COVID-19 PANDEMİSİ İLE YATIRIMCI RİSK İŞTAHI ARASINDAKİ NEDENSELLİK İLİŞKİSİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 3, 611 - 621, 29.11.2022

Saffet Akdağ Hakan Yıldırım

https://doi.org/10.30692/sisad.1184953

Öz

Dünya Sağlık Örgütü’nün 2020 yılında COVID-19’u pandemi ilan etmesiyle birlikte devam eden süreç küresel ekonomide büyük şokların yaşanmasına sebep oldu. Pandemiyle birlikte küresel tedarik zincirleri ve beraberinde emtia fiyatları ciddi şekilde etkilendi. Emtia fiyatlarındaki yükseliş ülke ekonomileri üzerindeki enflasyonist baskıları artırdı. Enflasyonist baskılar ise firmaların nakit akışlarını dolayısıyla pay senetlerinin fiyatlarını da etkiledi. Bu durumda finansal yatırımcıların risk iştahının etkilemesi kaçınılmazdı. Bu çalışmada COVID-19 pandemisinin finansal piyasalara yansıması olarak kabul gören Bulaşıcı Hastalıklar Endeksi (EMVID) ile Türkiye’deki yatırımcılar için risk iştahı göstergesi olan Risk İştahı Endeksi (RISE) endeksi arasındaki nedensellik ilişkisi araştırılmıştır. İlgili değişkenlerin Ocak 2000 – Eylül 2022 tarihleri arasında haftalık veriler kullanılarak Granger Nedensellik ve Breitung ve Candelon Frekans nedensellik testleri gerçekleştirilmiştir. Granger Nedensellik testi sonuçlarına göre EMVID endeksinden RISE endeksine doğru bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir. Breitung ve Candelon Frekans Nedensellik test sonuçlarına göre ise EMVID endeksinden RISE endeksine doğru hem kalıcı hem de geçici nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Frekans Nedensellik, Pandemi, Risk İştahı, Covid 19, EMVID

The Causal Relationship Between COVID-19 Pandemic and Investor Risk Appetite: The Case of Türkiye

Öz

With the World Health Organization's declaration of COVID-19 as a pandemic in 2020, it caused major shocks in the global economy in the ongoing process. With the pandemic, global supply chains and commodity prices were severely affected. The rise in commodity prices increased the inflationary pressures on the national economies. Inflationary pressures, on the other hand, also affected the cash flows of companies and thus the prices of their stocks. This situation was inevitable to affect the risk appetite of financial investors. In this study, the causality relationship between the Infectious Diseases Index (EMVID), which is accepted as the reflection of the COVID-19 pandemic on financial markets, and the Risk Appetite Index (RISE), which is an indicator of risk appetite for investors in Türkiye, has been investigated. Granger Causality and Breitung and Candelon Frequency causality tests were carried out using the weekly data of the related variables between January 2000 and September 2022. According to the Granger Causality test results, a causality relationship was determined from the EMVID index to the RISE index. According to the Breitung and Candelon Frequency Causality test results, both permanent and temporary causality relationships were determined from the EMVID index to the RISE index.

Anahtar Kelimeler

Frequency Causality, Pandemic, Risk Appetite, Covid-19, EMVID, EMVID

Kaynakça

• Albulescu, C. (2020). Coronavirus and financial volatility: 40 days of fasting and fear. arXiv preprint arXiv:2003.04005.
• Arouri, M. E. H., Youssef, A. B., M'henni, H., & Rault, C. (2012). Energy consumption, economic growth and CO2 emissions in Middle East and North African countries. Energy policy, 45, 342-349.
• Asteriou, D. ve Hall, S. G. (2011). Applied econometrics (2.baskı). UK: Macmillan International Higher Education.
• Baker, S. R., Bloom, N., Davis, S. J., Kost, K. J., Sammon, M. C., & Viratyosin, T. (2020). The unprecedented stock market impact of COVID-19 (No. w26945). national Bureau of economic research.
• Bozoklu, S. ve Yilanci, V. (2013). Energy consumption and economic growth for selected OECD countries: Further evidence from the Granger causality test in the frequency domain. Energy Policy, 63, 877-881.
• Breitung, J. ve Candelon, B. (2006). Testing for short and long-run causality: A frequency domain approach. Journal of Econometrics, 132(2), 363–378.
• Broadstock, D. C., ve Filis, G. (2014). Oil price shocks and stock market returns: New evidence from the United States and China. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 33, 417-433.
• Bu, D., Hanspal, T., Liao, Y., ve Liu, Y. (2020). Risk taking during a global crisis: Evidence from Wuhan. Covid Economics, 5, 106-146.
• Chen, L., Min, F., Liu, W., & Wen, F. (2022). The Impact of the Infectious diseases and Commodity on Stock Markets. Finance Research Letters, 47, 102848, 1-8.
• Cheng, I. H. (2020). Volatility markets underreacted to the early stages of the COVID-19 pandemic. The Review of Asset Pricing Studies, 10(4), 635-668.
• Choi, S. Y. (2020). Industry volatility and economic uncertainty due to the COVID-19 pandemic: Evidence from wavelet coherence analysis. Finance Research Letters, 37, 101783.
• Ciner, Ç. (2011). Eurocurrency interest rate linkages: A frequency domain analysis. International Review of Economics and Finance, 20(4), 498–505.
• Çetin, A. C. (2020). Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Türkiye'de Genel Ekonomik Faaliyetlere ve Hisse Senedi Borsa Endeksine Etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi, 4(2), 341-362.
• Dickey, D. A. ve Fuller, W. A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 1057-1072.
• Dima, B, Dima, Ş. M., & Ioan, R. (2021). Remarks on the behaviour of financial market efficiency during the COVID-19 pandemic. The case of VIX. Finance Research Letters, 43, 101967.
• Grima, S., Özdemir, L., Özen, E., & Romānova, I. (2021). The interactions between covid-19 cases in the USA, the VIX index and major stock markets. International Journal of Financial Studies, 9(2), 26.
• Goodell, J. W. (2020). COVID-19 and finance: Agendas for future research. Finance research letters, 35, 101512.
• Göker, İ. E., Eren, B. S., & Karaca, S. S. 2020. The impact of the COVID-19 (coronavirus) on the borsa İstanbul sector index returns: an event study. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14-41.
• Granger, C. W. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: Journal of The Econometric Society, 424-438.
• Gülhan, Ü. (2020). Covid-19 Pandemisine BIST 100 Reaksiyonu: Ekonometrik Bir Analiz. Turkish Studies, 15(4), 497-509.
• Kandil-Göçer İ. E., Eren, B. S., & Karaca, S. S. (2020). COVID-19 (Koronavirüs)’un Borsa İstanbul sektör endeks getirileri üzerindeki etkisi: Bir olay çalışması. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 14(41), 14– 41.
• Keleş, E. (2020). Covid-19 ve BİST-30 Endeksi Üzerine Kısa Dönemli Etkileri. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 42(1), 91-105.
• Kılıç, Y. (2020). Borsa İstanbul’da COVID-19 (Koronavirüs) Etkisi. Journal of Emerging Economies and Policy (5). 66–77.
• Kwiatkowski, D., Phillips, P.C.B., Schmidt, P. and Shin, Y. (1992), Testing the full hypothesis of stationary against the alternative of a unit root. Journal of Econometrics, 54, 159-178.
• Onali, E. (2020). Covid-19 and stock market volatility. Available at SSRN 3571453.
• Özdemir, L. (2020). Covid-19 pandemisinin BIST sektör endeksleri üzerine asimetrik etkisi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 546-556.
• Rajput, H., Changotra, R., Rajput, P., Gautam, S., Gollakota, A. R., & Arora, A. S. (2021). A shock like no other: coronavirus rattles commodity markets. Environment, Development and Sustainability, 23(5), 6564-6575.
• Sarı, S. S., & Kartal, T. (2020). Covıd-19 Salgınının Altın Fiyatları, Petrol Fiyatları ve VIX Endeksi İle Arasındaki İlişki. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 93-109.
• Şişman, M. Y., Uslu, H., Öztürk, Ö., & Çıtak, F. The impact of the novel coronavirus (covid-19) outbreak across industries: evidence from the turkih stock market.
• Tayar, T., Gümüştekin, E., Dayan, K., & Mandi, E. (2020). Covid-19 krizinin Türkiye’deki sektörler üzerinde etkileri: Borsa İstanbul sektör endeksleri araştırması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Salgın Hastalıklar Özel Sayısı), 293-320.
• Yule, G.U. (1926). Why do we sometimes get nonsense-correlations between time-series? – A study in sampling and the nature of time-series. Journal of the Royal Statistical Society, 89(1), 1-63.