Ailede Kurtarıcı Olarak ‘Banka Kredisi’: Kredi Kullanımının Aile Sistemi Üzerindeki Etkileri

Yıl 2023, Sayı: 33, 283 - 308, 15.12.2023

İsa Yılmaz , İlker Aktürk , Ömer Miraç Yaman

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1324597

Öz

Küresel piyasalar tarafından aşırı tüketimin teşvik edildiği bir dönemde borç yüklenen bir kimse borcun ifasında giderek daha fazla sorunlar yaşamakta, faiz yüküyle bu sorun daha da derinleşmekte ve bu durumun yarattığı stres doğrudan aile ilişkilerine etki etmektedir. Banka ile kurulan borç ilişkisinde kredi geri ödemelerinde yaşanan her aksama aile içinde şiddet, geçimsizlik, boşanma, intihar ve ruh sağlığı problemlerini beraberinde getirmekte ve toplum sağlığı giderek bozulmaktadır. Bu tehlike özellikle orta ve alt gelir gruplarında daha fazla kendini göstermektedir, zira refah seviyesi ve birikmiş sermayesi sınırlı olan bu grupların borç sarmalına girme olasılığı diğer üst gelir gruplarına göre daha yüksektir. Bu çalışma, orta ve alt gelir düzeyine sahip aile bireylerinin içinde bulundukları maddi zorlukları aşma niyetiyle başvurdukları banka kredisinin zamanla aile sistemine olan çok boyutlu etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu anlamda, çalışmada banka kredisi ile ilk temas öncesi ailedeki roller ve aile içi iletişimin sağlığı ile kredi kullanımı sonrası bu rollerin ve ilişkilerin değişimi mukayese edilmektedir. Çalışmada, zorlukları aşma konusunda banka kredisinin kısa vadeli çözümler getirme olanağı yaratmasına rağmen orta ve uzun vadede borçluluğun ve kredi geri ödemesinin yarattığı stres ve potansiyel geri ödeme aksamaları sebebiyle aile sisteminin bu süreçten olumsuz etkilendiği varsayımı, görüşmelerden elde edilen bulgularla mukayese edilmiştir. Araştırmaya katılan örneklem, 24 evli, boşanmış ya da ayrı yaşayan yetişkin bireyden oluşmaktadır. Katılımcıların en az bir defa banka kredisine başvurmuş olmaları, özellikle tüketim, ihtiyaç veya taşıt kredisi başvuruları, dâhil edilme kriteri olarak belirlenmiştir. Yatırım kredileri ise çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Veri toplama sürecinde, yarı yapılandırılmış görüşmeler aracılığı ile veriler toplanmıştır. Ses kayıtları deşifre edilerek elde edilen veriler betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışma, 15 farklı kod ve 4 farklı tema ile sonuçları değerlendirmekte ve aktarmaktadır. Verilerin doygunluğa ulaştığı ve yeni verilerin öncekileri tekrar ettiği noktada, veri toplama süreci durdurulmuştur. Bu temalardan elde edilen sonuçlara göre katılımcıların önemli bir bölümünün mevcut borçlarını ödemek veya daha önce çekilmiş kredileri kapatmak için yeni kredilere başvurdukları gözlenmektedir. Katılımcıların pek çoğu için bu durum bir sarmal haline gelmiş ve mevcut borcu kapatmak niyetiyle çekilen bir krediyi kapatmak üzere sürekli yeni başvurulan krediler birbirini takip etmiştir. İkinci temada ortaya çıkan din faktörüne göre faiz yükü ve kredi borcunun zamanında ödenememesi planlanan işin başarısızlığına ve ailenin mali durumunun daha da kötüleşmesine neden olduğunu ortaya çıkarmaktadır. Bu, katılımcının ifade ettiği "bereketsizlik" kavramını somutlaştırmakta ve hem finansal hem de kişisel refah açısından verimlilik, huzur ve memnuniyetin azaldığı bir duruma yol açmaktadır. Sonraki temada dikkat çeken borç stresinin aile dinamiklerinde ve ilişkilerinde önemli değişikliklere yol açtığı katılımcılar tarafından sıklıkla dile getirilmiştir. Bu bağlamda, eşler arasındaki tartışmalar, çocuklar üzerindeki baskı ve genel aile huzurunda yaşanan kayıp finansal stres ve baskının sonuçları olarak düşünülebilir. Benzer şekilde, dördüncü tema kredi geri ödemesinde borç stresi ile birlikte sosyal ve maddi şartların aile ilişkilerini daha da kötüleştirdiğini açıklamaktadır.

Anahtar Kelimeler

ktisadi Düşünce, Sosyal Hizmet, Banka Kredisi, Aile Sistemi, Orta ve Alt Gelir Grupları, Faiz, Bereketsizlik.

'Bank Credit' as a Savior in the Family: The Effects of Credit Utilization on the Family System

Öz

In a period where excessive consumption is encouraged by global markets, a person who is burdened with debt is exposed to more frequent problems in fulfilling the debt obligation. This problem is deepened by the burden of interest, and the stress caused by this situation directly affects family relations. In the debt relationship established with the bank, every failure in loan repayments leads to violence, incompatibility, divorce, suicide, and mental health problems within the family, and public health deteriorates gradually. This danger is particularly pronounced in middle- and lower-income groups, as these groups, with limited wealth and accumulated capital, are more likely to fall into a debt spiral compared to other higher income groups. This study aims to elaborate on the multidimensional impact of bank loans, which middle- and lower-income family members apply to overcome their financial difficulties, on the family system over time. In this sense, the study compares the roles in the family and the wellbeing of intra-family communication before the first contact with the bank loan with the change in these roles and relationships after the use of the loan. The study compares the findings from the interviews with the hypothesis that although bank loans provide short-term solutions to overcome difficulties, in the medium and long term, the family system is adversely affected by the stress of indebtedness and loan repayment. The sample consists of 24 married, divorced or separated adult individuals. The inclusion criterion was that the participants had applied for a bank loan at least once, especially for consumption, personal or vehicle loans. Investment loans were excluded from the scope of the study. During the data collection process, data were collected through semi-structured interviews. The data obtained by transcribing the audio recordings were analyzed by descriptive analysis method. The study evaluates and conveys the results with 15 different codes and 4 different themes. At the point where the data reached saturation and new data repeated the previous ones, the data collection process was stopped. According to the results obtained from these themes, it is observed that a significant portion of the participants applied for new loans in order to repay their existing debts or to pay off previously taken out loans. Based on the religion factor that emerged in the second theme, the burden of interest and the inability to pay the loan debt on time led to the failure of the planned business and further deterioration of the family's financial situation. This embodies the concept of "lack of abundance" expressed by the participant and leads to a situation of reduced productivity, peace and satisfaction. In the next theme, it was frequently mentioned by participants that debt stress leads to significant changes in family dynamics and relationships. In this context, arguments between spouses, pressure on children and loss of overall family peace can be considered as consequences of financial stress and pressure. Similarly, the fourth theme explains that the stress of debt in loan repayment, combined with social and material conditions, worsens family relationships.

Anahtar Kelimeler

Economic Thought, Social Work, Bank Credit, Family System, Middle- and lower income groups, Interest, Unproductiveness.

Kaynakça

• Akdemir, Tekin –Yeşilyurt, Şahin. “Borç Etiği ve Borç Etiği Perspektifinden Osmanlı Devleti’nde Dış Borçlar”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 22/2 (2017), 379-405.
• Aktaş, Aliye Mavili. “Aile Terapisinde Sosyal Hizmet Yaklaşımı”. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi 7/7 (2004), 1-10. Alpar, Başak Işıl. “Türkiye’de Hanehalkı Borçluluğuna İlişkin Güncel Bir Değerlendirme ve Hanehalkı Borçluluğunun Muhtemel Sonuçları”. Erciyes Akademi 36/3 (2022), 1314-1346.
• Altan, Mikail - Göktürk, İbrahim Emre. “Türkiye’de Kredi Kartlarının Toplam Özel Nihai Tüketim Harcamalarına Etkisi: Bir Çoklu Regresyon Analizi”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 18/1 (2007), 25-47.
• Aslan, Gürdal. “Krizler Çağında Yoksulluk: Sosyal Transferlerin Önemi ve Etkinliği”. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 22/54 (2022), 169-195.
• Başaran, Bülent. vd. “Kredi Kartlarının Rasyonel Kullanımını Etkileyen Bireysel Faktörler”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi 7/2 (2012), 67-93.
• Buğday, Esna Betül. vd. “Tüketicilerin Bireysel Kredi Kullanımı Davranışlarının Analizi”. İşletme Araştırmaları Dergisi 12/2 (2020), 1130-1148.
• Castells, Manuel. Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür, 2. Cilt. çev. Ebru Kılıç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
• Cattelan, Valentino. “Property (Māl) and Credit Relations in Islamic Law: An Explanation of Dayn and the Function of Legal Personality (Dhimma)”. Arab Law Quarterly 27/2 (2013), 189-202.
• Comelli, Martino. “The Impact of Welfare on Household Debt”. Sociological Spectrum 41/2 (2021), 154-176. Çizakça, Murat. A Comparative Evolution of Business Partnerships: The Islamic World and Europe, with Specific Reference to the Ottoman Archives. London: Brill Publications, 1996.
• D’Alessio, Giovanni. “Household Over-Indebtedness and Bankruptcy: Causes and Consequences”. Journal of Economic Surveys 3/22 (2018), 518-535.
• Demirtaş, Mustafa. “Neoliberalizmde Borç ve Öznellik”. Sosyoloji Dergisi 37/1 (2018), 41-52.
• Dienst, Richard. The Bonds of Debt: Borrowing Against the Common Good. London: Verso Books, 2017.
• Ergül, Barış –Yılmaz, Veysel. “COVID-19 Salgını Süresince Aile İçi İlişkilerin Doğrulayıcı Faktör Analizi ile İncelenmesi”. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi Özel Sayı (2020), 38-51.
• Gathergood, John. “Self-Control, Financial Literacy and Consumer OverIndebtedness”. Journal of Economic Psychology 33/3 (2012), 590-602.
• Graeber, David. “Debt, Violence, and Impersonal Markets: Polanyian Meditations”. Market and Society: The Great Transformation Today. ed. Chris Hann - Keith Hart 106-132. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
• Heffernan, James. “The Credibility of the Credit Hour: The History, Use, and Shortcomings of the Credit System”. The Journal of Higher Education 44/1 (1973), 61-72.
• Kindleberger, Charles P. Finansal Krizler Tarihi: Çılgınlık, Panik ve Çöküş. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2017.
• Lazzarato, Maurizio. Borçla Yönetmek. çev. Şule Çiltaş. İstanbul: Otonom Yayıncılık, 2015.
• Lea, Stephen E.G. “Debt and Overindebtedness: Psychological Evidence and its Policy Implications”. Social Issues and Policy Review, 15/1 (2021), 146-179.
• Maurice, Bloch – Jonathan, Parry (ed.). Money and the Morality of Exchange. Cambridge: Cambridge University Press, 1989.
• Murau, Steffen –Klooster, Jens van’t. “Rethinking Monetary Sovereignty: The Global Credit Money System and the State”. Perspectives on Politics. ed. Michael Bernhard - Daniel I. O’Neill 1-18. Cambridge: Cambridge University Press, 2022.
• Orman, Sabri. İktisat, Tarih ve Toplum. İstanbul: Küre Yayınları, 2010.
• Özdemir, Mücahit. 40 Soruda Karz-ı Hasen. İstanbul: İktisat Yayınları, 2020.
• Özel, Mustafa. “Modern İktisat, Din ve Ahlâk”. IV. Ahlâk Şûrası: İnsan, Ahlâk ve İktisat: Prof. Dr. Sabahattin Zaim Hocanın Aziz Hatırasına. 15-17 Eylül 2017 Hatay.
• Soygök, Pınar Atalay. Borçlanmanın Bireyin Gündelik Hayatına Etkisi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Stekel, Wilhem. Bir Anneye Mektuplar. çev.: Ali Çankırılı. İstanbul: Timaş Yayınları, 1997.
• Sumer, Serpil –Gövdeli, Tuncer. “Finansal Okuryazarlık ve Finansal Davranış Üzerine Bir Çalışma”. Oltu Beşeri ve Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi 1(1) (2020), 86-98.
• Şencal, Harun –Yılmaz, İsa. “Morality of Finance: An Islamic Economics Approach”. The Islamic Finance Industry: Issues and Challenges. ed. Burak Çıkıryel - Tawfik Azrak 117-133. New York: Routledge, 2023.
• Şencal, Harun. “Ticari İşletmelerin Tüzel Kişiliğe Sahip Olmasının Sonuçları: İslam Ekonomisi Açısından Bir Değerlendirme”. İstanbul İktisat Dergisi 71/2 (2021), 367-394.
• Taş, Nihat. vd. “İşsizlik, Takibe Düşen Kredi ve Boşanma Oranı Değişkenlerinin Suç Sayısı Üzerine Etkisinin Belirlenmesi: Türkiye İçin Bölgesel Panel Veri Analizi”. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7/1 (2014), 13-35.
• Tönnies, Ferdinand. Cemaat ve Cemiyet. çev. Emre Güler. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları, 2019.
• Ülev, Salih. “İslami Mikrofinans: Bir Literatür İncelemesi”. ADAM AKADEMİ Sosyal Bilimler Dergisi 12/1 (2022), 169-210.
• Yalçın, Hacer. “Bir Araştırma Deseni Olarak Fenomenoloji”. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi AÜSBD Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Özel sayısı (2022), 213-232.
• Yıldırım, Ali –Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2008.
• Yılmaz, İsa. “İslam İktisadı ve Metodolojik Bireycilik: Homoİslamicus Kavramının Eleştirel Bir Değerlendirmesi”. Akademik İncelemeler Dergisi 17/1 (2022), 118-137.