ÖRGÜTLERDE ETİK DIŞI DAVRANIŞLAR VE PSİKOLOJİK YILDIRMA

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 309 - 320, 31.07.2023

Betül Ayça

https://doi.org/10.30692/sisad.1239656

Öz

: Psikolojik (PY) yıldırma (mobbing), bir örgüt çalışanına ya da bir grup çalışana yönelik belli bir nedene, mantığa dayanmayan, kötü niyetli ve zaman içinde belli aralıklarla tekrarlayan, etik dışı davranışlar anlamındadır. Çalışmanın ikinci bölümü yine istenmeyen fakat pek çok ülkede ve Türkiye’deki örgütlerde de görülen cinsel taciz konusuna yer verilmiştir. Cinsel taciz (CT) (sexual harassment) bir örgüt çalışanın bir diğerine cinsellikle ilgili beden diliyle, sözlü, fiziksel olarak tacizde bulunması ve bu davranışında ısrarcı olasıdır. PY ile ilgili literatürün ortak noktası bu etik dışı saldırgan davranışların kasıtlı, tekrarlanan bir strateji olması, bazı bireylerin agresif motivasyona sahip olması ve sosyal normlardan sapma olarak nitelendirilmesidir. PY konusunda Leyman’ın PY sürecinin aşamaları, ilgili alandaki çalışma bulgularına göre PY uygulamasının nedenleri, PY aktörünün ve kurbanların kişilikleri, psikolojik özellikleri ele alınmış ve ülkemiz hukuk sisteminde bu konuyla ilgili düzenlemelere değinilmiş ve örgütsel faktörler dikkate alınmıştır. Çalışmada ayrıca tüm dünyadaki örgütlerde de meydana gelen CT ve PY vakalarının bağıntısıyla ilgili hukuksal düzenlemeler ve her iki halde de örgüttün tepe yöneticilerinin, İK uzmanlarının sorumluluklarıyla örgütün yapısı, kültürü, iletişim kanalları gibi faktörler açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

psikolojik yıldırma, cinsel taciz, örgütsel çatışma, agresif motivasyon

Mobbing And Unethical Behavior in Organisations

Öz

Mobbing means unethical behavior against an employee of an organization or a group of employees that is not based on a particular reason, is logical, malicious, and repetitive at regular intervals over time. The second part of the study is about sexual harassment, which is undesirable but seen in many countries and organizations in Turkey. Sexual harassment is any unwanted sexual behavior that an employee directs toward another one by using sexual body language, verbally, or physically, and is likely to persist in this behavior. The common point of the literature on both of these incidents is that these unethical aggressive behaviors are a deliberate, repetitive strategy, some individuals have the aggressive motivation and are characterized as deviations from social norms. The stages of Leyman's mobbing process, the reasons for the PR application according to the findings of the studies in the relevant field, the psychological characteristics of the mobber and the victims were discussed, and the regulations related to this issue in the legal system were mentioned, as well as organizational factors as organizational structure and culture were taken into account.

Anahtar Kelimeler

mobbing, sexual harrasment, organisational conflict, aggressive motivation

Kaynakça

• ASRİ, E. (2018). Mobbing ve Örgütsel Bağlilik İlişkisi: Pamukkale Üniversitesi Akademisyenlerine Yönelik Bir Araştırma. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• AYDEMİR, L. (2019). Kadın Tacizlerine Yönelik Bir Tutum Araştırması. International Journal of Social and Humanities Sciences, 3(1), 199-216. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijshs/issue/47258/595410
• BAILLIEN, E. NEYENS, I. DE WITTE, H. & DE CUYPER, N. (2009). A Qualitative Study on The Development of Workplace Bullying: Towards A Three-Way Model. Journal of Community & Applied Social Psychology, 19(1), 1-16. https://doi.org/10.1002/casp.977
• BAŞ, E. (2016). Türk Ceza Hukukunda Cinsel Taciz Suçu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65(4), 1135 – 1215. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001833
• BİLGE, S. (2016). Mobbing Terimi ve Türk Hukuk Düzeninde İncelenmesi. Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, 65(4), 1245-1290. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001835
• Birleşmiş Milletler. (t.y.). What is Sexual Harassment. https://www.un.org/womenwatch/osagi/pdf/whatissh.pdf
• CESİM, Ö. B., ŞANLI, Ö. & AKEL, B. S. (2018). Hacettepe Üniversitesindeki Engelli Çalışanların Karşılaştıkları Psikolojik Şiddet Davranışları (Mobbing) ve Bu Davranışların Etkileri. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 34-45. https://doi.org/10.21020/husbfd.380965
• DUFFY M & SPERRY L. (2007). Workplace Mobbing: Individual and Family Health Consequences. The Family Journal, 15(4), 398–404.
• EGE, H. (2010). Different Typologies of Workplace Conflict and Their Connections with Post Traumatic Embitterment Disorder. Health, 2(3), 234-236. https://doi.org/10.4236/health.2010.23033
• EINARSEN, S. RAKNES, B. I. & MATTHIESEN, S. B. (1994). Bullying and Harassment at Work and Their Relationships to Work Environment Quality: An Exploratory Study. European Work and Organizational Psychologist, 4(4), 381-401. http://dx.doi.org/10.1080/13594329408410497
• EINARSEN, S. HOEL, H. ZAPF, D. & COOPER, C. (2003). Bullying and Harassment in the Workplace: Developments in Theory, Research, and Practice (1.Baskı). Londra: Taylor & Francis Group.
• EINARSEN, S. HOEL, H. ZAPF, D. & COOPER, C. (2011). The Concept of Bullying and Harassment at Work: The European Tradition. S. Einarsen, H. Hoel, D. Zapf & C. Cooper(Ed.) içinde Bullying and Harassment in the Workplace: Developments in Theory, Research, and Practice (2. Baskı, s. 3- 39). Londra: Taylor & Francis Group.
• FIGUEREDO, A. J. & JACOBS, W. J. (2011). Aggression, Risk-Taking, And Alternative Life History Strategies: The Behavioral Ecology of Social Deviance. M. Frias-armenta & V. Corral-verdugo (Ed.) içinde Bio-Psycho-Social Perspectives on Interpersonal Violence (s. 3-27). Arizona : Nova Science Publishers, Inc.
• GAYIR, B. G. & ÖZÇELİK, Z. (2021). Sağlık Çalışanlarının Mobbing Algıları Üzerine Bir Araştırma. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24 (4), 793-812. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepesid/issue/67142/931106
• GIACCONE, M. DI NUNZIO, D. TRENTIN, A. B. & VARGAS, O. (2015). Violence and Harassment in European Workplaces: Extent, Impacts and Policies Dublin. Associazione Bruno Trentin ve Eurofound. https://www.eurofound.europa.eu/publications/report/2015/violence-and-harassment-in-european-workplaces-extent-impacts-and-policies
• HANNABUSS, S., (1998). Bullying at Work. Library Management, 19 (5), 304- 310. https://doi.org/10.1108/01435129810218483
• HARMON-JONES, E. & SCHUTTER, D. J. L. G. (2022). Aggressive Motivation: An Introduction and Overview. Motivation Science, 8(2), 77–80. https://doi.org/10.1037/mot0000266
• İşyerlerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi Hakkındaki Başbakanlık Genelgesi. (2011, 10 Mart). Resmî Gazete (Sayı: 27879). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/03/20110319-8.htm
• KAMBERI, F. & GOLLOPENI, B. (2015). The Phenomenon of Sexual Harassment at the Workplace in Republic of Kosovo. International Review of Social Sciences, 3(12), 580-92.
• KARAVARDAR, G. (2009). İş Yaşamında Psikolojik Yıldırma ve Psikolojik Yıldırmaya Direnç Gösteren Kişilik Özellikleri ile İlişkisi [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• KHOO, S. (2010). Academic Mobbing: Hidden Health Hazard at Workplace. The Official Journal of the Academy of Family Physicians of Malaysia, 5(2), 61-67. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4170397/
• KIM, S. S. (1976). The Lorenzian Theory of Aggression and Peace Research: A Critique. Journal of Peace Research,13 (4), 253- 276. https://doi.org/10.1177/002234337601300401
• LEYMANN, H. (1996). The Content and Development of Mobbing at Work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 215-237. https://doi.org/10.1080/13594329608414853
• MARAN, D. A. BERNARDELLI, S. & VARETTO, A. (2018). Mobbing (Bullying at Work) in Italy: Characteristics of Successful Court Cases. Journal of Injury and Violence Research, 10(1), 17-24. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29187725/
• Öcal Hukuk. (t.y.). Mobbing Nedeniyle Ceza Davası. https://www.ocalhukuk.com/mobbing-nedeniyle-ceza-davasi/ adresinden 02.01.2023 tarihinde alınmıştır.
• OKTAY, A. (2012). İşyerinde Cinsel Taciz ve İstismar. Kadın Araştırmaları Dergisi, 0 (7), 75-89. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iukad/issue/735/7953
• ÖZARALLI, N. & TORUN, A. (2007). Çalışanlara Uygulanan Zorbalığın Mağdurların Kişilik Özellikleri, Negatif Duygular ve İşten Ayrılma Niyetleriyle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Sakarya Üniversitesi Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı (Düz.) içinde, XV. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi Bildiriler Kitabı (s.938- 947).
• PALAZ, S. ÖZKAN, S. SARI, N. GÖZE, F. ŞAHIN, N. and AKKURT, Ö. (2008). İş Yerinde Psikolojik Taciz (mobbing) Davranışları Üzerine bir Araştırma : Bandırma Örneği. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 10 (4), 41-58. https://dergipark.org.tr/en/pub/isguc/issue/25499/268888
• PRANJIĆ, N., MALEŠ-BILIĆ L., BEGANLIĆ A. & MUSTAJBEGOVIĆ J. (2006). Mobbing, Stress, and Work Ability Index Among Physicians in Bosnia and Herzegovina: Survey Study, Croatian Medical Journal, 47(5), 750–758, http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=2080467
• SALIN, D. (2003). Bullying And Organizational Politics in Competitive and Rapidly Changing Work Environments. International Journal of Management and Decision Making, 4 (1), 35-46. https://doi.org/10.1504/IJMDM.2003.002487
• SALIN, D. (2005). Prevalence and Forms of Bullying Among Business Professionals: A Comparison of Two Different Strategies for Measuring Bullying. European Journal of Work and Organizational Psychology, 10(4), 425-441. https://doi.org/10.1080/13594320143000771
• ŞEN, M. (2014). İnsan Hakları Bağlamında Çalışma Hakkı. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 20(1), 143-162. https://doi.org/10.33433/maruhad.606923
• TINAZ, P. (2006). İş Yerinde Psikolojik Taciz (Mobbing). Çalışma ve Toplum Dergisi, 4(11), 13-28. https://dergipark.org.tr/en/pub/ct/issue/71833/1155459
• TOKER, Y. (2016). İşyerlerinde Cinsel Taciz: Kapsamı, Öncülleri, Sonuçları, Kurumsal Baş Etme Yöntemleri. Türk Psikoloji Yazıları, 19(38), 1-19. https://www.psikolog.org.tr/tr/yayinlar/dergiler/1031828/tpy1301996120160000m000035.pdf
• VARTİA-VÄÄNÄNEN, M. (2003). Workplace Bullying- A Study On The Work Environment, Well Being And Health [Yayınlanmamış Tez]. University of Helsinki. https://helda.helsinki.fi/bitstream/handle/10138/19884/workplac.pdf?sequence
• YAHYAGİL, M. Y. & AKTAŞ, B. G. (2010). Workplace Mobbing in Turkey. Leipzig: Lambert Academic Publishing.
• YEŞİLTAŞ, M. (2005). İnsan Kaynakları Yönetimi Açısından Bir Sorun Olarak İşyerinde Cinsel Taciz. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 147- 153. https://dergipark.org.tr/tr/pub/manassosyal/issue/49971/640596
• YILMAZ, P. (2014). Çalışma Hayatında Kadına Yönelik Ayrımcılık: Ortaya Çıkış Biçimleri [Uzmanlık Tezi]. T. C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. https://www.csgb.gov.tr/media/34048/pinar-yilmaz-tez.pdf
• ZAPF, D, KNORZ, C. & KULLA, M, (1996). On The Relationship Between Mobbing Factors, and Job Content, The Social Work Environment And Health Outcomes. European Journal of Work Organizational Psychology, 5, 215-237.
• ZAPF, D. (1999). Organisational, Work Group Related and Personal Causes of Mobbing/Bullying at Work. International Journal of Manpower, 20 (1/2), 57-69. https://doi.org/10.1108/01437729910268669
• ZAPF, D. & GROSS, C. (2001). Conflict Escalation and Coping with Workplace Bullying: A Replication and Extension. European Journal of Work and Organizational Psychology, 10 (4), 497-522. https://doi.org/10.1080/13594320143000834
• ZAPF, D. & EINARSEN, S. (2011). Individual Antecedents of Bullying: Victims and Perpetrators. S. Einarsen, H. Hoel, D. Zapf & C. Cooper (Ed.) içinde Bullying and Harassment in the Workplace: Developments in Theory,