Siyer Çevresini Tasvir Meselesi

Yıl 2019, Sayı: 6, 13 - 31, 08.08.2019

Kasım Şulul

Öz

İbn Haldûn, bir olayın meydana geldiği çevre ve
koşullarla birlikte kaydedilmesi gerektiğine, tarihte
yöntem meselesi zaviyesinden dikkat çekmiş ve bu
meseleye büyük ehemmiyet vermiştir.
Siyer olayları, -ilmî manada- bilinen bir çevrede
meydana gelmiştir. Siyer çevresinin ilmî kıstaslarla
vesika ve verilere dayalı olarak tespit ve tasviri; siyer
tetkiklerinde önemli bir konu ve vasıtadır. Siyer
çevresini tasvir problemi; insan-çevre ilişkisinin
mahiyeti meselesiyle de yakından alakalıdır.
Bu makalede; siyer olaylarının meydana geldiği
çevreyi tasvir meselesi ve tasvir tarzlarıyla ilgili
bazı tahlil, tetkik ve mülahazalar ele alınmış;
Kur’ân-ı Kerîm, Cahiliye devrini tasvir konusunda
önemli kaynaklardan birisi olan Cahiliye şiiri ve
İslâm kaynaklarının siyer çevresini tasvir tarzlarına
değinilmiş ve bu kaynaklardan bazı örnekler
verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Hz.Muhammed, Sahabe, beşeri coğrafya, fiziki coğrafya, Cahiliye, Mekârim-i Ahlak, Arabistan, Araplar

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel (v. 241/855), el-Müsned, thk. Şuayb el-Arnavut v.dğr., nşr.
• Müessesetu’r-Risâle, 1421/2001.
• Ali, Cevad (1907-1987), el-Mufassal fî Tarîhi’l-Arab Kable’l-İslâm, nşr. Dârü’s- Sâkî.
• Âtik b. Gays el-Bilâdî, Mu’cem el-Me’âlim el-Coğrafiyye fi’s-Sîreti’n-Nebeviyye, nşr. Dâru Mekke, 1402/1982.Azizova, E., “Vâdilkurâ”, DİA, XLI,421-423.
• Bâkıllânî’nin (v. 403/1013), Kitâbü’t-Temhîdfi’r-Red ‘ale’l-Mülhideti’l-Mu’attılave’r- Râfizave’l-Havâricve’l-Mu’tezile, thk. R. J. McCarthy, Beyrut 1957.
• Çağatay, Neşet, İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Câhiliye Çağı, Ankara 1982. Ebû Ali el-Muzaffer b. Fazl b. Yahya el-Hüseynî (584-656/1188-1258), Nazratü’l-İğrîz fî Nusreti’l-Karîz, thk. NuhâÂrif el-Hasan, Dımaşk.
• Ebû Bekir b. EbîŞeybe Abdullah b. Muhammed el-Absî (v. 235/849), el-Kitâb el-Musanneffi’l-Ahâdîsve’l-Asâr, thk. Kemal Yusuf el-Hût, Riyad 1409.
• Ebû İbrahim İzzeddîn Muhammed b. İsmail el-Hasenî el-Kehlânî es- San’ânî (v. 1182), et-Tenvîr Şerh el-Câmi’ es-Sağîr, thk. Muhammed İshak Muhammed İbrahim, Riyad 1432/2011.
• el-İstahrî (v. 340/951-52’den sonra), Ülkelerin Yolları (Kitâbü’l-Mesâlikve’lmemâlik), çev. Murat Ağarı, İstanbul 2015.
• Fayda, Mustafa, “Câhiliye”, DİA, VII,17-19; --------, “Cevâd Ali”, DİA, VII,429-430 Grohman, “Vâdilkurâ”, İ. A. (MEB), XIII,136-137.
• Hakîm et-Tirmizî (v. 320?), Nevâdiru’l-Usûl fî Ehâdisi’r-Resûl, thk. Abdurrahman Umeyre, nşr. Dâru’l-Cîl – Beyrut, II,311-316.
• Izutsu, Toshihiko, Kur’ân’da Allah ve İnsan, çev. Süleyman Ateş, İstanbul ts.; --------, Kur’ân’da Dini ve Ahlaki Kavramlar, çev. Selahettin Ayaz, Pınar Yayınları.
• İbn Abdilmün‘imel-Himyerî es-Sinhâcî (v. 727/1327 [?]), er-Ravdu’l-Mi’târ fî Haberi’l-Aktâr, thk. İhsan Abbas, Beyrut 1980, II. Baskı.
• İbn el-Fûtî eş-Şeybânî Kemâleddîn Ebu’l-Fazl Abdürrezzâk b. Ahmed (v. 723/1323), Mu’cemu’l-Udebâ fî Mu’cemi’l-Elkâb, thk. Muhammed el- Kazım, İran 1416, I. Baskı.
• İbn Haldûn’un (732-808/1332-406), Kitâbü’l-İber, Beyrut 1413/1992.
• İbn Havkal [Ebü’l-Ka- sım Muhammed b. Alî en-Nasîbî el-Bağdâdî (IV./X. yüzyıl)], 10. Asırda İslâm Coğrafyası (Sûretü’l-Arz), çev. Ramazan Şeşen, İstanbul 2004.
• İbn Kuteybe (v. 276/889), ‘Uyûnü’l-Ahbâr, nşr. Dâr el-Kutub el-İlmiyye, Beyrut 1418.
• İbn Sellâm el-Cümahî’ye (v. 231/846), Tabakâti’ş-Şa’râ’, Beyrut 1422/2001.
• Kazancı, Ahmet, “Câhiliye Döneminde Müsbet Davranışlar”, Uludağ Ü. İlahiyat F. Dergisi, sayı: 1, cilt: 1,
• Kemâleddîn Ebu’l-Bekâ’ Muhammed b. Musa ed-Demîrî eş-Şafiî (v. 808/1405), en-Necmu’l-Vehhâc fî Şerhi’l-Minhâc, nşr. Dâru’l-Minhâc, Cidde 1425/2004.
• Kudâî (v. 454/1062), Ebû Abdillâh Muhammed b. Selâme b. Ca‘fer, Müsnedü’şŞihâb, thk. Hamdî b. Abdilmecid es-Selefî, nşr. Müessestü’r-Risâle, Beyrut 1407/1986.
• Makdisî (335-378/946-988), Muhammed b. Ahmed, Ahsenü’t-Tekâsîm fî Ma’rifeti’l-Ekâlîm, thk. Gazi Tulaymat, Dımaşk 1980.
• Nedvi, S. Süleyman, Kur’ân-ı Kerîm’de Kavimler ve Toplumlar: Âd, Semûd, Medyen, çev. Abdullah Davudoğlu, İstanbul 1424/2003.
• Öğmüş, Harun, Câhiliyye Döneminde Araplar: Câhiliyye Şiirine Göre İslâm Öncesi Arap Toplumu ve Kur’ân’ın Getirdiği Değişim, İz Yayınları, İstanbul 2013. Sarıcık, Murat, İnanç ve Zihniyet Olarak Câhiliye, İstanbul 2004.
• Sıbtİbü’l-Cevzî (581-654), Mir’âtü’z-Zamân fî Tevârihi’l-‘Â’yân, thk. Muhammed Berekât v.dğr., Dımaşk 1434/2013.
• Süheylî (508-581/1114-1185), Ebu’l-Kâsım Abdurrahmân b. Abdillah el- Has’amî, er-Ravdü’l-Unuf fî Şerhi’s-Sîreti’n-Nebeviyye li İbn Hişâm, thk. Ömer Abdüsselâm es-Selâmî, Beyrut 1421/2000.
• Tülücü, Süleyman, “Câhiliye Kelimesinin Mana ve Menşe’i”, Atatürk Ü. İslâmî İlimler Fk. Dergisi, Ankara 1980, sayı: 4, s. 279-285.
• Weir, T. H., “Câhiliye”, İslâm Ansiklopedisi (MEB), III,11.
• Yakût el-Hamevî (v. 626/1229), Mu’cemu’l-Buldân, Beyrut 1995, II. Baskı, Dâr Sâdır Neşri.
• Yazarı Meçhul (372/982’de telif edilmiş), Hudûdü’l-Âlem Mine’l-Meşrikile’l- Mağrib, thk. V. Minorsky, çev. Abdullah Duman – Murat Ağarı, İstanbul 2008.
• Zurekî (v. 180/796), Ebû İshâk el-Medenî İsmail b. Ca’fer b. Ebî Kesîr el- Ensârî, Hadîs Ali b. Ca’fer es-Sa’dî ‘an İsmail b. Ca’fer el-Medenî, thk. Ömer b. Refûd b. Refîd es-Sefiyânî, Riyad 1418/1998.
• Zürkanî (v. 1122/1710), Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdilbâkî b. Yûsuf, Şerhu’l-Muvatta’ (Ebhecü’l-Mesâlik bi Şerhi Muvatta’i’l-İmâm Mâlik), thk. Taha Abdurraûf Sa’d, Kahire 1424/2003.