Suudi Arabistan’da Kadının Statüsüne İlişkin Feminist Kuram Çerçevesinde Bir İnceleme: Mükemmel Aday Filmi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 401 - 419, 29.07.2022

Melıs Bakırmekik

https://doi.org/10.30692/sisad.1070916

Öz

Din ve dinin topluma entegre ettiği gelenek ve görenekler çoğu zaman toplumdaki patriarkayı beslemektedir. Kadınların ilgili ataerkil düzenden en çok mustarip olduğu coğrafya İslamiyet’in ve İslami kuralların yoğunluklu görüldüğü Ortadoğu coğrafyasıdır. Suudi Arabistan ise şeriatla yönetilen, Müslüman olan diğer topluluklara kıyasla kadının toplumdaki izolasyonun daha yoğun hissedildiği, kadınların toplumsal, ekonomik ve siyasi hayata katılım gibi spesifik haklarının yanında birçok temel insan hakkı konusunda da noksan kaldığı bir ülke olması bakımından İslamiyet’te kadının statüsüne dair en özgün örneği teşkil etmektedir. Sinema var olduğu günden bu yana toplumsal bakışı etkilemiş ve ondan etkilenmiş bir sanat dalıdır. Bu açıdan bakıldığında sinema egemen ataerkil ideolojinin empoze ettiği cinsiyet rollerini sürekli şekilde yeniden üretmektedir. 1970’li yıllarda ise hız kazanan kadın hareketleri ile sinema da dişil kadın anlatısı ile tanış olmuştur. Bu bağlamda, Suudi Arabistan’da yaşanmış ve yaşanmakta olan cinsiyet ayrımcılığı ile keskin sınırlarla belirlenmiş cinsiyet rollerinin sinemaya uyarlanması da sinema ve kadın anlatısına diğer örneklerinden daha spesifik bir perspektif kazandırmaktadır. Bu makalede Suudi kadın yönetmen Haifaa Al-Mansour'un The Perfect Candidate (Mükemmel Aday) filmi, ülkedeki cinsiyet rollerinin toplumsal yaşamdaki tezahürünün ele alındığı feminist kuram çerçevesinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Suudi Arabistan, Film Çözümlemesi, Toplumsal Cinsiyet, Feminist Kuram

AN EXAMINATION ON THE STATUS OF WOMEN IN SAUDI ARABIA WITHIN THE FRAMEWORK OF FEMINIST THEORY: THE PERFECT CANDIDATE

Öz

Religion and the traditions and customs that religion integrates into society often feed the patriarchy in the society. The geography where women suffer most from the relevant patriarchal order is the Middle East geography, where Islam and Islamic rules are concentrated. Saudi Arabia, on the other hand, is a country governed by sharia, where the isolation of women in society is intense, and where women lack many basic human rights besides their specific rights such as participation in social, economic and political life. In this respect, it constitutes the most unique example of the status of women in Islam. Cinema is a branch of art that has influenced and been influenced by the social view since its existence. From this point of view, cinema constantly reproduces the gender roles imposed by the dominant patriarchal ideology. In the 1970s, with the women's movements that gained momentum, cinema became acquainted with the feminine woman narrative. In this context, the film adaptation of gender discrimination and sharply defined gender roles in Saudi Arabia adds a more specific perspective to the narrative of cinema and women than other examples. In this article, the film The Perfect Candidate by Saudi female director Haifaa Al-Mansour, will be analyzed within the framework of feminist theory, in which the manifestation of gender roles in the country in social life.

Anahtar Kelimeler

Saudi Arabia, Film Analysis, Gender, Feminist Theory

Kaynakça

• Ahmed, L. (1992). Women And Gender In Islam, Yale University Press, US.
• Ali, Z. (2017). İslami feminizmler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Alters, S., Schiff, W. (2009). Essential Concepts for Healthy Living. Jones & Bartlett Publishers. s. 143.
• Altun, H. (2008). Denizden Gelen Kadın, Doktora Tezi, Ankara, s.35-75.
• Anja, M. (1987). Feminizm ve Sosyalizm. Çev: Erman Demirci. İstanbul: Yazın Yayıncılık, s.8.
• Atacan, F. (2004). “Teokratik Monarşi:Suudi Arabistan”, Değişen Toplumlar Değişmeyen Siyaset: Ortadoğu, Ed. Fulya Atacan, Bağlam Yayınları, İstanbul, s.221-255.
• Aynur, H. (2013). İslami feminizm ve feminist Kuran okumaları üzerine genel bir değerlendirme, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 13 (3), s. 89-122. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/daad/issue/4485
• Coleman I. (2011). Women, Islam, and the Push for Reform in the Muslim World [online], Solution Journal, 2 (2): pp. 42-51, Available at: http://www.thesolutionsjournal.com/node/900, [Accessed: 26/11/2014]
• Çağatay, N., Soysal, N. Y. (1990). “Uluslaşma Süreci ve Feminiz Üzerine Karşılaştırmalı Düşünceler”, Kadın Bakış Açısından 1980’ler Türkiye’sinde Kadınlar, Ed. Şirin Tekeli, İletişim Yayınları, İstanbul, s.301-311.
• Çaha, Ö. (1996). Sivil Kadın, İstanbul, Vadi.
• Delmar, R. (1984). “Engels‟in „Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Yükselişi‟ne Yeniden Bakış”, Juliet Mitchel ve Ann Oakley (ed.), Kadın ve Eşitlik, (Çev. Fatmagül Berktay), Ankara: Kaynak Yayınları, ss. 133-155.
• Deniz, K. (1997). Cariyeler, Bacılar, Yurttaşlar, Metis Yay., İstanbul, s. 84.
• Donovan, J. (1997). Feminist Teori, Çev: Aksu Bora, Meltem A. Gevrek ve Fevziye Sayılan, İstanbul, İletişim.
• Doumato, E. (2010). Saudi Arabia, In Sanja Kelly and Julia Breslin, eds., Women’s Rights in the Middle East and North Africa, New York, NY: Freedom House; Lanham, MD: Rowman & Littlefield, 2010’, pp. 2-30.
• Ecevit, Y. (2003). Toplumsal Cinsiyetle Yoksulluk İlişkisi Nasıl Kurulabilir? Bu İlişki Nasıl Çatışabilir? Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25,4, 83-88.
• Güç, A. (2008). İslamcı feminizm: Müslüman kadınları birey olma çabaları, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17 (2), s. 649-673. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/uluifd/issue/13483/162895
• Gürhan, N. (2010). Toplumsal cinsiyet ve İslami feminist söylem. Erişim adresi: http://www.academia.edu Haenni, P. (2005). Piyasa İslamı: İslam suretinde neoliberalizm Çev: Levent Ünsaldı. Ankara: Heretik Yayıncılık.
• Hall, S. (2017). Temsil: Kültürel Temsiller ve Anlamlandırma Uygulamaları, (İdil Dündar, Çev.), Pinhan Yayınları, İstanbul.
• Heidi, H. (1992). “Marksizm’le Feminizmin Mutsuz Evliliği” Kadının Görünmeyen Emeği. Der: Gülnur Savran ve Nesrin Tura. İstanbul: Kardelen, s. 130.
• Heywood, A. (2010). Siyasi İdeolojiler. (2.Baskı). İstanbul: Adres Yayınları.
• Jaggar, A. M. (1988). Feminist Politics and Human Nature, New Jersey: Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
• Kaplan, E. (1999). Türk Siyasal Sisteminin Temel Belgelerinde Kadın ve Kadın Sorunu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Kazemi, F. (2000). “Gender, Islam And Politics”, Social Research, Vol. 67, i-2, s.453-466. Kendall, B. (2006). Saudi Arabia's unseen reform, [online], BBC News, Middle East, 26th April 2006, Available at: http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspon dent/4952046.stm. [Accessed; 17/10/2014].
• Korkmaz, A. (2017). Feminizmin modern dönem Kuran tefsirine etkileri, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (2), s. 940- 956. Erişim adresi: http://www.itobiad.com/tr/issue/28774/297611
• Küçük, M. (2005). Medya, İktidar, İdeoloji, Ankara: Bilim ve Sanat.
• Leslie, L. (2011). Saudi Feminism doesn’t Mirror Western Ideas. Muslim Voice, [Online] Available at: http://muslimvoices.org/saudi-feminism-mirror-western-ideas/ [Accessed: 23/11/2014].
• Mackinnon, Catharine A. (2003). Feminist Bir Devlet Kuramına Doğru, Çev: Türkan Yöney ve Sabir Yücesoy, İstanbul, Metis, 132.
• Mamoun, F. (1993). Saudi Arabia And The Politics Of Dissent, St. Martin’s Press, New York, s.118-121.
• Mitchel, J. ve Oakley, A. (1984). “Giriş”, Juliet Mitchel ve Ann Oakley (ed.), Kadın ve Eşitlik, (Çev. Fatmagül Berktay), Ankara: Kaynak Yayınları, ss. 11-22.
• Mitchel ve Ann O. (1998). Kadın ve Eşitlik, (Çev. Fatmagül Berktay), Ankara: Kaynak Yayınları. Mutlu E. (2008). İletişim Sözlüğü. Ankara: Ayraç Kitapevi.
• Öztürk, S. (2019). Sinemada Temsil Anlayışına Reddiye. Sinefilozofi Dergisi, 4 (7), 3-9. Öztürk, S. (2019). Sinemada temsil anlayışını reddiye. SineFilozofi, 4(7), 3-9.
• Ramazanoğlu, C. (1998). Feminizm ve Ezilmenin Çelişkileri, Çev: Mefkure Bayatlı, İstanbul, Pencere Yayınları.
• Reed, E. (1985). Kadın Özgürlüğünün Sorunları, İstanbul: Yazın Yayıncılık.
• Saudi Gazette, (2008). Business: Kingdom's e-learning industry to reach $125 million this year. The Saudi Gazette, 26th April.
• Shulamith, F. (1993). Cinselliğim Diyalektiği.Çev: Yurdanur Salman. İstanbul: Payel, s. 99. Sünter, F. (2018). Feminizm ve İslam'da kadın tartışmaları, Uluslararası İslam Ve Kadın Çalıştayı, s. 49-65.
• Şahin, F. (2011). Kadınların Siyasal Katılımları Çerçevesinde Kadın Meclislerinin Yerel Siyasetteki Etkinlikleri ve Üye Profilleri. Ankara: T.C Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
• Tanrıverdi, A. B. (2015). Türkiye'de İslami feminizm sorunsalı. (Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas). Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Tekeli, Ş. (1998). Kadınlar için Yazılar, İstanbul, Alan.
• Timisi, N. (2010). “Sinemaya Feminist Müdahale: Mulvey’de Psikanalitik Seyirciden Teknolojik Seyirciye”, Sinema Araştırmaları: Kuramlar, Kavramlar, Yaklaşımlar. (Der. Murat İri), İstanbul: Derin Yayınları, 161-186.
• Ulusoy, T. (2013). Feminist Kuramın Tarihsel Seyri. 05 04, 2017 tarihinde Academia: https://www.academia.edu/2454253/Feminist_Kuram%C4%B1n_Tarihsel_Seyri?auto=
• Walters, M. (1984), “Kadın Hakları ve Kadınların Uğradığı Haksızlıklar: Mary Wollstonecraft, Harriet Martineau, Simone de Beauvoir”, Juliet Mitchel ve Ann Oakley (ed.), Kadın ve Eşitlik, (Çev. Fatmagül Berktay), Ankara: Kaynak Yayınları, ss. 157-265.
• Women At A Glance, http://www.un.org/ecosocdev/geninfo/women/women96.htm, 6.8.2004 A Definition Of Gender, http://www.unece.org/stats/gender/web/genstats/whatisgs/gender.htm, 6.8.2004
• Yılmaz, Z. (2017). Neoliberal küreselleşmenin melez izdüşümleri: İslamcı feminizm, Van Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1 (34), s.1-22. Erişim adresi: https://www.yyusbedergisi.com/neoliberal
• Yumuş, A. (2011). Kalkınma Planları Çerçevesinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Anlayışının Ekonomik Toplumsal ve Siyasal Boyutları. Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.