ADA-YI TAHAFFUZUN MEMURLARI: KAMARAN ADASI ÖRNEĞİNDE TAHAFFUZHANE ÇALIŞANLARI (1882-1916)

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 3, 589 - 612, 24.11.2021

Canan Yıldırım

https://doi.org/10.30692/sisad.936159

Cited By: 1

Öz

Salgın hastalıklar insanoğlunun en büyük problemlerinden biri olmuştur. Dünyanın her yerine yayılan büyük salgınlar insanları zorlamış ve bazen çaresiz bırakmıştır. Salgınların yayılma hızını ve vereceği tahribatı önlemek için karantina yöntemini geliştirmiştir. Karantina ilk defa 14. yüzyılda yaşanan büyük veba salgınına karşı Venedik ve Dubrovnik’te uygulanmıştı. Osmanlı’da ise usul-i tahaffuz olarak adlandırılan ilk karantina 1831 yılında II. Mahmud Dönemi’nde uygulanmaya başlanmıştır. O dönemde karantinanın uygulandığı merkezlerden biri de tahaffuzhanelerdir. 1839 yılında kurulan ilk daimî tahaffuzhanenin ardından Osmanlı topraklarının stratejik noktalarına tahaffuzhaneler kurulmaya devam edilmiştir.
1882 yılında Kızıldeniz’de hac güzergahı üzerinde kurulan Kamaran Tahaffuzhanesi Osmanlı topraklardaki en büyük ve kapsamlı tahaffuzhanedir. Kamaran Tahaffuzhanesi, kurulmasından itibaren binlerce hacıyı, yolcuyu, gemiyi ve vapuru bünyesinde ağırlamıştır. Kompleks bir yapı olan tahaffuzhanede karantina işlemlerinin yanı sıra buraya gelen yolcuların ve deniz taşıtlarının dezenfeksiyon işlemleri de yapılırdı. Bütün bu işlemlerin yapılması için burada çok çeşitli alanlarda çalışan bulunmaktaydı. Bu makalede tahaffuzhane bünyesinde 1882-1916 yılları arasında istihdam edilen çalışanlar tespit edilmiştir. Bu memurların çalışma alanları, görevleri ve mesleki sorumlulukları hakkında bir inceleme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karantina, Tahaffuzhane, Kamaran, Memur, Salgın

Officers Of The Quarantine Island:Employees Of Quarantine Station In The Example Of Kamaran Island (1882-1916)

Öz

Epidemic diseases have been one of the biggest problems of humankind beings. Major epidemics spreading all over the world forced and sometimes rendered people helpless. The quarantine method was developed to prevent the spread and damage of epidemics. Quarantine was first applied in Venice and Dubrovnik against the great plague epidemic in the 14th century. In the Ottoman State, the first quarantine, which was called "Usual-i Tahaffuz" and in 1831 it started to be implemented in the Mahmud II period. One of the centers where the quarantine was applied at that time was the quarantine station. After the first permanent quarantine established in 1839, they were continued to be established in the strategic points of the Ottoman lands.
The Kamaran Quarantine Station, which was established on the pilgrimage route in the Red Sea in 1882 in the Ottoman lands, is the largest and most comprehensive translation center in Ottoman lands. Kamaran Quarantine Station has hosted thousands of pilgrims, passengers, ships and ferries since its establishment. In the quarantine station whice is complex structure disinfection prodecures were carried out in the passangers and sea transportation coming here, besides quarantine procedures.There were employees in a wide variety of fields to carry out all these operations. In this article, the employees who were employed in the quarantine between 1882-1916 were determined. In this article, the employees who were employed in the quarantine between 1882-1916 were determined. A sientific was made on the fields of work, duties and professional responsibilities of these employeer.

Anahtar Kelimeler

Quarantine, Quarantine Station, Kamaran, Epidemic, Officer

Kaynakça

• A.} MKT. MHM. (Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı) 570/17, 590/2.
• BEO (Bab-ı Ali Evrak Odası) 445/33336, 3169/237629, 4444/333235.
• C. SH. (Cevdet- Sıhhiye) 7/331, DH. HMŞ. (Dahiliye- Hukuk Müşavirliği) 3/9.
• DH. KMS. (Dahiliye- Kalem-i Mahsus Müdüriyeti) 2/28, DH. MKT. (Dahiliye- Mektubi Kalemi) 2562/76.
• DH. ŞFR. (Dahiliye- Şifre Kalemi) 478/64, HR. İD. (Hariciye Nezareti İdare) 1514/45, 1514/46.
• HR. SFR. 4 (Hariciye- Paris Sefareti) 448/49, 448/61.
• İ. DH. (İrade- Dahiliye) 915/7248, 1072/84075, 1211/94808.
• İ.MMS. (İrade- Meclis-i Mahsus) 109/4678.
• İ.SH. (İrade- Sıhhiye) 1/13, 2/13, 2/27, 2/36, 3/4, 4/4, 3/12, 3/14, 3/34, 3/43, 4/16, 4/34, 4/42, 5/34.
• Y. A. RES. (Yıldız Sarayı, Sadaret Resmi Maruzat Evrakı) 57/8, 103/93, 148/39.
• Y. MTV. (Yıldız- Mütenevvi Maruzat) 77/44.
• Servet-i Fünûn, “Kamaran’da Müessesat-ı Sıhhiye-i Osmaniye”, 31 Teşrininevvel 1318, Cilt: 24, Sayı: 603.
• Servet-i Fünûn, “Kamaran Müessesat-ı Sıhhiye-i Osmani”, 4 Teşrinisani 1318, Cilt: 24, Sayı: 604.
• Servet-i Fünûn, “Kamaran’da Müessesat-ı Sıhhiye-i Osmaniye”, 13 Teşrinisani 1318, Cilt: 24, Sayı: 605.
• http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/90587---0003.jpg
• http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/90587---0014.jpg
• http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/90587---0027.jpg
• http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/FOTOGRAF/90587---0020.jpg
• Düstur, Karantina Nizamnamesi Tertip I, Cilt 2.
• Düstur, İlel-i Sariyeye İttihaz Kılınacak Tedabir ve Tebhirhane Memurlarının Vezaifine Dair Talimatname, Tertip I, Cilt 6.
• Düstur, İlel-i sariyeye karşı ittihaz olunacak tedabir-i tehaffuziye ve tathirat-ı fenniye ile heyat-ı sıhhiye ve belediye ve etıbba-yı hususiyenin ve tebhirhane memurlarının vezaifine dair nizamname, Tertip I, Cilt 8.
• Düstur, Başlıca Sıhhiye İdareleri İçin Muhasebe Nizamnamesidir, Tertip I, Cilt Zeyl.
• Düstur, Ceraim-i Sıhhiye Kanunu, Tertib 1, Cilt Zeyl4.
• Düstur, Emraz-ı Sariye ve İstilaiyye Nizamnamesi, Tertip II, Cilt 6.
• Düstur, Hicaz Sıhhiye İdaresi Nizamnamesi, Tertip II, Cilt 6.
• Düstur,Rüsum-i Sıhhiyenin Tenziliyle Tahaffuzhanelere Mütedair 15 Cumadelahira 1331 Tarihli Kanuna Müzeyyel Mevad Hakkında Kanun-i Muvakkat”, Tertip II, Cilt 5.
• Salnâme-i Nezaret-i Umur-ı Hariciyye, 1318 (1900), Matbaa-ı Osmani.
• Karantina Layihası, Süleymaniye U. Kütüphanesi, Esad Efendi Tasnifi, Kayıt No: 2482, 9 Muharrem 1254.
• Akil Muhtar, Besim Ömer. (1328) Kolera Hastalığında İttihazı Lazım Gelen Tedabir ve Etıbbaya Rehber. İstanbul: Arşok Garoyan Matbaası.
• Ayar, M. (2005). Osmanlı Devleti'nde Kolera Salgını: İstanbul Örneği (1892-1895). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi. İstanbul.
• Devellioğlu, F. (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat: Aydın Kitabevi.
• Köşe, A. Devlet-i Aliyye-i Osmâniyei’de Karantina Yani Usûl-i Tahaffuzun Târihçesi” (Ahmed Mithat Efendi). Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi. C. 5, S. 1, İstanbul 2003. s. 89-119.
• Sarıyıldız, G. (1996). Hicaz Karantina Teşkilatı (1865- 1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sarıyıldız, G. (2001). Karantina. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 24, s. 463-465.
• Sarıyıldız, G. (1994). Karantina Meclisi’nin Kuruluşu ve Faaliyetleri. Belleten. C. LVIII, S. 222. s. 329-376.
• Sarıyıldız, G., Macar, O. D. (2017). Plague and Contagion in the Mediterranean, Colera, Pilgrimage and Inetnational Politics of Sanitation: The Quarantine Station the Island of Kamaran. (Ed. Nükhet Varlık). ARC Humanities Press. s. 243-273.
• Şemseddin Sami (2013). Kamus-ı Türki, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pazan, İ. (2020). Hac Güzergahında Bir Osmanlı Karantinahanesi: Kamaran. Derin Tarih Dergisi, S. 98. s. 80-81.
• Tarakçı, C. (2014). Cenab Şehabbeddin (2 Nisan 1871- 13 Şubat 1934). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. C. 6, S. 1. s. 287-298.
• Uludağ, O. Ş. (1938). Son Kapitülasyonlardan Biri: Karantina. Belleten. C. II, S. 7-8. s. 445-467.
• Yıldırım, N. (2014). 14. Yüzyıldan Cumhuriyet’e Hastalıklar-Hastaneler-Kurumlar Sağlık Tarihi Yazıları-1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yıldırım, N. (2007). 1894’ten Günümüze Üsküdar Tebhirhanesi. Üsküdar Sempozyumu IV, İstanbul: Seçil Ofset. s. 412-428.
• Yıldırım, N. (2003). Dünü ve Bugünü İle Haliç Sempozyumu Bildirileri. Tersane-i Amire Fabrikalarında Tebhir Makinesi/Etüv Üretimi ve Kullanımı. (Ed. S. F. Göncüoğlu). İstanbul: Kadir Has Üniversitesi Yayınları. s. 421-431.
• Yıldırım, N. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık Uygulamaları. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. C. 5. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 1319-1338.
• Yaşayanlar, İ. (2015). Hicaz Yolunda Kolera: Rusya Müslümanlarının Kullandığı Karadeniz Hac Yolu ve Koleranın Yayılımına Etkisi. Avrasya İncelemeleri Dergisi-Journal of Eurasian Studies (AVİD). C. IV, S. 2 s. 178-203.
• Yaşayanlar, İ. (2015). Sinop, Samsun ve Trabzon’da Kolera Salgınları, Karantina Teşkilatı ve Kamu Sağlığı Hizmetleri (1876-1914). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bursa.