BAŞKUMANDANLIK KANUNU HAKKINDA TBMM'DE YAŞANAN TARTIŞMALAR

Yıl 2022, , 27 - 59, 30.08.2022

Şaban Ortak

https://doi.org/10.30692/sisad.1120127

Öz

Öz: TBMM, ordunun ihtiyaçlarının karşılanması ve savaşın yönetilmesi için 5 Ağustos 1921 tarihinde “Başkumandanlık Kanunu”nu kabul etmiştir. TBMM bu kanunla yetkilerinin bir kısmını üç aylık bir süre için Mustafa Kemal Paşa’ya vermiştir. Bu yetkiye dayanarak "Tekalif-i Milliye Emirleri"ni yayınlayan Mustafa Kemal Paşa orduyu savaşa hazırlamıştır. Bu sayede Sakarya Savaşı kazanılmış ve Yunan taarruzunu geri püskürtülmüştür. Bu zaferin de etkisi ile Başkumandanlık Kanunu'nun ilk iki süre uzatılması TBMM'nde fazla tartışma olmadan kabul edilmiştir. Ancak TBMM'nde gruplaşmaların belirginleşmesi neticesinde Başkumandanlık süresinin üçüncü kez uzatılması konusu Mecliste uzun süren tartışmalara neden olmuştur. 4-6 Mayıs 1922 tarihlerinde yapılan oylamada sürenin uzatılması güçlükle kabul edilebilmiştir. Sürenin dördüncü uzatılması konusu, Meclisin 20 Temmuz 1922 tarihli toplantısında gündeme gelmiştir. Mustafa Kemal Paşa ordunun durumunun iyi olduğunu belirterek Başkumandanlığa verilen olağanüstü yetkilere gerek kalmadığını belirtmiştir. Yapılan görüşmelerde TBMM'nin "geçici" kaydıyla ve süre belirtmeksizin Mustafa Kemal Paşa'yı Başkumandanlıkla görevlendirmesi kabul edilmiştir. Başkumandanlığın idaresinde Kurtuluş Savaşı başarıyla sonuçlandırılmıştır. Makalede, Başkumandanlık Kanunu'nun kabulünü gerektiren sebepler, kanunun kabulü ve sonrasındaki süre uzatımı konuları ayrıntılı olarak ele alınacaktır. TBMM Zabıt Ceridesi, TBMM Gizli Celse Zabıtları, arşiv belgeleri, hatıralar ve diğer araştırma eserlerden yararlanılacaktır. Araştırma, betimsel bir tarama modeline dayanmaktadır. Bu çalışmada doküman incelemesi yönteminden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Başkumandanlık, TBMM, Mustafa Kemal Paşa

Discussions in the TGNA on The Law of The Command in Director

Öz

Absract: In order to meet the needs of the army and to lead the war, the Turkish Grand National Assembly (TGNA) adopted the “Law of the Commander-in-Chief” on 5 August 1921. With this law, the TGNA gave some of its powers to Mustafa Kemal Pasha for a period of three months. Mustafa Kemal Pasha, who published the "Tekalif-i Milliye Emirleri: National obligation orders " based on this authority, prepared the army for war. In this way, the Battle of Sakarya was won and the Greek attack was repelled. With the effect of this victory, the first two extensions of the Commander-in-Chief Law were accepted without any discussion in the TGNA. However, as a result of the grouping in the TGNA, the issue of extending the term of the Commander-in-Chief for the third time caused long discussions in the Assembly. In the voting held on 4-6 May 1922, the extension of the deadline was accepted with difficulty. The issue of the fourth extension of the period was brought to the agenda at the meeting of the Assembly on 20 July 1922. Mustafa Kemal Pasha stated that the army was in good condition and stated that there was no need for the extraordinary authorizations given to the Commander-in-Chief. In the negotiations, it was accepted that the TGNA would assign Mustafa Kemal Pasha as the Commander-in-Chief, with a "temporary" condition and without specifying the time period. The War of Independence ended with the victory of the administration of the Commander-in-Chief. In the article, the reasons for the adoption of the Law on the Commander-in-Chief, the adoption of the law and the subsequent time extension will be discussed in detail. TGNA Parliamentary Minutes, TGNA Secret Session Minutes, archive documents, memoirs and other research works will be used. The research is based on a descriptive survey model. In this study, document analysis method was used.

Anahtar Kelimeler

Commander-in-chief, the Turkish Grand National Assembly, Mustafa Kemal Pasha, the National Liberation War.

Kaynakça

• - Atatürk, K. (1994). Nutuk 1919-1927, (Sadeleştiren: Prof.Dr.Zeynep Korkmaz), Atatürk Araştırma Merkezi Yay, Ankara.
• - Demirel, A. (1995). Birinci Meclis'te Muhalefet İkinci Grup, İletişim Yay., İstanbul.
• - Demirel, A. (2017). İkinci Grup'un Kurucularından Salâhattin Köseoğlu'nun Milli Mücadele Hatıraları, İletişim Yay., İstanbul.
• - Güneş, İ. (2009). Birinci TBMM'nin Düşünce Yapısı (1920-1923), Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul.
• - İba, Ş. (2010). Anayasa ve Parlamento Üzerine İncelemeler, Türkiye İş Bankası Yay., İstanbul.
• - Karabekir, K. (1993). İstiklâl Harbimiz, C. II, Emre Yay., İstanbul.
• - Karabekir, K. (2017). Günlükler 1906-1948, C. II, Yapı Kredi Yay., İstanbul.
• - Orbay, R. (1993). Cehennem Değirmeni Siyasî Hatıralarım, C. II, Emre Yay., İstanbul.
• - TBMM Gizli Celse Zabıtları, (1985). III, Türkiye İş Bankası Yay, Ankara.
• - TBMM Gizli Celse Zabıtları, (1985). II, Türkiye İş Bankası Yay, Ankara.
• - Türk İstiklâl Harbi, II. Cilt Batı Cephesi 4. Kısım Kütahya, Eskişehir Muharebeleri (15 Mayıs 1921-25 Temmuz 1921), (1974) Genelkurmay Başkanlığı Yay., Ankara.
• - Türk İstiklâl Harbi, II. Cilt Batı Cephesi 5'inci Kısım 2'nci Kitap Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos - 13 Eylül 1921 ve Sonraki Harekât (14 Eylül - 10 Ekim 1921), (1973). Genelkurmay Atase Yay., Ankara.
• - Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi.