzur, Lisanü'l-Arab. 18 Cilt. 2. Basım. Beyrut: Dâr-u İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1997.
• İbrahim Hakkı, Erzurumlu. Ma’rifetnâme. İstanbul: Âlem Yayınları, ts.
• Îcî, Adududdîn.el-Mevâkıf fî İlmi’l-Kelâm.Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, ts.
• İsfehânî, Râğıb. Müfredât. 3. Basım. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2002.
• İzutsu, Toshihiko. Kur’ân’da Allah ve İnsan. çev. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• Karadaş, Cağfer. “İnsana Tanınan Üç İlâhî İmkân: Fıtrat, İşâret, Hidâyet”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 18/2 (2009), 75-94.
• Karagöz, İsmail. Kur’ân’da Salih Amel Kavramı Salih ve Muslih İnsanların Özellikleri. Diyanet İlmi Dergi 33/2 (1997), 63, 64.
• Karagöz, İsmail vd. Dini Kavramlar Sözlüğü. 5. Basım. Ankara: D.İ.B. Yayınları, 2010.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’ân Yolu. 5 Cilt. Ankara: D. İ. B. Yayınları, 2006.
• Kaya, Remzi. “Ehl-i Kitâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 10/516. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Kılıç, Sadık. Tarihsellik ve Akılcılık Bağlamında Kur’ân’ı Anlama Sorunu. İstanbul: İhtar Yayınları, 1999.
• Kurtubî, Muhammed. el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kur’ân. 22 Cilt. 2. Basım. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 1996.
• Kutub, Seyyid. fî Zılâli’l-Kur’ân. 6 Cilt. Kâhire: Dâru’ş-Şurûk, 1985.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. 6 Cilt. çev. Muhammed Hân Kayanî vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 1990.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1989.
• Nesefî, Ömer. Metnü’l-Akâid. İstanbul: Fazilet Neşriyat. ts.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtihu’l-Ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984.
• Vahidî, Ebu'l-Hasan Ali b. Ahmed en-Nısâbûrî. el-Vasît. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Kesb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 25/304. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Zehrâveyn Yayınevi, ts.
• Zemahşerî, Mahmûd b. Ömer. 4 Cilt. el-Keşşâf. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, ts.
• Zeynü’l-Âbidîn, İbn-i Fahrî. el-Istıfâfi’l-Kur’ân-i’l-Kerîm. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2011.