OSMANLI SÜSLEME SANATLARINDA GİRLAND

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 377 - 406, 24.07.2021

Semiha Altıer

https://doi.org/10.30692/sisad.918628

Cited By: 1

Öz

Girland, takılı olduğu iki veya daha fazla nokta arasına çiçek, yaprak ve meyvelerle düzenlenerek asılan; aşağıya doğru sarkarak yarım çelenk görünümü veren bir bezeme öğesidir. Çeşitli dolgu ve askı nesneleriyle birlikte tasarlanan girland Antik Yunan ve Roma sanatında ölü kültüyle ilişkili olarak lahit ve sunaklarda yanısıra çeşitli yapıların cephelerinde de karşımıza çıkar. Bu motif ritmi ve estetiğiyle bulunduğu yüzeye hareketlilik katmıştır.
Türk süsleme sanatlarında, girlandın hazırlanmasında da kullanılan çiçek ve yapraklardan oluşan buket/demetler, meyve, fiyonk, kurdela ve püsküller çeşitli tasarımla görülür. Ayrıca Anadolu coğrafyası Antik Yunan, Roma ve Bizans dönemlerinden kalan girland bezemeli birçok eseri barındırarak Osmanlıları bu motifle tanıştırmıştır. Ancak bu nesnelerin girland şekline getirilip Türk sanatında kullanılması Osmanlıların Batılılaşma dönemi sürecinde 18. yüzyıl sonlarında olmuştur. 19. yüzyıldan itibaren ise en yetkin tasarımlarını vermiştir. Daha çok mimari süslemede taş/mermer kabartma ve kalem işi olarak görülen girlandın bir başkent motifi olduğu ilk ve en yetkin örneklerinin İstanbul’da bulunmasından anlaşılır. Taşra uygulamaları ise çoğunlukla gayrimüslüm vatandaşlara ait veya yabancı sanatçıların çalıştıkları yapılarda karşımıza çıkar. Osmanlı sanatçılarının ise girlandı dönemin sanatsal üsluplarını yansıtacak şekilde, kendi anlayış ve estetiklerine uygun hale getirerek, farklı tasarımlarla çeşitlendirdikleri görülür. Türk kültüründe çeşitli çiçek ve meyvelerin ikonografisinin girlanda da yansıdığı, bazı örneklerde bolluk-bereket ve cennet ile ilişkilendirilerek kullanıldığı görülür.

Anahtar Kelimeler

Girland, Osmanlı Süsleme Sanatı, Batılılaşma Dönemi, İkonografi, Motif

Garland in the Ottoman Decorative Arts

Öz

A garland is a decorative element arranged with flowers, leaves, and fruits, hung between two or more points where it is attached. It hangs downwards and gives the appearance of a half wreath. Designed with various filling and hanging objects, garlands appear on the facades of various buildings as well as on sarcophagi and altars in relation to the cult of the dead in Ancient Greek and Roman art. This motif adds dynamism to surfaces with its rhythm and aesthetics.
In Turkish decorative arts, bouquets / bunches of flowers and leaves, fruits, bows, ribbons and tassels, which are also used in the preparation of the garland, are seen in various designs. In addition, Anatolian geography, hosting many works with garland decoration from the Ancient Greek, Roman, and Byzantine periods has introduced the Ottomans with this specific motif. However, the transformation of the Turkish floral designs into garlands occurs at the end of the 18th century during the Westernization period of the Ottomans and the most competent garland designs appears in 19th century Turkish art. The garland depicted in stone / marble relief and pencil work in architectural decoration, is mostly reserved to the monuments of the capital, with the first and most competent examples coming from Istanbul. Provincial practices, on the other hand, are mostly encountered in structures belonging to non-Muslim citizens or in which foreign artists work. Ottoman artists seem to have diversified garlands with different designs, making them suitable for their own understanding and aesthetics, reflecting the artistic styles of the period. In Turkish culture, the iconography of various flowers and fruits, with some examples used in association with abundance and paradise, are also reflected in the garland designs.

Anahtar Kelimeler

Garland, Ottoman Decorative Art, Westernization Period, Ikonography, Motif

Kaynakça

• Abuzer, K. (2017). Antik Dönem Yunan Dünyası’nda Ölüm Kavramı ve Bununla İlgili Bazı Betimler. Uluslararası Amisos Dergisi, 2/3, ss. 32-65.
• Akar, A. (1969). Tezyini Sanatlarımızda Vazo Motifleri. Vakıflar Dergisi, S. VIII, ss. 267-289.
• Akın, G. (1993). Tanzimat ve Bir Aydınlanma Simgesi. Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyum Bildirileri, 17-18 Aralık 1992, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ss. 123-133.
• Akın, G. (1993). Abdülmecid Türbesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. I, ss. 53-54.
• Akın, G. (1994). Mahmud II Türbesi ve Sebili. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 5, ss. 263-265.
• Aksoy, Ş. (1977). Kitap süslemelerinde Türk Barok ve Rokoko Üslubu. Kültür Bakanlığı Sanat Dergisi, 3/6, ss. 126-139.
• Aktepe, M. (2011). İzmir Suları, Çeşme ve Sebilleri ile Şadırvanları Hakkında Bir Araştırma. Tarih Dergisi, S. 30, ss. 135-200.
• Aslanapa, O. (2004). Osmanlı Mimarisi, İstanbul: İnkılap.
• Altmann, W. (1902). Architektur und Ornamentik der Antiken Sarkophage, Berlin: Weidmannsche Buchhandlung.
• Altun, A. (1993). Cihangir Camii. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 7, s. 539.
• Arseven, C. E. (1983). Aylama Askı. Sanat Ansiklopedisi, C. 1, Milli Eğitim Basımevi, s. 141.
• Anabolu, M. U. (1984). Batı Anadolu'da Bulunan Hellenistik Çağ ve Roma İmparatorluk Çağı Girland (Askı)'lı Sunakları. Sanat Tarihi Dergisi, C. 3/3, ss. 1-35.
• Anonim, (1991). Garland. Kazhdan, A. P., Talbot, A. M., Cutler, A., Gregory, T. E., Ševčenko, N. P., (ed.). The Oxford Dictionary of Byzantium v. 2, içinde, New York-Oxford: Oxford University Press, s. 823.
• Anonim. (1997). Girland. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, C. 2. İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları, s. 684.
• Anonim. (1998). Milli Saraylar Isıtma Araçları Koleksiyonu, Ankara: TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi Milli Saraylar Daire Başkanlığı.
• Anonim. (2005). Osmanlı Sarayında Avrupa Porselenleri, İstanbul: Sakıp Sabancı Müzesi.
• Algan, Ş. K. (2005). 19. Yüzyıl Osmanlı Saraylarında Kullanılan Kumaşlar ve Bu Kumaşlarda Hereke Fabrika-i Hümayunu’nun Yeri ve Günümüze Yansımaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Altıer, S. (2019). Osmanlı Sanatı’nda İbrik Tasvirleri ve İkonografisi. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, S. 17/26, ss. 149–202.
• Altıer, S. (2018). Bir Motifin Peşinden: Osmanlı Sanatında “Bereket Boynuzu”. History Studies International Journal of History, C. 10, ss. 21-57.
• Arel, A. (1975). 18. Yüzyıl İstanbul Mimarisinde Batılılaşma Süreci, İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi
• Arık, R. (1999). Osmanlı Sanatında duvar resimleri. Osmanlı, C. 11, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, ss. 423-436.
• Arık, R. (1976). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayını.
• Arlı H. (1994). Cihangir Camii. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını s. 431.
• Artan, T. (1994). Ihlamur Kasrı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, ss. 111-112
• Atasoy, N. (2002). Hasbahçe, Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek, İstanbul: Aygaz AŞ.
• Aydın, A., Durugönül, S. Kaplan, D., Tepebaş U. (2013). Silifke Müzesi Taş Eserler Kataloğu Heykeltıraşlık ve Mimari Plastik Eserler, Serra Durugönül (ed.), İstanbul: Bilnet Matbaacılık.
• Ayvansarayi Hüseyin Efendi. (2001). Hadikatü'l-Cevami İstanbul Camileri ve Diğer Dini-Sivil Mimari Yapılar, İstanbul: İşaret Yayınları.
• Bakır, B. (2003). Mimaride Rönesans ve Barok-Osmanlı Başkenti İstanbul’da Etkileri. İstanbul: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Barışta, H. Ö. (1994). Pertevniyal Valide Sultan Çeşmesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 6, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, ss. 245-246
• Baş, E. (2009). Edirne Beylerbeyi Camii Haziresi’nde Bulunan Mezar Taşları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Bayhan, A. A. (2013). Osmanlı Mimarisinde Başkent Dışında Mimar Sinan Ekolünün Güçlü Bir Temsilcisi: Çankırı Ulu Camii. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Prof. Dr. Hamza Gündoğdu Armağanı, C. 6/25, ss. 79-96.
• Batur, A. (1994). Beylerbeyi Sarayı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, ss. 206-210.
• Batur, A. (2019). Beylerbeyi Sarayı Kıyıdan Tepelere Uzanan Bir Sahil Saray. Milli Saraylar Sanat Tarih Mimarlık Dergisi, ss. 139-161.
• Batur, A. (1985). Balyan Ailesi, Tanzimattan Cumhuriyete Türk Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 1089-1090.
• Batur, A. (1993). Mimar Raimondo D’Aronco ve Milli Saraylar’daki Çalışmaları. Milli Saraylar, Ankara: TBMM Basımevi, ss. 40-65.
• Batur, A., Batur, S. (1985). Dolmabahçe Sarayı. Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 1068-1077.
• Batur, S. (1985). Balyan Ailesi. Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 1089-1090.
• Batur, S. (1994). Mecidiye Camii. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, ss. 314-316.
• Beydiz, M. G. (2015). İstanbul Deniz Müzesi’ndeki Kayıklar ve Gemilerde Kullanılan Ağaç Süslemeler (1828-1918). (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Can, S. (2007). XIX. Yüzyılda Osmanlı Mimarlığı’nın Teşkilat Yapısı ve Balyanlar. 150. Yılında Dolmabahçe Sarayı Uluslararası Sempozyumu, 23-26 Kasım 2006-Bildiriler, I, ss. 64-78.
• Cansız, F. (2012). Cephe Düzeni ve Süslemeleriyle Bayındır Evleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Cantay, G. (2008). Türk Süsleme Sanatında Meyve. Turkish Studies, V. 3-5, ss. 32-64.
• Cantay, T. (1991). Asâriye Camii. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 3, s. 461.
• Carr, D. W. (1997). Andrea Mantegna The Adoration of the Magi, Los Angeles: J. Paul Getty Museum.
• Cevat Rüştü, (2001). Türk Çiçek ve Ziraat Kültürü Üzerine, Cevat Rüştü’den Bir Güldeste, Polat, N. H. (Yay. haz.). İstanbul: Kitabevi.
• Cezar, M. (1992). Süslemeler Yönünden Dolmabahçe ve Beylerbeyi Sarayları. Milli Saraylar, Ankara: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, ss. 8-29.
• Cimilli, H. C. (2007). Topkapı Sarayı’nın Anıtsal Kapılarının İşlev ve Sembolizm Açısından İncelenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Cirlot, J. E. (1971). A Dictionary of Symbols, London: Routledge.
• Çakar, G. (2007). Bursa Emir Sultan Mezarlığı’ndaki 18. ve 19. Yüzyıl Mezar Taşları. (Yayımlanmamış yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çalışır, D. (2008). Osmanlı Görsel Kültüründe Meyve Teması: Geleneksel Natürmort Resimleri. Turkish Studies, Sayı: 3/5, ss. 65-86.
• Çalışkan, U. C. (2010). İstanbul Camilerinde Süslemeleriyle Hünkâr Mahfilleri (1808–1909). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çayan, S. (2012). Geleneksel Antep Evlerinde Kalem İşi Bezeme ve Duvar Resimleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Çelik, Z. (1996). 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul. Selim Deringil (Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (1998). Eyüp ve Çevresindeki Mezar Taşlarında Görülen Kâse İçinde Meyve Tasvirlerinin Sembolizmi. II. Eyüp Sultan Sempozyumu 8-10 Mayıs 1998, İstanbul: Eyüp Belediyesi, ss. 118–127.
• Çoruhlu, Y. (2010). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı.
• Demirarslan, D. (2016). 19. Yüzyıl Osmanlı Dini Mimarisi Dekorasyonunda Duvar Resmi Sanatı: Balkanlardan Kalkandelen Alaca Camii Örneği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, s. 80, ss. 151-181.
• Demiriz, Y. (2005). Osmanlı Kitap Sanatlarında Doğal Çiçekler, İstanbul: Yorum Sanat ve Yayıncılık.
• Demirli, A. Ö. (2011). Milli Saraylar Tekstil Koleksiyonundaki 19. Yüzyıl İşlemeli Eserlerin Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Denel, S. (1982). Batılılaşma Sürecinde İstanbul'da Tasarım ve Dış Mekanlarda Değişim ve Nedenleri, Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları.
• Diler, N. K. (1996). Anadolu Girlandlı Sunakları. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Dişbudak, D. (1999). Ihlamur Kasrı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 19, s. 82.
• Doğan, H. (1990). Askıçelenk. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınevi, s. 54
• Dündar, M. (2008). Beylerbeyi Sarayı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Elinç, Z. K. (2013). Batı Anadolu’da Antik Çağlarda Sepulkral Anıtlar Üzerindeki Girlandlarda Kullanılan Süs Bitkileri. V. Süs Bitkileri, Yalova-Türkiye, 6-10 Haziran 2013, ss. 61-67. Eren, S. (2018). Trabzon Tavanlı Cami Haziresi 19. Yüzyıl Kadın Mezar Taşları. Türk Dünyası, S. 46, ss. 91-122.
• Eroğlu, İ. (2012). Tarabya Huber Köşkü Mimarisi, Tarihi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ersoy, B. (1989). Bergama Cami ve Mescitleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eyice, S. (1981). XVIII. Yüzyılda Türk Sanatı ve Türk Mimarisinde Avrupa Neo-Klasik Üslubu. Sanat Tarihi Yıllığı, S. 9–10, ss. 163–190.
• Eyice, S. (1992). Batılılaşma Mimari. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 5, ss. 171-181.
• Eyice, S. (1995). Empire. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.11, s. 163.
• Eyice, S. (2007). Nusretiye Camii. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 33, s. 274
• Geyik, G. (2007). İzmir Su Yapıları (Çesme, Sebil, Sadırvan). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Gökler, B. M. (2017). Balıkesir Mezar Taşları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Gültaş, D. (2008). Raimondo D’aronco: İstanbul’daki Yapılarında Cephe Biçimlenişi ve Detayları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi/ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gültekin, R. E. (2008). Türklerde Bereket Sembolü Olarak Kullanılan Meyve Motifleri ve Mimaride Değerlendirilmesi. Turkish Studies. C. III, ss. 9-31.
• Hanioğlu, M. Ş. (1992). Batılılaşma. Giriş. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 5, ss. 148-152.
• Harman M. (2014). Yazıcıoğlu Mehmed’in Muhammediye’sinde Yer Alan Cennet ve Cehennem Tasvirleri. Mukaddime, C. 5/1, ss. 89–112.
• Haskan, M. M. (2018). Hamîd-i Evvel Külliyesi ve Çevresi, İstanbul: İstanbul Ticaret Borsası.
• Hatipoğlu, O. (2007). XIX. Yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem İşi Tezyinatı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. http://www.turkiyenintarihieserleri.com/?oku=233 (Erişim: 10. 04. 2021)
• http://turkishculture.org/dia/index.php?lang=tr&country=1&city=2&status=3&attribute=19&page=list&page_no=24 Nurhan Atasoy Arşivi (Erişim: 10. 04. 2021)
• http://www.turkishculture.com/dia/index.php?lang=tr&country=1&city=2&status=3&attribute=19&page=list&page_no=10 Nurhan Atasoy Arşivi (Erişim: 10. 04. 2021)
• Işıkakdoğan, A. (2013). Balıkesir Çeşmeleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• İbrahimgil, M. (1997). Kalkandelen (Tetovo) Alaca Paşa Camii. Vakıflar Dergisi, S. 26, ss. 249-266.
• İrepoğlu, G. (1986). Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Kütüphanesindeki Batılı Kaynaklar Üzerine Düşünceler. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık, 1, ss. 56-73.
• İrez, F. (1990). Topkapı Sarayı Harem Bölümü’ndeki Rokoko Süslemenin Batılı Kaynakları. Topkapı Sarayı Müzesi Yıllık 4, ss. 21-54.
• İslimyeli, N. (1973). Askıçelenk. Sanat Terimleri Ansiklopedisi cilt 1, Ankara: Doğuş Matbaası, s. 43.
• Kalyoncu, H. (2011). Topkapı Sarayı Müzesi Yıldız Porselenleri Koleksiyonu’nun Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış doktora tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kahraman, S. A. (2015). Osmanlı Çiçekçileri ve Çiçekleri, İstanbul: Lale Yayıncılık.
• Kalender, E. (1999). Gaziantep Abdülkadir Kimya Evi Duvar Resimleri, Ankara: Duman Ofset.
• Karamani, A. (1992). Dolmabahçe Sarayı Cephe Süslemelerinde Antik Mimari Öğeler. Ankara: Milli Saraylar TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, ss. 31-43.
• Karatay, F. E. (1961). Türkçe Yazmalar Kataloğu 1, İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi.
• Koch, G. (2001). Türkiye’deki Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri. Burhan Varkıvanç (Çev.), İstanbul: Vehbi Koç Vakfı-Akmed Yayınları.
• Koçak, İ. E. (2019). Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemi Cephe Mimarisinde Girland Dekorasyonu. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Koçyiğit, F. (2018). Bir Güç Temsili Olarak Tanzimat Dönemi Çeşmeleri. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD), C. 5/12, ss. 81-106.
• Kösekul, E. (2017). 19. ve 20. Yüzyıl İstanbul Türbeleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kuban, D. (1954). Türk Barok Mimarisi Hakkında Bir Deneme, İstanbul: Pulhan Matbaası.
• Kut, G. (2007). Muhammediye’de Cennet Tasvirleri. M. S. Koz (Ed.), Metin And’a Armağan içinde (ss. 331-335). İstanbul: Metgraf.
• Kuyulu, İ. (2001). Çakırağa Konağı. R. Hüseyin Ünal (Ed.), Birgi Tarihi, Tarihi Coğrafyası ve Türk Dönemi Anıtları içinde (ss. 141-152). Ankara: TC. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ladstätter, S. (2012). Ephesos Yamaç Ev 2. Selma Gün (Çev). İstanbul: Ege Yayınları.
• Memiş, M., Bezci, N. (2019). Arşiv Belgeleri Bağlamında Emirgan/Mirgün Hamid-i Evvel Camiinin Tarihi ve Mimari Özellikleri. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, C. 5/ 9, ss. 61-103.
• Meurer, M. (1909). Vergleichende Formenlehre des Ornaments und der Pflanze mit besonderer Berücksichtigung der Entwickelungsgeschichte der architektonischen Kunstformen, Dresden: Verlag von Gerhard Kühtmann.
• Nemlioğlu, C. (2008). Trabzon’un Abidevi Eserlerinden Kostaki Köşkü, İstanbul: Nöbetçi Yayınevi.
• Okçuoğlu, T. (2000). 18. ve 19. yüzyıllarda Osmanlı Duvar Resimlerinde Betimleme Anlayışı. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Okçuoğlu, T. (2002). Asariye Camii: Tanzimat Döneminde Benzersiz Planlı Bir Yapı. Sanat Tarihi Yıllığı, S. 15, ss. 115–130.
• Ödekan, A. (1993). Ampir Üslubu. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, C. 1, ss. 247-248.
• Ögel, S. (1999). 18. ve 19. Yüzyıl Osmanlı Sanatında Taş Üzerinde Cennet İmgelerinden Örnekler. Sanat Tarihi Defterleri. İstanbul: Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi Yayını, ss. 73-81.
• Önkal, H. (2017). Osmanlı Hanedan Türbeleri, Ankara: AKM Yayınları.
• Öz, T. (1997). İstanbul Camileri I-II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özata, İ. (2020). Mustafa Paşa (Sinasos) Konut Mimarisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Özbek, Y. (2014). Kapadokya’da Osmanlı Dönemi Duvar Resimlerinde Kent Tasvirleri. Mediterranean Journal of Humanities, S. IV/1, ss. 215-230.
• Özcan, A. (2003). Lale Devri. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27, ss. 81-84.
• Özgüven, H. B. (2003). Mahmud II Türbesi, Sebili, Çeşmesi ve Haziresi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 27, ss. 357-358.
• Öztuna, Y. (1978). Başlangıcından Zamanımıza Kadar Büyük Türkiye Tarihi, C. 6, İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Patacı, Ö. O. (2017). Ampir Üslûbu’nda Bir Sultan Camii: Nusretiye. Akademik Bakış Dergisi, S. 59, ss. 169-207.
• Renate, G (1990). Pflanzlicher Mumienschmuck und andere altägyptische Pflanzenreste im Ägyptischen Museum. Forschungen und Berichte, 28, ss. 7-15.
• Renda, G. (1977). Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Renda, G. (1985). 19.yy’da Kalemişi Nakış-Duvar Resmi. Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 6, s. 1530-1534.
• Rumscheid, F. (1994). Untersuchungen zur Kleinasiatischen Bauornamentik des Hellenismus, Mainz am Rhein: Philipp von Zabern.
• Sak, İ. (2006). Osmanlı Sarayının İki Aylık Meyve ve Çiçek Masrafı. Tarih Araştırmaları Dergisi, C. 25/ 40, ss. 141-176.
• Salbacak, S. (2019). Lale Devrinin Dekoru III. Ahmed Yemiş Odası. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 12/ 67, ss. 512-518.
• Sever, M. (1999). Türk Mitolojisinde Kuşlar. Milli Folklor, C. 6/42, s. 83-88.
• Stephan, M. (1931). Die griechische Guirlande. Ein Beitrag zur griechischen Ornamentik. Zella-Mehlis: M. von Nordheim.
• Strocka, V. M. (1996). Datierungskritierien kleinasiatischer Girlanden-sarkophage. Archäologischer Anzeiger. ss. 455 – 473.
• Soyalp, S. (2018). Denizli Babadağ’da Osmanlı Dönemi Mezar Taşları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Sözen, M. (1998). Bir İmparatorluğun Doğuşu Topkapı, İstanbul: Hürriyet Gazetecilik ve Matbaacılık AŞ.
• Sözen, M. (1990). Devletin Evi Saray, İstanbul: Sandoz Kültür Yayınları.
• Sözen, M. (1992). Beylerbeyi Sarayı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 6, ss.77-78.
• Sözen, M. (1994). Dolmabahçe Sarayı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 9, ss. 503-507.
• Sözen, M., Tanyeli, U. (1996). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sözen, M., Tapan M. (1973). 50 Yılın Türk Mimarisi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Suner, Y. (1994). Nusretiye Camii. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 6, ss. 105-107.
• Şimşek, C. (1998). Laodikeia Ana Küme Girlandlı Lahitleri (A ve B). Arkeoloji ve Sanat Dergisi, S. 20/85, ss. 2-28.
• Tanman, B. (1993). Çakır Ağa Konağı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 8, ss. 188-189.
• Tanman, B. (1998). Hırka-i Şerif Cami. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 17, ss. 378-382.
• Tanık, S. (2016). Kocaeli, Gölcük Değirmendere Mezarlığı Mezar Taşları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Takaoğlu, T., Takaoğlu A. (2020). Çanakkale Seramikleri 1670-1915 Bir Kentin Sessiz Tanıkları, Çanakkale: Çanakkale Belediyesi Seramik Müzesi.
• Taşer, N. (2008). İstanbul’da Ihlamur ve Küçüksu Kasırları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tekinalp, A. P. Ş. (1999). Yıldız Sarayı Kompleksi Duvar Resimleri. (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tekneci, Z. Ö. (2018). Batılılaşma Dönemi Osmanlı Mimarisinde İstanbul Minareleri (1703-1922) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Tuğlacı, P. (1993). Osmanlı Mimarlığı’nda Balyan Ailesi’nin Rolü. İstanbul: Yeni Çığır Kitabevi.
• Turan, R. (2014). İstanbul’da Batılılaşma Etkisindeki Osmanlı Kâgir Saraylarının Bahçe Kapıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Turani, A. (1975). Fisto. Sanat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Toplum Yayınevi, s. 40.
• Tokay, H. (1994). Şah Sultan Külliyesi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. C. 7, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, s. 127.
• Tüfekçioğlu, A. (2005). Edincik’te Türk Devri Mimarisi ve Mezar Taşları. Bursa: Edincik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Türker, F. (2011). Sinop Seyyid Bilal Türbesi Haziresindeki Mezar Taşları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Urfalıoğlu, N. (2002). 19. Yüzyıl Osmanlı Mimarlığında Aydınlanma Dönemi Yansımaları. Türkler Ansiklopedisi. C. 15, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, ss. 344- 348.
• Uzun, M. İ. (2005). Muhammediye. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 30, s. 586-587.
• Üsdiken, B. (1993). Çiçek Pasajı. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, s. 508.
• Verim, Y. (2019). Kütahya Çeşmeleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Yenişehirlioğlu, F. (1993). Sanatta Osmanlı İmparatorluğu, Fransa Etkileşimi. Osman Hamdi Bey ve Dönemi Sempozyum Bildirileri, 17-18 Aralık 1992, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ss. 57-68.
• Yıldırım, Ş. (2015). Side Müzesi’nden Bir Geç Antik Çağ Çeşmesi. Olba, S. XXIII, ss. 515-534.