An Evaluation on the Effect of Differences in Recitations on Islamic Law: Within the Context of Intercourse with a Woman After Menstruation

Yıl 2024, Sayı: 34, 349 - 377, 15.06.2024

Adnan Akalın , Osman Bayraktutan

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1335669

Öz

The main source of Islam is the Holy Qur'ān. Qirā’a is the branch of science that deals with the different ways of reciting the words of the Qur'ān. For this reason, the science of qirā’a has a special place and importance among the basic Islamic sciences. The fact that the Qur'ān ranks first among the primary evidences in Islamic jurisprudence methodology has made it directly related to the science of qirā’a. At the beginning of Islam, the verses revealed were transmitted firsthand by the Prophet (PBUH) to his companions, who in turn would teach these verses to others. The differences in reciting that existed in this process led to the types of qirā’a called 'seven ahruf/letters'. Believers would first learn the different qirā’āt that they heard from the Prophet (PBUH) and then pass them on to the others. However, in addition to the authentic qirā’āt, the unauthentic qirā’āt that emerged over time directly affected the Islamic legal doctrine. Especially the differences in the most accurate understanding of the divine word led to the emergence of differences of opinion among Islamic jurists. This, in turn, was the source of the divergence of jurisprudential groups. These divergences between the groups based on the differences in qirā’a have come to the agenda depending on the issues of Islamic law, sometimes usūl and sometimes furū’. These debates have led to different jurisprudential approaches depending on the different interpretations of the verses, which has led to mental turmoil among Muslims. In this study, the impact of qirā’a differences on Islamic legal doctrine is analyzed. In this context, the issue of intercourse with a woman after menstruation, one of the issues of jurisprudence, is discussed., Regarding this, in the text the concept of qirā’a, its types, and the reasons for the emergence of qirā’a differences are first evaluated. For a better understanding of the issue, the approaches of the four fiqh schools to the differences of qirā’a are also examined in a general way. Then, the jurisprudential aspect of the concept of menstruation, the way it is expressed in the verse, and the differences of qirā’a on the related verse are examined, and the legal consequences that arise due to these different qirā’āt are explained. As far as can be detected in the process, most of the studies in the field of basic Islamic sciences are carried out in the form of subject analysis under a specific discipline. Unlike the general studies in the literature, in this research, a fundamental issue related to Islamic law and qirā’a, which is among the basic disciplines of Islamic sciences, has been addressed, which reveals the strong bond and interaction between the two disciplines. In order to have a better understanding of the subject of the present research, special attention has been given to include the fundamental sources of the science of qirā’a along with Islamic law.

Anahtar Kelimeler

Islamic law, Qirā’a, The Holy Qur, Types of Qirā’a, Menstruation

Kıraat Farklılıklarının İslam Hukukuna Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme: Adet Sonrası Kadınla İlişki Bağlamında

Öz

İslam dinin temel kaynağı Kur’an-ı Kerim’dir. Kıraat ise Kur’an sözcüklerinin farklı okunuş biçimlerini konu alan ilim dalıdır. Bu sebeple kıraat ilminin temel İslami ilimleri içinde ayrı bir yeri ve önemi bulunmaktadır. İslam hukuk metodolojisinde Kur’an’ın asli deliller arasında ilk sırada yer alıyor olması ise onun kıraat ilmiyle doğrudan ilişkili hale getirmiştir. İslamiyet’in başlangıcında inen ayetler Hz. Peygamber tarafından ilk elden sahabeye aktarılır, onlar da bu ayetleri başkalarına öğretirlerdi. İşte bu süreçte var olan okuyuş farklılıkları ‘yedi harf’ olarak adlandırılan kıraat çeşitlerini ortaya çıkarmıştır. İnananlar Hz. Peygamber’den işittikleri farklı kıraatleri önce kendileri öğrenirler sonra başkalarına aktarırlardı. Fakat sahih kıraatlerin yanı sıra zaman içinde ortaya çıkan gayr-ı sahih kıraatler İslam hukuk doktrinini de doğrudan etkilemiştir. Özellikle ilahi kelamın en doğru şekilde anlaşılması noktasında var olan kıraat farklılıkları İslam hukukçuları arasında fikir ayrılıklarının doğmasına sebep olmuştur. Bu da fıkhi mezheplerin birbirinden ayrışmasına kaynaklık teşkil etmiştir. Kıraât farklılıklarına dayalı mezhepler arasında ortaya çıkan bu ayrışmalar İslam hukukunun kimi zaman usul kimi zaman ise fürû konularına bağlı olarak gündeme gelmiştir. Bu tartışmalar ayetlerin farklı yorumlanmasına bağlı olarak farklı içtihadi yaklaşımlara sebep olmuş, bu da Müslümanlar arasında zihinsel kargaşaya yol açabilmiştir. Bu araştırmada kıraat farklılıklarının İslam hukuk doktrinine tesiri incelenmiştir. Bu bağlamda fürû meselelerinden adet sonrası kadınla ilişki konusu ele alınmıştır. Konuyla ilgili önce kıraat kavramı, çeşitleri ve kıraat farklılıklarının ortaya çıkış nedenleri değerlendirilmiştir. Konunun daha iyi anlaşılabilmesi için dört fıkhi mezhebin kıraat farklılıklarına yaklaşımları da genel bir şekilde incelenmiştir. Daha sonra hayız kavramının fıkhi yönü, ayetteki ifade şekli ve bu ayet üzerinde oluşan kıraat farklılıkları incelenmiş, bu farklı kıraatler sebebiyle ortaya çıkan hukuki sonuçlar açıklanmıştır. Süreç içinde görüldüğü kadarıyla temel İslam bilimleri alanında yapılan pek çok çalışma belirli bir disiplin altında konu incelemesi şeklinde gerçekleşmektedir. Literatürdeki genel çalışmalardan farklı olarak bu araştırmada İslami ilimlerin temel disiplinleri arasında yer alan kıraât ile İslam hukukunu ilgilendiren temel bir konu ele alınmış böylece iki disiplin arasındaki kuvvetli bağ ve etkileşim ortaya konulmuştur. Araştırma konusunun daha iyi anlaşılabilmesi için de İslam hukukuyla birlikte kıraât ilminin temel kaynaklarına yer verilmeye özen gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, Kıraat, Kur’an-ı Kerim, Kıraat çeşitleri, Hayız.

Kaynakça

• Abd al-Azīz al-Bukharī, Ahmad b. Muhammad. Kashf al-esrār. İstanbul: s.n., 1890.
• Abū Dāwūd, al-Sijistānī. as-Sunan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Adud al-din al-'Icī, Abu al-Fazl Abd al-Rahman b. Ahmad b. Abd al-Gaffar. Sharh Mukhtasar al-Muntahā. İstanbul: Matba'a al-'Alam, 1889.
• Ahmad b. Hanbal. al-Musnad. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Akkuş, Murat. “Kıraatlerin Tefsire Etkisi (İbn Âşûr Örneği)”. Mütefekkir 2/3 (2015), 151–176.
• Akkuş, Murat. “Mennâ῾ Halîl Kattân’ın Mebâhis fî῾ulûmi’l-Kur’ân Adlı Eserinin Kıraat İlmi Açısından Değerlendirilmesi”. Ulûmu’l-Kur’ân Kaynaklarında Kıraat İlmi. ed. Yaşar Akaslan. 219–251. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2019.
• Baghdādī, al-Khatīb al-. Takyīd al-ilm. Critical ed. Said Abdulgaffar Ali. Qahira: Dār al-Istikamah, 2008.
• Barzanjī, Abd al-Latif Abdullah b. Aziz al-. al-Taâruḍ wa al-tarjīh bayna al-adilla al-shar'iyya. Beirut: Dār al-Kutub al-'Ilmiyya, 1993.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1985.
• Birışık, Abdulhamit, "Kıraat". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2022.
• Bukhārī, Muhammad b. Ismāʿīl al-. al-Jāmiʿ al-ṣaḥīḥ. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
• Dabūsī, Abu Zeyd Abdullah b. Umer b. Isa al-. Takvīm al-adilla fī usūl al-fiqh. Beirut: Dār al-Kutub al-'Ilmiyya, 2001.
• Dağ, Mehmet. Kırâat Farklılıklarının İslam Hukukuna ve Metodolojisine Etkisi. Erzurum: Atatürk University, Graduate School of Social Sciences, Master’s Thesis, 1998.
• Dānī, Osman b. Saīd ad-. Kitāb al-taysīr fī al-qirā'a al-sab'a. İstanbul: s.n., 1930.
• Dānī, Osman b. Saīd ad-. al-Muhkam fī nakd al-mushaf. Critical ed. İzzet Hasan. Dımascus: Dār al-Fikr, 1997.
• Delegation. “Mushaf al-davla al-Kuwait li al-qirā'a al-'ashara”. Accessed 30 Nisan 2023. https://www.qsa.gov.kw/
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur'an Dili. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2021.
• Fakhr al-Dīn al-Rāzī, Abu Abdullah Muhammad b. Umer. Mafātih al-ghayb. Beirut: Dār al-Kutub al-'Ilmiyya, 2000.
• Ghazzālī, Abū Ḥāmid Muhammad b. Muhammad b. Muhammad b. Ahmad. al-Mustasfā fī 'ilm al-'usūl. Beirut: Dār al-Kutub al-'Ilmiyya, n.d.
• Hamidullah, Muhammed. Kur'an-ı Kerim Tarihi. trans. Salih Tuğ. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1993.
• Hudarī Bey, Muhammad al-. Usūl al-fiqh. Egypt: al-Maktaba al-Tijāriya al-Kubrā, 1979.
• Ibn al-Hājib, Cemāluddīn Osman b. Umer b. Ebī Bekr. Mukhtasar al-Muntahā. İstanbul: Matba'a al-'Alam, 1889.
• Ibn al-Jazarī, Abu al-Hayr Muhammad b. Muhammad. an-Nashr fī qirā'āt al-'ashr. Beirut: Dār al-Kutub al-'Ilmiyya, n.d.
• Ibn al-Jazarī, Abu al-Hayr Muhammad b. Muhammad. Munjid al-mukri'īn ve murshid al-tālibīn. Qahira: Maktaba Jumhuriye Misir, 1977.
• Ibn Humām, Kamal al-Dīn Muhammad b. Abd al-Vāhid. Sharh Fath al-qadīr,. Beirut: Dār al-Fikr, n.d.
• Ibn Manzūr, Muhammad b. Mukarram. Lisān al-'Arab. Beirut: Dār as-Sādr, n.d.
• Ibn Nujaym, Zayn al-Dīn b. Ibrahīm b. Muhammad. al-Bahr al-rāiq sharh Kanz al-deqāiq. Beirut: Dār al-Ma'rifa, n.d.
• Ibn Qudāma, Abdullah b. Ahmad b. Muhammad al-Maqdisī. al-Mughnī. Riyadh: Dār al-'Ālem al-Kutub, 1997.
• Ibn Rushd, Muhammad b. Ahmad b. Muhammad. Bidāyat al-mujtahid wa nihāyat al-muqtasid. Beirut: Dār al-Kutub al-'Ilmiyya, 1988.
• Ibn Taymiyyah, Ahmad b. Abd al-Halim. Majmū' al-fatāwā. Ribat: Maktaba al-Ma'ārif, 1981.
• Jassās, Abu Bakr Ahmad b. Ali al-. Ahkām al-Qur'ān. Beirut: Dār al-Fikr, 1993.
• Jurjānī, Abu al-Hasan Ali b. Muhammad b. Ali al-Hüseynī al-. Mu'jam al-ta'rifāt. Critical ed. Muhammed Sıddık el-Minşevî. Qahira: Dār al-Fadīla, n.d.
• Juwaynī, Imām al-Haramayn Abu al-Ma'ālī Ruknuddīn Abd al-Malik b. Abdullah. al-Burhān fī usūl al-fiqh. Qahira: Dār al-Ansār, 1979.
• Karaçam, İsmail. “Anahatlarıyla Kıraat İlmi Ve Tarihi Gelişimi”. Kur'an ve Kıraati Sempozyumları Kitabı. 46–64. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları, 2006.
• Kāsānī, Alâ al-Dīn Abu Bekr b. Mesūd. Bedā'i' al-sanā'i' fī tertīb al-sharā'i'. Beirut: Dār al-Kutub al-'Ilmiyya, n.d.
• Kitab-ı Mukaddes. Accessed 3 Nisan 2023. https://www.kitabimukaddes.com
• Kur'an Yolu. Accessed 14 Şubat 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Mālik b. Anas. al-Muwaṭṭaʾ. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Muhaysin, Muhammad Salim. al-Qırā'a ve asaruhā fī ulūm al-Arabiyya. Qahira: Maktaba al-Kulliyya al-Azhariyya, 1984.
• Muslim, b. al-Ḥajjāj. al-Jāmiʿ al-ṣaḥīḥ. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Mütercim Asım Efendi. al-Okyanūs al-basīt fī tarcama al-Kāmūs al-muhīt. İstanbul: s.n., 1305/1887.
• Nasafī, Abu al-Barakāt Abdullah b. Ahmad. Kashf al-esrār fī sharh Menār al-envār. Beirut: Dār al-Kutub al-'Ilmiyya, 1986.
• Nasāʾī, Aḥmad b. Shuʿayb al-. al-Sunan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Nawawī, Abu Zakariyya Yahya b. Sharaf b. Murī. Mejmū' al-sharh al-Muhadhab. Beirut: Dār al-Fikr, n.d.
• Nawawī, Abū Zakariyya Yahya b. Sharaf b. Murī. al-Minhāj fī sharh Sahīh Muslim b. al-Hajjāj. Egypt: Matba'a al-Misriyya, 1930.
• Önen, Hacı. “Kıraatların Fıkhî Hükümlere Etkisi”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/2 (2013), 1–24.
• Qurtubī, Muhammad b. Ahmad al-. al-Jāmi' li ahkām al-Qur'ān. Beirut: Dār al-Kutub al-'Ilmiyya, 1988.
• Rūmī, Fehd b. Abdurrahman. “Kıraatler ve Kurrâ”. trans. Ali Öge. Marife 2/2 (Autumn 2010), 217–234.
• Salabī, Abu Ishaq Ahmad b. Ibrahim. al-Kashf ve al-bayān fī tefsīr al-Qur'ān. Beirut: Dār al-Kutub al-'Ilmiyya, 2004.
• Sarakhsī, Abu Bekr Shams al-Aimma Muhammad b. Abu Sahl Ahmad as-. Kitāb al-Mabsūt. Kuwait: Dār al-Ma'rifa, 1989.
• Shawkānī, Ali b. Muhammad. Fath al-qadīr. Beirut: Dār al-Ma'rifa, n.d.
• Subkī, Tājuddin Abd al-Vahhāb b. Alī b. Abd al-Kāfī. Jem' al-jewāmi' fī usūl al-fiqh. Indonesia: Maktaba Ahmad b. Sa'd, n.d.
• Suyūtī, Jalāl al-Dīn as-. al-Itkān fī ulūm al-Qur'ān. Critical ed. Shu'ayb al-Arnāʾūd. Beirut: Muassasa al-Risāla Nāshirūn, 2008.
• Tirmidhī, Muḥammad b. ʿĪsā al-. es-Sunan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ulu, Arif. “Adet Halindeki Kadının Orucuyla İlgili Hadislerin Tenkid Ve Tahlili”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (2012), 1–50.
• Yalçın, Yunus. Kıraat Farklılıklarının Fıkhi İstinbatlara Etkisi. Elazığ: Fırat University, Institute of Social Sciences, Master’s Thesis, 2017.
• Yalçın, Yunus. Ahkâm Âyetleri Bağlamında Fıkıh-Kıraat İlişkisi: Taberî ve Cessâs Örneği. Elazığ: Fırat University, Social Sciences Institute, Ph.D. Dissertation, 2022.
• Yıldırım, Zeki. Müfessir İlkiya el-Harrâsî'nin "Ahkâmu'l-Kur'ân" Adlı Eserine Göre Kıraât Farklılıklarının Hukûkî Ayetlerin Tefsirindeki Rolü. Erzurum: Atatürk University, Graduate School of Social Sciences, Master's Thesis, 1990.
• Zebīdī, Muhammad Murtada al-Huseynī al-. Tāc al-arūs min jevāhir al-kamūs. Critical ed. Abdulkerim al-Uzbavī. Kuwait: Matba'a al-Hukuma al-Kuwait, 1979.
• Zuhaylī, Wahbah al-. al-Fiqh al-Islamī wa adillatuha. Dımascus: Dār al-Fikr, 1985.