Üniversite Öğrencilerinde Din-Kadın-Evlilik İlişkisine Bakış (Atatürk Üniversitesi Örneği)

Yıl 2023, Sayı: 32, 187 - 218, 15.09.2023

Lokman Cerrah

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1228352

Öz

Sanayileşme süreci ile beraber kadının ev dışına çıkması ve çalışma hayatında yer alması geleneksel aile anlayışını ve bu anlayışa dayalı yaşam tarzını kökten değişime uğratmıştır. Özellikle geleneklerin ve dinin etkisinin asgariye indiği modern toplumlarda değişimin boyutu çok daha büyük olmuştur. Bu araştırma üniversite öğrencilerinin kadının özgürlüğüne, eş seçimine, nikah tercihlerine ve evlilik dışı cinsel ilişkiye bakışlarını ve bu bakış açısının bazı değişkenler açısından (cinsiyet, eğitim görülen alan, mezun olunan lise türü, ailenin dini yaşam durumu ve öğrencilik süresince konaklanılan yer) farklılaşıp farklılaşmadığını incelemeye yöneliktir. Araştırma kesitsel, nicel ve betimsel bir araştırma olarak tasarlanmıştır. Nicel ve betimsel bir tarama modelini esas alan çalışmada Atatürk Üniversitesi örgün lisans öğrencilerinden “zümrelere göre (tabakalı) örnekleme yöntemi ile belirlenen toplam 989 kişilik katılımcı grubu örneklemi oluşturmaktadır. Araştırmaya katılan üniversite öğrencileri yedi farklı eğitim alanından ve %63,4’ü kız öğrencilerden oluşmaktadır. Çoğunlukla Anadolu Lisesi ve İmam Hatip Lisesi mezunu olan öğrencilerin %47,7’si Kredi Yurtlar Kurumu’na ait yurtlarda kalmaktadırlar. Ailelerin dini yaşama derecelerine bakıldığında ise öğrencilerin %73’ünü ailelerini dindar olarak tanımlamaktadırlar. Araştırma sonuçlarına göre, katılımcı üniversite öğrencileri, büyük bir oranla dini nikah-resmi nikah birlikteliğini tercih ederken hiçbir nikah türünü tercih etmeyenler %3,5 gibi çok düşük bir oranda kalmaktadır. Katılıcı üniversite öğrencileri evlilik dışı cinsel ilişkiye %69,5 gibi önemli ölçüde olumsuz bakmaktadır. Eş seçiminde dikkat edilen kriterler açısından bakıldığında ise üniversite öğrencileri dindarlığı bir kıstas olarak görmektedir. Araştırmaya katılan öğrencilerin yaklaşık yarısının kadın erkek eşitliği noktasında olumlu düşündüğü görülürken, öğrencilerin tam olarak üçte birinin ise kadınların da istediği gibi giyinebilmeleri ve erkekler kadar özgür olmaları gerektiği düşüncesine katılmadıkları dikkat çekmektedir. Ayrıca cinsiyet, eğitim görülen alan, mezun olunan lise türü gibi değişkenler bu görüşlerde bir farklılığa yol açmaktadır. Özellikle bu değişkenler içerisinde din ile bağlantılı olanlara (eğitim görülen alan, mezun olunan lise türü, öğrencilikte barınma yeri ve ailenin dindarlık derecesi) bakıldığında diğer değişkenlere göre önemli bir farklılaşmanın gerçekleştiği dikkat çekmektedir. Özellikle dinin nikah tercihlerinde, evlilik dışı cinsel ilişkiye bakışta, evlenilecek kişide dindarlık kriterini aramada önemli farklılığa yol açtığı söylenebilir. Çünkü eğitim görülen alanı ilahiyat, mezun oldukları lise türü İmam hatip lisesi olanlar ve ailesinin çok dindar olduğunu söyleyenlerin diğer gruplara göre daha yüksek oranda resmi-dini nikâhı birlikte istedikleri dikkat çekmektedir. Yine aynı grup öğrenciler evlilik dışı cinsel ilişkiye diğer gruplara göre çok yüksek oranda olumsuz bakmaktadırlar. Ayrıca din bilimleri öğrencilerinin neredeyse tamamına yakının (%90,4) evlenecekleri kişinin dindar olmasını tercih ettikleri görülmektedir. Benzer bir yaklaşım kadınların erkekler kadar özgür olmaları gerektiği düşüncesine katılım noktasında da rastlanmaktadır. Çünkü kadınlarında erkekler kadar özgür olması gerektiği düşüncesine en düşük katılım (%13,9) din bilimleri öğrencilerinde ve (%28,1) İHL mezunu olan öğrencilerde gerçekleşmiştir. Bütün bu veriler dört şekilde yorumlanabilir. Birincisi dini nikâhın toplumun yeniliğe en açık, düşünen ve sorgulayan ve çağı en iyi okuma imkânına sahip kesimi olan üniversite öğrencileri içerisinde bile ne kadar kökleşmiş ve yerleşmiş olduğunu gösterir. İkincisi ise yine aslında bu bağlamda üniversite öğrencilerinin geleneksel aile yapısının etkisini önemli ölçüde taşıdıklarını gösterir. Üçüncüsü din ve geleneğin toplum üzerinde aile kurumu ve onunla ilişkili mevzularda etkisinin önemli ölçüde devam ettiğini gösterir. Dördüncüsü, üniversite öğrencilerinin sadece yarısının kadının özgürlüğü konusunda olumlu bir düşüncede olduklarıdır.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Din, Evlilik, Kadın, Nikah, Üniversite Öğrencileri, Aile.

Destekleyen Kurum

Atatürk Üniversitesi

Proje Numarası

SBA-2021-10208

A View On The Relationship Between Religion-Woman-Marriage In University Students (Atatürk University Example)

Öz

With the industrialization process, the fact that women go out of the home and take part in working life has radically changed the traditional understanding of family and the lifestyle based on this understanding. Especially in modern societies, where the influence of traditions and religion has been minimized, the size of the change has been much greater. This research aims to examine the views of university students on women's freedom, spouse choice, marriage preferences and extramarital sexual relations, and whether this perspective differs in terms of some variables (gender, field of education, type of high school graduated, religious life status of the family and place of residence during student life).
The research is designed as a cross-sectional, quantitative and descriptive research. In the study based on a quantitative and descriptive screening model, the participants determined by the cross-sectional sampling method from the formal undergraduate students of Atatürk University constitute the sample.
The university students participating in the research consist of seven different fields of education and 63.4% of them are female students. Majority of the students are graduates of Anatolian High School and Imam Hatip High School, and 47.7% of them live in dormitories belonging to the Credit and Hostels Institution.
According to the research results, participating university students prefer religious marriage-official marriage union, view extramarital sexual intercourse significantly negatively, consider religiosity as a criterion for choosing a partner, and believe that women should be free like men by 50%. In addition, variables such as gender, field of education, type of high school graduated cause a difference in these views.
It can be said that religion causes a significant difference in the marriage preferences, the view of sexual relations outside of marriage, and the search for the criterion of religiosity in the person to be married. Because, it is noteworthy that those whose field of education is theology, the type of high school they graduated from, and those who say their family is very religious, prefer civil-religious marriage together at a higher rate than other groups. Again, the same group of students have a very high negative view of extramarital sexual intercourse compared to other groups. In addition, it is observed that almost all of the religious studies students (90.4%) prefer the person they will marry to be religious. Similarly, the lowest participation in the opinion that women should be as free as men was realized among religious studies students (13.9%) and students who graduated from IHL (28.1%).
All these data can be interpreted in four ways. First of all, religious marriage is deeply rooted and entrenched even among university students, who are the most open to innovations, thinking and questioning and having the best reading opportunity. Secondly, university students continue to carry the influence of traditional family structure to a great extent. Third, religion and tradition continue to have a significant impact on society on the institution of the family and related issues. Fourth, only half of university students have a positive opinion about women's freedom. It is remarkable that the rate of participation in the idea that women should be as free as men, especially among female students, remained at 56.8%.

Anahtar Kelimeler

Sociology of Religion, Religion, Marriage, Woman, University Students, Family.

Proje Numarası

SBA-2021-10208

Kaynakça

• Acar, Halil İbrahim. “Evlenme Engeli Olarak Din Farkı”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2002).
• Adak, Nurşen. “Evlilik Veya Evlilik Dışı Birlikte Yaşama: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. Sosyoloji Dergisi Armağan Sayısı (2016), 23-40.
• Akbaş, Meltem vd. “Üniversite öğrencilerinin evlilik tutumlarını etkileyen faktörler”. Çukurova Medical Journal 44/1 (2019), 93-100.
• Akdemir, Salih. “Tarih boyunca ve Kur’an-ı Kerim’de Kadın”. İslami Araştırmalar 5/4 (1991), 260-270.
• Altıparmak, İpek Beyza. “Toplumsal Cinsiyet Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma: Kaynakları ve Mücadele Alanlarına Yönelik Öneriler”. Turkish Studies Social Sciences 13/18 (2018), 179-194.
• Atan, Şenay Ü. vd. “Üniversite Öğrencilerinin Cinsellik ve Aile Planlaması Yöntemleri Konusundaki Bilgi, Görüş ve Uygulamaları”. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi 28/1 (2012), 13-25.
• Aydın, Gökçe Sancak- Demir, Ayhan. “Lisansüstü Öğrencilerinin Eş Seçimini Etkileyen ve Sınırlandıran Görüş ve İnançları”. Ege Eğitim Dergisi 18/2 (2017), 627-652.
• Aydın, M. Akif. “Osmanlı Hukukunda Nikâh Akitleri”. Osmanlı Araştırmaları 3/3 (1982). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/112786
• Aydoğdu, S.G.M. vd. “Ebelik öğrencilerinin evlilik dışı cinsel ilişki hakkındaki görüş ve tutumları”. Androloji Bülteni 21 (2019), 97-104.
• Bacanlı, Hasan. “Eş seçimi tercihleri.” Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi 2/15 (2001), 7-15.
• Bayraktar, Ahmet. “Müftülere Nikah Kıyma Yetkisi Verilmesi Sonrasında Türk İnsanının Nikaha Bakış Açısı”. Eskiyeni 35 (2017), 21-31.
• Bener, Muhammet. Dindarlık-eş seçimi ilişkisi (SDÜ Örneği). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Bilik, Mehmet Baki vd. “Toplumsal Cinsiyet Rolleri Ve Kadına Yönelik Şiddet Konusunda Lise Öğrencilerinin Tutumları”. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi 4 (2019), 143-160.
• Bozgeyikli, Hasan- Toprak, Emre. “Üniversiteli Gençlerin Eş Seçim Kriterlerinin Sıralama Yargılarıyla Ölçeklenmesi”. Gençlik Araştırmaları Dergisi 1/1 (2013).
• Budak, Gönül. “Endüstrileşme Süreci İçinde Ailenin Yeri ve Önemi”. 1. Aile Şûrası. Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları, 1990.
• Buhari, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Buhari. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1993.
• Bülbül, Şahamet- Sinan, Melek. “Üniversite Gençliğinin Muhafazakâr Tutumlar Açısından İncelenmesi”. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12/1 (2010), 186-217.
• Ceylan, Fatma Gül. Üniversite öğrencilerinin eş seçimindeki tercih ve beklentileri. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 1994.
• Civelek, Yaprak- Koç, İsmet. “Türkiye’de İmam Nikahı”. Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi. https://www.researchgate.net/profile/Yaprak-Civelek/publication/289326437_Turkiye'de_Imam_Nikahi/links/568b868d08ae051f9afbb271/Tuerkiyede-Imam-Nikahi.pdf
• Çakmak, Fatma. Türkiye’de Kadınların İşgücüne Katılımını Etkileyen Sosyo-Ekonomik Faktörler. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Çalışkan, Zekeriya vd. “Partneri Olan ve Olmayan Üniversite Öğrencilerinin Eş Seçimi Tercihlerinin Karşılaştırılması”. İnönü Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 4/1 (2015), 6-10.
• Çetinkaya, Pınar. Yüksek Öğrenim Görmüş Kadınların Cinsel profili. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Çiftkat, Saadet. Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesindeki aile irşat ve rehberlik hizmetlerinin din eğitimi açısından değerlendirilmesi (Elâzığ İli Örneği). Konya: Selçuk Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Daşlı, Yılmaz. “Öğrencilerin Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumların Belirlenmesi Üzerine Bir Alan Araştırması”. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi 16/1 (2019), 364-385.
• Deniz, Aliye Betül- Aydemir, İshak. “Üniversite Öğrencilerinin Aile ve Evliliğe İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi”. Toplum ve Sosyal Hizmet 32/1 (2021), 59-78.
• Deniz, Ümit vd. “Öğretmen Adaylarının Cinsellik Konusundaki Tutumlarının Cinsiyet ve Cinsel Deneyimlerine Göre İncelenmesi”. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi 5/9 (2013).
• Dilbaz, N. “Üniversite öğrencilerinin cinsellikle ilgili tutumları”. Ankara Tıp Dergisi 14/1 (1992), 17-24.
• Doğan, M. B. vd. “Üniversite Öğrencilerinin Cinsel Mitler/Cinsel Saldırı Mitlerine İlişkin Tutumları ve Görüşleri”. Adli Tıp Bülteni 27/1 (2022), 24-34.
• Duman, B.N. vd. “Üniversiteli Gençlerin Üreme Sağlığı ve Cinsel Sağlığa İlişkin Bilgi, Tutum ve Davranışları”. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi 3/1 (2015).
• Durmuşoğlu, Kadir- Kurt, Abdurrahman. “Üç Kur’an yorumunda kadının Ötekiliği”. ”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2008), 621-648.
• Efe, Esin. Üniversite Öğrencilerinin Eş Seçme Eğilimleri. Ankara: Hacettepe Ünv., Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Erdentuğ, Nermin. “Türkiye’nin Karadeniz Bölgesi’nde evlenme görenekleri ve törenleri III”. Antropoloji 6 (1971).
• Erkuş, A. Davranış Bilimleri İçin Bilimsel Araştırma Süreci. Ankara: Seçkin, 3. Basım, 2011.
• Gazioğlu, A. Esra İşmen. “Genç Yetişkinlerin Evlilik ve Aile Hayatına İlişkin Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 23 (2006), 107-123.
• Gegez, A. Ercan. Pazarlama Araştırmaları. İstanbul: Beta, 6. Basım, 2019.
• Gürsoy, Elif- Özkan, H.A. “Türkiye’de Üniversite Öğrencilerinin Kadına İlişkin ‘Namus’ Algısı”. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi 5/3 (2014).
• Kahraman, Selma Dinç. “Kadınların Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğine Yönelik Görüşlerinin Belirlenmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi 3/1 (2010), 30-35.
• Karabulutlu, Özlem- Yılmaz, Derya. “Üniversite Öğrencilerinde Cinsiyete Göre Cinsel Mitler”. STED 27/3 (2018), 155-164.
• Kazemi, Farhad- Özalpat, Didem. “Toplumsal Cinsiyet, İslam ve Politika”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 53/1 (2004), 251-268.
• Keldal, Gökay. “Üniversite Öğrencilerinin Gözünden Evlilik”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 23/2 (2021), 375-393.
• Kirman, M. Ali. “Modernleşme Sürecinde Nikahın Kutsallığı Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme”. Dinlerde Nikah. İstanbul: İSAV, 2012.
• Korkmaz, Osman. Üniversite Çağındaki Ergenlerin Cinsel Bilgi, Tutum ve Davranışları 2008-2010. Edirne: Trakya Üniversitesi, Uzmanlık Tezi, 2011.
• Koyuncu, Ahmet Ayhan- Di̇lekli̇, Zeynep. “Kendini Dindar Olarak Tanımlayan Gençlerin Aile Algısı Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma: Afyonkarahisar İli Örneği”. Kocatepe İslami İlimler Dergisi (Online) 5/1 (2022), 67-92. https://doi.org/10.52637/kiid.1052115
• Kozan, Hatice İ.Ö. vd. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 50 (2019), 303-323.
• Köksal, İsmail. “Uygulamadaki Resmi ve Dini Nikahların Fıkhi Yönü”. Bilimname 16/1 (2009), 25-41.
• Kurt, Abdurrahman. “Dindarlığı Etkileyen Faktörler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/2 (2009), 1-26.
• Liv, Cemil. “Günümüzde İmam Nikahına Yönelişlerin Gerekçeleri ve Resmi Nikah ile İmam Nikahının Fıkhi Açıdan Karşılaştırılması”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2014), 163-191.
• Öyekçin, Demet G. vd. “Kadına Yönelik Farklı Eş Şiddeti Tiplerini Etkileyen Psikososyal Faktörler”. Türk Psikiyatri Dergisi 23/2 (2012), 75-81.
• Palabıyık, M. Hanifi. “Toplumsal Cinsiyet Ve İslam Düşüncesinde Kadın”. Atatürk Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi 1/2 (ts.), 81-100.
• Pınar, Gül vd. “Özel bir üniversitede okuyan öğrencilerin cinsel sağlıkla ilgili bilgi tutum ve davranışları”. Tıp Araştırmaları Dergisi 7/2 (2009), 105-113.
• Savaş, Gökhan. “Türkiye’de Yaşayan Bireylerin Toplumsal Cinsiyet Eşit(siz)liği Algısı”. Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi 1/2 (2018), 101-121.
• Sayar, Serap- Yarar, Selen. “Üniversite Öğrencilerinin Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklardan Korunmaya İlişkin Bilgi Ve Tutumlarının İncelenmesi”. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi 9/2 (2021), 732-745.
• Süt, Hatice K. vd. “Hemşirelik bölümü yaz okulu öğrencilerinin cinsel tutumları ve etki eden faktörler”. TAF Prev Med Bul 14/4 (2015).
• Tekindal, Satılmış. Nitel, Nicel, Karma Yöntem Araştırma Desenleri ve İstatistik. Ankara: Nobel Akademik yayıncılık, 2021.
• Tokuç, Burcu vd. “Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinin Evlilik Dışı Cinsel İlişki, İstemli Düşükler Ve Kontraseptif Kullanımı Konusundaki Görüşleri”. Türkiye Halk Sağlığı Dergisi 9/3 (2011).
• Topuz, İlhan. “Dinî Değerlerin Karar Alma Süreçlerindeki Etkisi”. Marife Kış (2013), 69-88.
• Tunçdemir, Nihan O. “Üniversite Gençliğinin Evlilik Öncesi Cinselliği Ve Bekareti İnşası”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12/67 (2019).
• Turkarslan, Nesrin- Yurtkuran, Semra. Üniversite Son Sınıf Öğrencilerinin Evliliğin Kuruluşuna İlişkin Görüş ve Düşünceleri. Ankara: T. C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yay., 2007.
• Vefikuluçay, D. vd. “Kafkas Üniversitesi son sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin bakış açıları”. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 14/2 (2007), 12-27.
• Yaman, A. Ahlak ve Hukuk Ekseninde Aile Hayatımız. Ankara: DİB Yayınları, 2015.
• Yatkın, Nihat. “İslam’da Evlilik ve Eş Seçiminde Dindarlığın Tercih Edilmesi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (2010).
• Yıldıray, Burcu- Balcı Çelik, Seher. “Üniversite Öğrencilerinin Toplumsal Cinsiyet Rolleri ile Evlilik Dışı Cinsel Yakınlığa Yönelik Tutumlar”. Mavi Atlas 8/2 (2020), 196-209.
• Yıldırım, Nur Hilal. Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Medya Bağımlılığı Düzeyleri İle Evliliğe Yükledikleri Anlam Ve Eş Seçme Kriterleri Arasındaki İlişki. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Yılmaz, Duygu Vefikuluçay vd. “Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin görüşleri”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 6/1 (2009).
• Türkiye’de Evlilik Tercihleri. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Nisan 2015.
• https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/nisa-suresi-4/ayet-1/kuran-yolu-meali-5 (son erişim tarihi: 03.04.2023)
• https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/araf-suresi-7/ayet-189/kuran-yolu-meali-5 (son erişim tarihi: 03.04.2023)
• https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-1/bakara-suresi-2/ayet-282/kuran-yolu-meali-5 (son erişim tarihi: 03.04.2023)
• https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-1/bakara-suresi-2/ayet-226/kuran-yolu-meali-5 (son erişim tarihi: 03.04.2023)
• https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-1/bakara-suresi-2/ayet-236/kuran-yolu-meali-5 (son erişim tarihi: 03.04.2023)
• https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-1/talak-suresi-65/ayet-1/kuran-yolu-meali-5 (son erişim tarihi: 03.04.2023).