Bilgiyi Ahlak Sahasında Konumlandırmak: Zagzebski’nin Erdem Teorisi

Yıl 2023, Sayı: 32, 6 - 35, 15.09.2023

Tuba Nur Umut

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1248797

Cited By: 1

Öz

Ahlak felsefesinin geçmişten bu yana en önemli kavramlarından olan erdem, epistemolojide de 1980 sonrasında gündeme alınmış, akabinde erdem epistemolojisi, felsefî araştırmanın gelişen alanlarından biri haline gelmiştir. Fail temelli bir yaklaşım olan erdem epistemolojisinde entelektüel erdemin ne olduğuna ilişkin farklı anlayışlar alanda iki ana akımı, güvenilirci yaklaşım ve mesuliyetçi yaklaşımı ortaya çıkarmıştır. Entelektüel erdemleri karakter özellikleri olarak ele alan ve entelektüel erdemleri ahlakî erdemler ile yakınlaştıran mesuliyetçi yaklaşımın önde gelen ismi Linda T. Zagzebski’dir (1946-). Zihnin Erdemleri (1996) eserinde teorik ahlak ile normatif epistemoloji arasında bir ilişki kuran Zagzebski, epistemik değerlendirmenin ahlakî bir değerlendirme türü olduğunu öne sürer. Bu çalışmada öncelikle Zagzebski’nin erdem epistemolojisi tartışmalarında nerede konumlandığı gösterilmektedir. Akabinde çalışma, Zagzebski’yi bilgi ile ahlak arasında bağ kurmaya iten sebepleri tespit etmekte, onun erdem teorisinde bu bağın nasıl kurulduğunu göstermeye çalışmaktadır. Bu çerçevede Zagzebski’nin entelektüel ve ahlakî erdemleri yakınlaştırma kaygısı, yani teorisinin arka planındaki saikler çalışmada şu maddeler altında sunulmuştur: 1- Çağdaş felsefede natüralist yaklaşımların epistemolojide empirik çalışmaları öne çıkarması ve epistemolojinin normatif boyutunun ihmal edilmesi, 2- Kadim düşünceden kopan modern felsefede ahlakın çerçevesinin daraltılması ve epistemoloji ile ahlak arasındaki ortak hususlara dikkat çekilmemesi, 3- Epistemolojide mevcut yaklaşımların bilginin değeri problemine açıklama sunmada yetersiz kalması, 4- Eylem temelli modern ahlak kuramlarının sorunlu yapılarının epistemolojideki teorilere yansıması, 5- İçselcilik ve dışsalcılık gibi epistemolojinin kendi iç tartışmalarında çıkmazların aşılamaması. Zagzebski, söz konusu problemleri gözeterek alternatif bir erdem teorisi teklif etmektedir. Onun teklif ettiği motivasyon temelli mesuliyetçi erdem anlayışına göre erdem iki bileşenden oluşmakta, motivasyon unsurunun yanında güvenilir başarı unsurunu da ihtiva etmektedir. Zagzebski, motivasyon temelli erdem teorisini hem entelektüel erdemlere hem de ahlakî erdemlere ilişkin değerlendirme sunabilecek vüsatte kurgular. O, teorisi dahilinde etik ile epistemoloji arasındaki benzerlikleri ve ilişkileri göstermeye çalışır. Üstelik Zagzebski, erdem teorisinin epistemolojide değer problemi, bilginin tanımı, Gettier meseleleri gibi problemlere çözüm sunduğunu öne sürer. Teorisinin diğer teorilere göre avantajlarını ortaya koyar. Söz konusu yaklaşım Zagzebski nazarında ahlakî ve epistemik değerlendirme arasındaki keskin ayrımı anlamsızlaştırmaktadır. Bu itibarla o, ahlakın sahasını genişleterek entelektüel erdemlerin ahlaki erdemlerin bir türü olduğunu, normatif epistemolojinin ise etiğin bir alanı olduğunu savunur. Söz konusu teorik çerçevede ahlakta eylemlerin değerlendirilmesine paralel bir şekilde inançlar değerlendirilecektir. Ortaya koyduğu kaygılarla Zagzebski, çağdaş felsefeye ilişkin oldukça önemli sorunlara dikkat çekmiş, sorunları çözmeye yönelik teorisiyle de çok mühim bir teşebbüste bulunmuştur. Hususen erdemin neliğine dair detaylı açıklamalar sunması, erdem teorisinin diğer yaklaşımlara göre avantajlı olduğu noktalara işaret etmesi, erdemin motivasyon birleşeni ile yetinmeyip başarı unsuruna da dikkat çekmesi, entelektüel erdemler ve ahlakî erdemler arasındaki ilişkileri, yakınlığı göstermesi, Zagzebski’nin erdem teorisinin dikkate değer yönlerini oluşturur. Zagzebski, teorisinde normatif epistemoloji ile teorik etik arasındaki irtibatı gösterecek hususları ortaya koymaktadır. Bununla birlikte kanaatimizce Zagzebski’nin erdem teorisi ile ahlak sahasını genişletme iddiasında bulunmasından ziyade etik ve epistemoloji arasındaki bağlantıyı tesis etme iddiasında kalması, onun teorisini daha savunulabilir kılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Felsefe Tarihi, Erdem Epistemolojisi, Mesuliyetçilik, Linda Zagzebski, Entelektüel Erdemler, Ahlakî Erdemler.

Positioning Knowledge on the Realm of Ethics: Zagzebski’s Virtue Theory

Öz

The concept of a virtue, which is very important in ethics since its beginning, has been adopted by epistemologists in the 1980s, and then, virtue epistemology has become a growing field of philosophical inquiry. In virtue epistemology, which is an agent-based approach, different understandings of what intellectual virtue is have revealed two main streams, the reliabilist approach, and the responsibilist approach. T. Zagzebski (1946-) is the leading name of the responsibilist approach, which considers intellectual virtues as character traits for cognitive achievement and closen intellectual virtues with moral virtues. Zagzebski, who establishes a relationship between theoretical ethics and normative epistemology in her Virtues of the Mind (1996), argues that epistemic evaluation is a type of moral evaluation. This study first shows where Zagzebski is positioned in virtue epistemology. Afterward, the study states the reasons that lead Zagzebski to establish a link between knowledge and morality and tries to show how this link is established in her virtue theory. In this context, Zagzebski’s concern to bring intellectual and moral virtues closer, that is, the motives behind her theory are presented under the following themes in this study: 1- Emphasizing empirical studies in epistemology in contemporary philosophy by naturalist approaches and disregarding the normative dimension of epistemology, 2- Narrowing the framework of morality in modern philosophy, which moves away from ancient thought and the lack of attention to the common points between epistemology and ethics, 3- Inadequacy of existing approaches in epistemology to provide an explanation for the value problem for knowledge, 4- Reflection of problematic structures of action-based ethical theories on theories in epistemology, 5 -Inability to overcome problems such as Internalism and Externalism in epistemological debates. Zagzebski proposes an alternative virtue theory by considering these problems. Her motivation-based responsibilist virtue theory includes components of motivation and reliable success. Zagzebski's motivation-based virtue theory is capable of providing an evaluation of both intellectual and moral virtues. Zagzebski tries to show the similarities and relations between ethics and epistemology within her theory. In addition, she reveals that virtue theory offers solutions to problems such as the definition of knowledge, Gettier issues, and value problem in epistemology. She shows the advantages of theory over other theories. This approach renders the sharp distinction between moral and epistemic evaluation meaningless in Zagzebski's view. In this respect, she extends the field of morality to cover the normative aspects of cognitive activities and argues that intellectual virtues are types of moral virtues, and normative epistemology is a branch of ethics. In this theoretical framework, beliefs will be evaluated in parallel with the evaluation of actions in morality. With her theory, Zagzebski drew attention to critical problems related to contemporary philosophy and made a significant attempt to solve these problems. In particular, Zagzebski's virtue theory provides detailed explanations about what virtue is, points out to advantages of her theory over other theories, draws attention to the reliable success as well as the motivation component, and shows the relationships and closeness between intellectual and moral virtues, which constitute the remarkable aspects of the virtue theory. Zagzebski, in her theory, reveals the points that show the connection between normative epistemology and theoretical ethics. However, it would be more defensible for Zagzebski to remain in the claim of establishing the connection between ethics and epistemology rather than expanding the range of ethics.

Anahtar Kelimeler

History of Philosophy, Virtue Epistemology, Responsibilism, Linda Zagzebski, Intellectual Virtues, Moral Virtues.

Kaynakça

• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Çev. Saffet Babür, Ankara: Ayraç, 1997.
• Axtell, Guy. “Recent Work on Virtue Epistemology”. American Philosophical Quarterly 34/1 (1997), 1- 26.
• Başdemir, Hasan Yücel. “Epistemik Erdemler”. İnsan, Din ve Erdemlilik. ed. Mustafa Çakmak - Hüseyin Algur. 83-93. İstanbul: Dem Yayınları, 2022.
• Batak, Kemal. Aristoteles’ten Ernest Sosa’ya Erdem Epistemolojisi. İstanbul: İz, 2017.
• Battaly, Heather. “Intellectual virtues”. The Handbook of Virtue Ethics. ed. Stan van Hooft. 177-187. Durham: Acumen Publishing, 2014.
• Fairweather, Abrol. “Bridges Between Virtue Epistemology and Philosophy of Science”. Virtue Epistemology Naturalized: Bridges Between Virtue Epistemology and Philosophy of Science. ed. A. Fairweather. 1-9. New York: Springer, 2014.
• Goldman, Alvin I. “The Unity of the Epistemic Virtues”. Virtue Epistemology: Essays on Epistemic Virtue and Responsibility. ed. Abrol Fairweather - Linda Zagzebski. 30-48. New York: Oxford University Press, 2001.
• Greco, John. “Knowledge as Credit for True Belief”. Intellectual Virtue Perspectives from Ethics and Epistemology. ed. Michael DePaul - Linda Zagzebski. 111-134. New York: Oxford University Press, 2007.
• Greco, John – Reibsamen, Jonathan. “Reliabilist Virtue Epistemology”. The Oxford Handbook of Virtue. ed. Nancy E. Snow. 724-746. New York: Oxford University Press, 2018.
• Mehdiyev, Nebi. “Gettier Sorununa Alternatif bir Yaklaşım: L. Zagzebski'nin Erdem Epistemolojisi”. Çağdaş Epistemolojiye Giriş. ed. Nebi Mehdiyev. 103-116. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Pritchard, Duncan. Bilgi Felsefesi Nedir?. çev. Hasan Yücel Başdemir. İstanbul: Küre, 2022.
• Şahin, Meryem. Radikal Şüphecilik Tartışmaları Bağlamında Erdem Epistemolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Turri, John - Alfano, Mark- Greco, John. “Virtue Epistemology”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2021 Edition). ed. Edward N. Zalta. Erişim 20 Kasım 2022. https://plato.stanford.edu/archives/win2021/entries/epistemology-virtue/
• Wright, Sarah. “Virtue Responsibilism”. The Oxford Handbook of Virtue. ed. Nancy E. Snow. 747-764. New York: Oxford University Press, 2018.
• Zagzebski, Linda. A Theory of Trust, Authority, and Autonomy in Belief. New York: Oxford University Press, 2012.
• Zagzebski, Linda. “Gettier Sorunlarının Kaçınılmazlığı”. Epistemoloji: Temel Metinler. ed ve çev. Hasan Yücel Başdemir. 135-148. Ankara: hititkitap, 2011.
• Zagzebski, Linda. “Intellectual Motivation and the Good of Truth”. Intellectual Virtue Perspectives from Ethics and Epistemology. ed. Michael DePaul - Linda Zagzebski. 135-154. New York: Oxford University Press, 2007.
• Zagzebski, Linda. “Must Knowers Be Agents?”. Virtue Epistemology: Essays on Epistemic Virtue and Responsibility. ed. Abrol Fairweather - Linda Zagzebski. 142-157. New York: Oxford University Press, 2001.
• Zagzebski, Linda. “The Search for the Source of Epistemic Good,” Metaphilosophy 34 (2003), 12-28.
• Zagzebski, Linda. Virtues of the Mind: An inquiry into the nature of virtue and the ethical foundations of knowledge. Cambridge: Cambridge University Press, 1996.
• Zagzebski, Linda – DePaul Michael. “Introduction”. Intellectual Virtue Perspectives from Ethics and Epistemology. ed. Michael DePaul - Linda Zagzebski. 1-12. New York: Oxford University Press, 2007.
• Zagzebski, Linda - Fairweather, Abrol. “Introduction”. Virtue Epistemology: Essays on Epistemic Virtue and Responsibility. ed. Abrol Fairweather - Linda Zagzebski. 3-14. New York: Oxford University Press, 2001.