EYLEM-TEMSİL DÖNGÜSÜNDE SÖZLÜ KÜLTÜR ORTAMINDAN ELEKTRONİK KÜLTÜR ORTAMINA SOMUT VE SANAL SAHNEDE BENLİĞE KARŞILAŞTIRMALI BİR BAKIŞ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 103 - 114, 16.03.2020

Mehmet Taner Türk Azem Sevindik

https://doi.org/10.30692/sisad.681639

Öz

Sözlü kültür ortamı mahsulleri olan mit ve efsanelerin birer ardılları olarak ortaya çıkan tragedya ve komedyalar, yazılı kültür ortamının ürünleri olarak görülebilir. Bu oluşumun kanıtları, aynı zamanda teknolojik kodlar olarak da adlandırılabilecek yazıyı kullanmayan toplumlarda bu türlerin sanatsal bir biçimde ortaya çıkmamasında aranabilir. Sözlü kültür toplumlarında tragedya ve komedyaların yerini ritüel kökenli oyunlar ve diğer sözlü kültür mahsulleri almıştır. Yazılı kültür sadece sözlü kültür ortamında insanların kutsalları için tertipledikleri şölenlerdeki ritüellerin sahnelenmiş hali olan tragedya ve komedyaların ortaya çıkmasını sağlamakla kalmamış, aynı zamanda felsefi düşünce sistemlerinin güçlenmesini de sağlamıştır. Felsefenin ortaya çıkması ve sanatsal dramatik oyunların icra edilmesi sözlü kültür ve yazılı kültür ortamının farklılıklarının birer görünümleridir.
Her oyun bir sahneye ihtiyaç duyar. Antik Yunan’da dekor, zaman ve özel mekânlarla birlikte özgün bir sahnenin geliştirildiği söylenebilir. Bununla birlikte somut ve soyut görünümleriyle günümüzde de sahnelerin çeşitlendiği anlaşılmaktadır. Bir sahne olarak görülebilecek sosyokültürel ortamlarda oluşan sosyal kimlik; dışsallaştırma, içselleştirme, nesnelleştirme ve kurumsallaşma olmak üzere dört aşamayla meydana gelir. Kimliği oluşturan alt yapılardan birisi olan benliğin bu sosyalizasyon süreci modernite tarafından standartlaştırılır. Elektronik kültür ortamında ise sözlü kültürün oluşturduğu ilkel benliğin yeniden canlandığı göze çarpmaktadır.
Sözlü kültürde benlik özneldir. Kimlik ise nesneldir. Yazılı kültürle beraber sözlü kültürün oluşturduğu öznel olan, doğaya ve kültüre hükmetmeyi amaçlayan ilkel benlik toplumsallaşmayla beraber nesnelleşmiş ve kurumsallaşmıştır. Bunun sonucunda "süperego" “id”i baskılamıştır.
Bu çalışmada sözlü, yazılı ve elektronik kültür ortamındaki somut ve sanal sahnede benliğin temsilinin farklılıklarına ve benzerliklerine odaklanılacaktır. Sonuç olarak elektronik kültür ortamında ilkel benliğin; sosyal medya, spor müsabakaları, mitingler ya da konserler gibi kitlesel gösteri ve performanslarda yeniden belirdiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Benlik, Kimlik, Oyun, Sosyal Medya

Kaynakça

• And, M. (1983). Türk Tiyatrosunun Evreleri. Ankara: Turhan Kitabevi.
• And, M. (2012). Oyun ve Bügü Türk Kültüründe Oyun Kavramı (3. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Aristoteles (2017). Şiir Sanatı Üzerine. A. Çokona ve Ö. Aygün (Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Atalay, B. (1943). Divanü Lügati’t-Türk Dizini. “Endeks”. Ankara: Alâeddin Kıral Basımevi.
• Bakhtin, M. (2016). François Rabelais ve Ortaçağ-Rönesans Halk Kültürü. S. Gürses (Çev.). İstanbul: Alfa
• Bourdieu, P. (2014). Seçilmiş Metinler (2. Baskı). L. Ünsaldı (Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Bourdieu, P. (2015). Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. D. F. Şannan, A. G. Berkkurt (Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Çil, H. (2017). Bedeni Kurgulamak İslami Romanlarda Beden ve Kimlik. Çizgi Kitabevi: Konya.
• Goffman, E. (2014). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu (3. Baskı). B. Cezar (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Hayes, N. (2011). Psikolojiyi Anlamak. F. Şar ve A. Hekimoğlu (Çev.). İstanbul: Optimist Yayınları.
• Huizinga, J. (2006). Homo Ludens Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme (2. Baskı). M. A. Kılıçbay (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Işık, İ. E. (1998). Beden ve Toplum Teorisi Öznenin Sosyolojisinden Bedenin Sosyolojisine. (Yayınlanmamış doktora tezi). Mimar Sinan Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• İnan, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Jenkins, R. (2016). Bir Kavramın Anatomisi: Sosyal Kimlik. G. Bostancı (Çev). İstanbul: Everest Yayınları.
• Mead, H. (2017). Zihin, Benlik ve Toplum. Y. Erdem (Çev.). Ankara: Heretik Yayınları.
• Nutku, Ö. (2011). Dünya Tiyatrosu Tarihi I. İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• Ong, Walter J. (2014). Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi (5. Baskı). S. Postacıoğlu Banon (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Öngören, F. (1996). Antik Mizah ve Dionysos. Güldiken Mizah Kültür Dergisi. 10, 34-38.
• Özdemir, N. (2005). Cumhuriyet Dönemi Türk Eğlence Kültürü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Park, R. E. (1950). Race and Culture. Illinois: The Free Press.
• Sanders, Barry (2013). Öküzün A’sı Elektronik Çağ’da Yazılı Kültürün Çöküşü ve Şiddetin Yükselişi (3. Baskı). Ş. Tahir (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Szerb, Antal (2008). Dünya Yazın Tarihi. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Şener, Sevda (2011). İnsanı Geçitlerde Sınayan Sanat Dram Sanatı (2. Baskı). İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları
• Şener, Sevda (2016). Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi (10. Baskı). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Tekin, Oğuz (1998). Eski Yunan Tarihi (2. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Topçuoğlu, A. (1995). Modernleşme Sürecinde "Bireyin" Dönüşümü ve Yaşantının Meşruluğu Sorunu. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 9-10, 127-138.
• Yıldırım, A. F. (2019). Farklılıklar ve Ötekileştirme. Konya: Çizgi Kitabevi.