AHMET MİDHAT EFENDİ’NİN KURMACA ESERLERİNDE KADIN TEMSİLLERİ

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 3, 385 - 395, 24.11.2019

Tuğba Özkan

https://doi.org/10.30692/sisad.582070

Cited By: 2

Öz

Edebiyat araştırmaları sahasında yapılan kadın
çalışmaları çeşitli disiplinlerle ilişki kurularak, farklı kuram ve yöntemlerle
etkileşim halinde gelişme göstermektedir. Feminist kuram ve onun metodolojisi
doğrultusunda gelişen feminist edebiyat eleştirisi alanında yapılan çalışmalar
da edebi eserleri tetkik ederken farklı yöntem ve yaklaşımlar kullanır. Bu
eleştirel yaklaşımın ilk örneklerinde, erkek yazarların eserlerinde yaratılan kadın
imgelerine odaklanılmaktadır. Tanzimat döneminin çok yönlü aydınlarından olan
Ahmet Midhat Efendi’nin roman ve hikâyelerine odaklanan bu çalışmada, yazarın
eserlerinde çizilen kadın karakterler dönemin meseleleri içinde çeşitli
cepheleriyle ele alınmıştır. Kadın karakterlerin din, millet ve sosyoekonomik
konumlarına göre nasıl temsil edildikleri, aile ve toplumdaki rollerine göre
nasıl kurgulandıkları ortaya koyulmuştur. Eserlerde idealize edilerek okurlara
sunulan kadın tiplerine karşılık toplum tarafından kendilerine biçilen cinsiyet
rollerine aykırı davranışlar içinde bulunan kadın tiplerine dair örnekler de
tespit edilerek bu dikotomi çizgisinde kadın karakterler değerlendirilmiştir.
Yazarın ilk kurmaca eserini yazdığı 1870’ten son romanının yayınlandığı 1910
yılına kadar yazdığı kurmaca eserler hakkında yapılan değerlendirme sonucunda
elde edilen bulgular genel hatlarıyla sunulmuştur. Bu vesileyle İkinci
Meşrutiyet’ten sonra daha aktif hale gelen Osmanlı kadın hareketi öncesindeki
dönemde yazarın kadınlar hakkındaki meselelere karşı takındığı tavır, yazarın
kurmaca dışı eserlerinden de destek alınarak tespit edilmeye çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Edebiyatı, roman, feminist edebiyat eleştirisi, kadın imgesi, kadın temsiliyeti, cinsiyet rolleri

Kaynakça

• AHMET MİDHAT EFENDİ (2001). Letaif-i Rivayat, (hzl. Fazıl Gökçek-Sabahattin Çağın) Çağrı Yayınları, İstanbul.AHMET MİDHAT EFENDİ (2003). Eski Mektuplar, Altın Âşıkları, Mesâil-i Muğlaka, Jön Türk, (hzl. Kâzım Yetiş, M. Fatih Andı, Ali Şükrü Çoruk) Türk Dil Kurumu Yayınlar, Ankara. AHMET MİDHAT EFENDİ (2013). Ana Babanın Evlat Üzerindeki Hukuk ve Vezaifi, (hzl. Gizem Akyol) Dergâh Yayınları, İstanbul. DONOVA, J. (2015). Feminist Teori, Entelektüel Gelenekler, (10. Baskı), İletişim Yayınları, İstanbul.ENGİNÜN, İ. (2006). Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e. Dergâh Yayınları, İstanbul.GUBAR, S. ve GILBERT, S. M. (2016). Tavan Arasındaki Deli Kadın- Kadın Yazar ve 19 YY’da Edebi İmgelem, (çev. Nil Sakman) Aylak Adam Yayınları, İstanbul. HUMM, M. (2002). Feminist Edebiyat Eleştirisi (Çev. Özge Altay). Say yayınları, İstanbul.IRZIK, S. ve PARLA, J. (2014). Kadınlar Dile Düşünce Edebiyat ve Toplumsal Cinsiyet, (5. Baskı) İletişim Yayınları, İstanbul. IŞIN, E. (1995). İstanbul’da Gündelik Hayat, İletişim Yayınları, İstanbul. KEFELİ, E. (2013), “Bir Toplum Mühendisi Olarak Ahmet Mithat Efendi”, Yeni Türk Edebiyatı, 2013 (7): 27-35.KÖROĞLU, E. (1993), Aşk-ı Memnu’yu Feminist Yöntemle Okumak, Mezuniyet Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü, İstanbul.MARDİN, Ş. (2015) Türk Modernleşmesi, (24. Baskı) İletişim Yayınları, İstanbul. MORAN, B. (2009). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, (19. Baskı) İletişim Yayınları, İstanbul.ŞEN-SÖNMEZ, Ü. (2013). “Fatma Âliye’nin Muhâdârât Adlı Romanında Kadının Eğitimine Dair”, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2013 (2): 295-311.TANPINAR, A. H. (2006). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.TİMUR, T. (2002). Osmanlı-Türk Romanında Tarih, Toplum ve Kimlik (2. Baskı) İmge Kitabevi, İstanbul. UĞURCAN, S. (2006). Ahmed Midhat Efendi ve Elinden Tuttukları. Nüket Esen, Erol Köroğlu içinde. Merhaba Ey Muharrir! Ahmed Mithat Üzerine Eleştirel Yazılar (s. 289-308) Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. UĞURCAN, S. (2009). Edebiyatımız II: Yazarlar Meseleler, Dergâh Yayınları, İstanbul. US, H. T. (1948). Ahmed Midhat Efendi ile Şair Fitnat Hanım, Vakit Matbaası, İstanbul. WALLACE, E. K. (ed) (2009). Encyclopedia of Feminist Literary Theory, Routledge Taylor and Francis Group, London and New York.