A Different Look at the Verses Subject to Scientific Interpretation in the Context of the Prophethood of the Prophet Muhammad

Yıl 2024, Sayı: 35, 175 - 205, 15.12.2024

Fatih Çelikel

https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1514707

Öz

There are many verses in the Qur’ân that deal with natural events. It has been seen that some of these verses have been the subject of scientific interpretations in the last century. For example, it is emphasized in the twenty-second verse of Surah Al-Hijr that the winds are sent as fecundators. According to the scientific understanding of interpretation, the fecundation event mentioned in the verse points to a natural fact confirmed by current scientific data. Accordingly, rain clouds are formed by “condensation nuclei” etc. consisting of salt and dust particles lifted by the winds from the land and sea and carried to the upper atmosphere. The fact that this event, which could not have been known at that time, is clearly stated in the Qur’ân is one of the scientific miracles of the Qur’ân. In this study, an attempt has been made to examine such verses, which have been the subject of scientific interpretation, from a different perspective and to reveal that they constitute evidence of the prophethood of Muhammad. This perspective can be expressed as examining the relevant verses by reading them backwards, taking into account their historical background, sociological and psychological dimensions. What is meant by reading them backwards is; is the examination of the verses in question based on the possibility that they were uttered by someone claiming prophethood. When a verse that is the subject of scientific interpretation is to be examined from this perspective, certain stages should be followed. The first of these stages is to delve into the historical background of the verse in question. The historical background can generally be expressed as the place and time of the revelation of the verse and the socio-cultural and socio-psychological conditions prevailing in the area of Hijaz at that time. After the revelation environment is determined, in the second stage, the situations of the Prophet Muhammad and someone claiming prophethood should be examined in order for the verse to be the source of the examined verse. After these two examinations, the reference of the examined verse to the prophethood of the Prophet Muhammad should be revealed through a comparison. This suggested reference should be explained and justified. In the study, some verses were examined with an approach whose general framework is summarized above. As a method in the study; Analysis and comparison method was generally preferred. Accordingly, it was determined that each of the examined verses pointed to the prophethood of the Prophet Muhammad to different degrees.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Prophethood, Prophet, Verse, Scientific

Bilimsel Tefsire Konu Edilen Âyetlerin Hz. Muhammed'in Nübüvvetine Delâleti Meselesi

Öz

Kur'ân’da kâinattaki tabiî olgulardan bahseden pek çok âyet bulunmaktadır. Bu âyetler Kur'ân’da genellikle tevhide delâlet etmeleri yönüyle zikredilmekte ve tefsirlerde de çoğunlukla bu zaviyeden izah edilmektedir. Bununla birlikte özellikle son yüzyılda bu âyetlerden bazılarının bilimsel tefsire konu edildiği görülmektedir. İlgili âyetlerde yer verilen kevnî gerçekliklerin Hz. Peygamber döneminde bilinmediği halde yüzyıllar sonra yapılan bilimsel araştırmaların ilgili âyetlerin muhtevasını onaylamasından hareketle bu âyetlerde Kur'ân’ın ilmî i’cazının olduğu öne sürülmektedir. Bu çalışmada bilimsel tefsire konu edilen bazı âyetlerin farklı bir bakış açısıyla ele alınarak Hz. Peygamber’in nübüvvetine delâletinin ortaya konması amaçlanmaktadır. Bu bakış açısı; ilgili âyetlerin tarihsel arka planı, sosyolojik ve psikolojik boyutları dikkate alınarak ters bir okuma üzerinden incelenmesi olarak ifade edilebilir. Ters okumadan kasıt; ilgili âyetlerin gerçekten peygamber olmadığı halde nübüvvet iddiasıyla insanları aldatmak isteyen birisi tarafından söylenebilmesi ihtimali üzerinden incelenmesidir. Bilimsel tefsire konu olan bir âyet bu zaviyeden incelenmek istendiğinde belli adımların takip edilmesi gerekir. Bu adımlardan birincisi ilgili âyetin tarihsel arka planını tespit etmektir. Tarihsel arka plan genel olarak; âyetin nüzûl yeri, zamanı ve o dönemde Hicaz coğrafyasında baskın olan sosyo-kültürel, sosyo-psikolojik şartlar olarak ifade edilebilir. Nüzûl atmosferi ortaya konduktan sonra ikinci adımda gerçekten peygamber olan biri ile peygamber olmadığı halde risâlet iddiasıyla ortaya çıkan birinin ilgili âyeti söyleyebilme imkân ve ihtimali incelenmelidir. Buradaki mukayesede şahıs olarak farklı iki kişi değil aynı şahsın varsayıma dayalı olarak iki farklı durumunun dikkate alınması daha sağlıklı bir değerlendirme imkânı sunacaktır. Örneğin el-Hicr 15/22. âyette bahsedilen rüzgârların aşılayıcılık fonksiyonu bu bakış açısıyla ele alındığında söz konusu bilgiye Hz. Peygamber’in bir peygamber olarak yahut – haşa – peygamber olmadığı halde risâlet iddiasında olan biri olarak kaynaklık etme ihtimali incelenmelidir. Bu inceleme sonrasında yapılacak mukayese üzerinden incelenen âyetin, – varsa - Hz. Peygamber’in risâletine delâleti veya işareti ortaya konmalıdır. Bu delâletin/işaretin hangi yönlerden olduğu açıklanarak öne sürülen tez temellendirilmelidir. Çalışmada yukarıda genel çerçevesi çizilen bir yaklaşım üzerinden bilimsel tefsire konu edilen bazı âyetlerin Hz. Peygamber’in nübüvvetine delâletinin/işaretinin açığa çıkarılması amaçlanmaktadır. Bu maksada yönelik olarak belirlenen yaklaşım üzerinden bilimsel tefsire konu edilen bazı âyetler incelenmiştir. İncelenen âyetlerin nübüvvete farklı derecelerde işaret ettikleri gözlemlenmiştir. İncelenen âyetlerde verilen bilgilerin pek çoğu ancak üst düzey araştırmalarla tespit edilebilecek bilimsel bir bilgiye işaret etmektedir. Yedinci yüzyıl Mekke toplumunun o dönemdeki birinci gündemi pozitif ilimlerde ilerlemek olmadığı gibi bu bilimsel bilginin Müslümanların pratikteki beklentilerini doğrudan karşılayan bir yönü de bulunmamaktadır. Üstelik Hz. Peygamber’in yaşadığı şartlar içerisinde söz konusu bilgileri zikretmesini gerektirecek belirgin bir neden de bulunmamaktadır. Öne sürülen bilgiler, ilerleyen dönemlerde yanlışlanabilecek mahiyete sahip olması sebebiyle peygamber olmayıp da risâlet iddiasında olan birisi için ciddi riskler taşımaktadır. Görünürde bu riskleri almanın gerçekten vahiy alıyor olmak dışında tatmin edici bir izahı bulunmamaktadır. İncelenen bilgiler genel olarak bu çerçevede değerlendirildiğinde bu ifadelerin gerçekten vahiy mahsulü olduğunu düşünmek oldukça makuldür. Çalışmada genellikle analiz ve kıyas yöntemi tercih edilmiş, yeri geldiğince diyalektik yöntemden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Nübüvvet, Peygamber, Âyet, Bilimsel

Kaynakça

• Abduh Muhammed – Rıza Reşid b. Ali. Tefsîru'l-menâr. Kâhire: el-Hey'etu'l-Misriyyetu'l-Âmmetu li'l-Kitâb, 1990.
• Abdülcebbâr, Kâdî. Tes̱bîtü delâʾili’n-nübüvve. Kâhire: Dâru’l-Mustafa, ts.
• Ak, Hâlid Abdurrahman. Meâlimu’n-nübüvve fi’l-kitab ve’s-sünne. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 2017.
• Akbaş, Ahmet. “Tekvîr Sûresi’ndeki “Hunnes”, “Cevâri” Ve ‘Künnes’ Kelimeleri Bağlamında Bir Bilimsel Tefsir Denemesi”. Amasya İlahiyat Dergisi 15 (Aralık 2020), 239-273.
• Ateş, Abdurrahman. “Geçmişten Günümüze Bilimsel Tefsir Ekolü”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 2/4 (2002), 117-141.
• Ay, Mahmut. “Mekke Müşrikleri’nin Kur’an’a Yönelik Eleştirilerine Cevaplar”. Darulhadis İslâmi Araştırmalar Dergisi 3 (Aralık 2022), 340-386.
• Aydın, Hayati. “Bilimsel Tefsirle İlgili Bazı Analizler”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12 (Aralık 2018), 31-44.
• Begavî, Ebu Muhammed. Meâlimu't-tenzîl fî tefsîri'l-Kur'ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabi, 1999.
• Beydâvi, Nâsuriddîn. Envâru't-tenzîl ve esrâru't-te'vîl. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabi, 1997.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. Delâʾilü’n-nübüvve ve maʿrifetü ahvâli sâhibi’ş-şerîʿa. Dâru’l-Kütubu’l-İlmiyye, 1988.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Ankara: Fecr Yayınevi, 1996.
• Duman, Zeki. Beyânu’l-Hak. Kayseri: Kayseri Gündem Yayınları, 2006.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Mustafa. İrşâdu akli's-selîm ile mezâya'l-kitâbi'l-kerîm. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabi, ts.
• Ebu Hayyân, Muhammed b. Yusuf. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. Beyrut: Dâru'l-Fikr, 1999.
• Güllüce, Veysel. Kur’an’a Bilimsel Yaklaşımın Değerlendirilmesi. Tarihten Günümüze Kur’an’a Yaklaşımlar. 2010.
• Işık, Emin. “Hicr Sûresi”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1998. 17/456-458.
• İbn Âşur, Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tunusiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed. el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 2001.
• İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ. Tefsîru'l-Kur’ân'i'l-azîm. Beyrut: Dâru'l-Kutubu'l-İlmiyye, 1998.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. Beyrut: Darü’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1990.
• Karakuş, Abdulkadir. “Kur’an’da Sütün Oluşumundan Bahseden Âyet Bağlamında Bilimsel Bilginin Tefsirde Kullanılmasının Seyri”. Akif 53/2 (Aralık 2023), 231-247.
• Karaman, Hayreddin, vd., Kur'ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. Ankara: DİB Yayınları, 2017.
• Kırca, Celal. Kur'ân ve Fen Bilimleri. İstanbul: Marifet Yayınları, ts.
• Kurtubî, Şemsuddîn. el-Câmi' li ahkâmi'l-Kur'ân. Kâhire: Dâru'l-Kütubu'l-Misriyye, 1964.
• Kutub, Seyyid. Fi zilâli'l-Kur'ân. Kâhire: Dâruş-Şurûk, ts.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Teʾvîlâtü’l-Kurʾân. Beyrut: Dâru'l-Kütubu'l İlmiyye, 2005.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur'ân. trc. Muhammed Han Kayanî v.dğr. İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
• Miller, Gary. The Amazing Qur’an, By. İslâmhouse, 2005.
• Miller, Gary. Eşsiz Mucize Kur’an. çev. Erdoğan Baş. İstanbul: Erkam Yayınları, 2007.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: Matbaatu İsâ el-Bâbî., 1374/1955.
• Neccâr, Zağlu’l. Tefsiru’l-âyâti’l-kevniyye fi’l-Kur’âni’l-kerîm. Kahire: Mektebetü’ş-şurûk ed-devliyye, 2007.
• Nursî, Bediüzzaman Said. Sözler. İstanbul: Envar Neşriyat, 2002.
• Râzî, Ebu Abdullah Fahruddîn. Mefâtîhu'l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabi, 1999.
• Sabri Efendi, Mustafa. Mustafa Sabri Efendi Külliyatı. İstanbul: Dâru’l-Hilâfeti’l-Âliyye Medresesi, 2019.
• Subhânî, Cafer. Meâlimu’n-nübüvve fi’l-Kur'âni’l-kerîm. Beyrut: Dâru’l-Advâi li’t-Tibâati ve’n-Neşr, 1984.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn. ed-Dürru’l-mensûr. Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Süleymân, Ebü’l-Hasen Mukâtil. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 2002.
• Şâtıbî, Ebû İshâk. el-Muvâfakât. thk. Ebu Ubeyde Âli Selmân. b.y.: Dârü İbni Affân, 1997.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu'l-beyân fi te'vîli'l-Kur'ân. Beyrut: Müessesetu'r-Risâle, 2000.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 5 Cilt. Mısır: Mektebetu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 2. Basım, 1395/1975.
• Tübitak Bilim Genç. “Bulutların İçinde Ne Kadar Su Var?” Erişim 1 Haziran 2024. https://bilimgenc.tubitak.gov.tr/makale/bulutlarin-icinde-ne-kadar-su-var#:~:text=%C3%96rne%C4%9Fin%20g%C3%B6ky%C3%BCz%C3%BCnde%20s%C4%B1k%C3%A7a%20g%C3%B6rd%C3%BC%C4%9F%C3%BCm%C3%BCz%20bulutlardan,300.000%20kilogram%20yani%20300%20tondur.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Muhammed b. Ali. el-Vasît fî tefsîri’l-Kur'âni’l-mecîd. Beyrut: Dârü’l-Kütubu’l-İlmiyye, 1994.
• Yakar, Hüseyin. “Kur’an’da Dağların Oluşumu Ve İşlevine Dair Ayetlerin Tefsir Kaynakları Ve Bilimsel Veriler Üzerinden Değerlendirilmesi”. Usul İslâm Araştırmaları 33/33 (Haziran 2020), 103-130.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur'ân Dili. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-mufessirûn. Kâhire: Mektebetu Vehbe, ts.
• Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım. el-Keşşâf an hakâiki gavâmidi't-tenzîl. Beyrut: Dâru'l-Kitâbi'l-Arabi, 1987.