HZ. PEYGAMBER DÖNEMİNDE TARIM FAALİYETLERİ VE EKONOMİYE KATKISI

Yıl 2019, Sayı: 5, 13 - 42, 01.01.2019

İsmail Pırlanta

Öz

Hz. Peygamber’in Medine merkezli kurduğu İslam
devletinde önem gösterdiği yönlerden birisi de ekonomi
olmuştur. O, gerek devlet hazinesinin güçlenmesini
sağlamak gerekse de tebaanın refah seviyesini arttırmak
adına bir dizi icraat gerçekleştirmiştir. Müslümanlara,
Yahudi pazarına alternatif olarak Benî Sâide bölgesinde
kendi pazarlarını açtırması, ticareti teşvik edip, ribâyı
kademe kademe kaldırması, aldanmaya ve haksızlığa
sebep olan alışveriş çeşitlerini yasaklaması, ihtikâr diye
bilinen malın stoklanarak piyasaya arzının geciktirilme
uygulamasını kaldırması, fiyatların serbest rekabet
piyasasında arz ve talep dengesine göre oluşmasına izin
vermesi, gayri müslimlerden cizye alınma uygulamasını
başlatması bu bağlamdaki icraatları arasında gösterilebilir.
Ekonominin önemli sacayaklarından birini teşkil eden
üretim alanının önemli kalemlerinden birisini oluşturan
tarımsal faaliyetler de Hz. Peygamber döneminde üzerinde
titizlikle durulan unsurlardan olmuştur. Toprak ıslahı,
ürün kalite ve çeşitliliğinin artırılması, ürünlerin piyasaya
arzı, tarımsal uygulamaların geliştirilmesi gibi hususiyetler
Hz. Peygamber tarafından önemsenmiştir. İşte biz bu
çalışmamızda Hz. Peygamber döneminde tarımsal faaliyet
adına neler yapılıyorsa bunu ortaya koyarak, üretimin bu
önemli kaleminin dönem ekonomisine katkısını gözler
önüne sermeyi amaçlamaktayız.

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, tarım, ziraat, ekonomi, ticaret

Kaynakça

• Abdurrazzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San‘ânî, el-Musannef, thk. Habîburrahmân el-A‘zamî, I-XI, Beyrut 1983.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî, el-Müsned, I-VI, Kahire 1313.
• Algül, Hüseyin, “Fedek”, DİA, XII, 294.
• Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdullah b. Sehl, el-Evâil, Beyrut 1407/1987. Azizova, Elnure, Hz. Peygamber Döneminde Çalışma Hayatı ve Meslekler, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2007.
• Azizova, Elnure, “Teymâ”, DİA, XLI, 53-54.
• Azizova, Elnure, “Vâdilkurâ”, DİA, XLII, 421-423.
• Bağdâdî, Ebû Bekr el-Hatîb Ahmed b. Ali b. Sabit, Târîhu Bağdâd ev Medîneti’s-selâm, I-XIV, Beyrut trz.
• Bal, Faruk, Arap Yarımadasında Ticaret- Hz. Peygamber ve Dört Halife Dönemi-,Beka Yay., İstanbul 2015.
• Barış, Mustafa Necati, “Hz. Ömer’in Yönetim Anlayışı”, Diyanet İlmî Dergi,Eylül 2018, cilt: 54, sayı: 3; s. 121-148.
• Bedr, Abdülbasıt, Târîhu’ş-şâmil li’l-Medîneti’l-Münevvere, I, Medine 1993.
• Bekrî, Abdullah b. Abdülazîz b. Muhammed Ebû Ubeyd, Mu’cemu me’sta‘cem min esmâi’l-bilâd ve’l-mevâzî, thk. Mustafe es-Sakkâ, I-IV, Beyrut trz.
• Belâzurî, Ensâbu’l-eşrâf, thk. Riyad Zirikli-Süheyl Zekkâr, I-XIII, Beyrut 1996.
• Belâzürî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Câbir, Fütûhu’l-büldân, trc. Mustafa Fayda, Ankara 1987.
• Bilge, Mustafa L., “Yemâme” DİA, XLIII, 399-400.
• Bilge, Mustafa L., “Necrân” DİA, XXXII, 507-508.
• Bilge, Mustafa L., “Umân” DİA, XLII, 140-144.
• Buharî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmaîl, el-Câmi‘u’s-Sahîh, I-VIII, İstanbul 1992.
• Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî el-Leysî, el-Mehâsin ve’l-ezdâd, thk. Muhammed Süveyd, Beyrut 1991.
• Câhiz, et-Tabassur bi’t-ticâre, thk. Hasan Hüsni Abdülvehhab, Beyrut 1983.
• Dikkaya, Mehmet - Özyakışır, Deniz, Ekonominin Temelleri I-II, Savaş Yayınevi, Ankara 2015.
• Dîneverî, Ebû Hanife Ahmed b. Davud, Kitâbü’n-Nebât: el-kısmü’s-sani mine’l- kâmûsi’n-nebâtî = Le dictionaire botanique, thk. Muhammed Hamidullah, II, Kahire 1973.
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm el-Herevî el-Ezdî, Garîbu’l-hadîs, thk. Muhammed Abdu’l-Mu‘îd Hân, I-IV, Beyrut 1396.
• Ebû Yûsuf, Ya‘kûb b. İbrahim b. Habîb el-Ensârî el-Kûfî, Kitâbü’l-Harâc, Beyrut 1399/1979.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Ensar Yay., İstanbul 2010.
• Erkal, Mehmet, İslâm Vergi Hukuku, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum 1981.
• Fâkıhî, Ebû Abdullah Muhammed b. İshâk b. el-Abbâs, Ahbâru Mekke fî kadîmi’d- dehr ve hadîsih, thk. Abdulmelik Abdullâh Düheyş, I-VI, Beyrut 1984.
• Fayda, Mustafa, Hz. Ömer Zamanında Gayr-ı Müslimler, İstanbul 1989.
• Güner, Ahmet, “Dûmetülcendel”, DİA, X, 1-2.
• Hamidullah, Muhammed, “Hayber”, DİA, XVII, 20-22.
• Hemdânî, İbnü’l-Hâik Hasan b. Ahmed b. Ya‘kûb, Sıfatu Cezîreti’l-‘Arab, thk. Muhammed b. Ali el-Ekva’ el-Hivalî, Riyad 1977.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed el-
• Kurtubî en-Nemerî, el-İsti‘âb fî ma‘rifeti’l-ashâb, thk. Ali Muhammed el-Bicâvî, I-IV. Beyrut 1412.
• İbn Asâkîr, Ebü’l-Kâsım Sikatüddin Ali b. Hasan b. Hibetullâh, Târîhu Medîneti Dımaşk, thk. Muhibbüddîn Ebû Saîd el-‘Amrevî, I-LXX, Beyrut 1995.
• İbn Habîb, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Habîb b. Ümeyye el-Bağdâdî el-Hâşimî, el-Münemmak fî ahbâri Kureyş, thk. Hurşîd Ahmed Fârûk, Beyrut 1985.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şehabeddin Ahmed İbn Hacer el-Askalânî, el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe, thk. Ali Muhammed Bicâvî, I-VIII, Beyrut 1992.
• İbn Havkal, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Havkal el-Bağdadî, Sûretü’l-‘arz, thk. J.H. Kramers, Leiden 1967.
• İbn Hibbân, Ebü’l-Hasan Alâeddin Ali b. Balaban b. Abdullah, Sahîhu İbn Hibbân, thk. Şu‘ayb el-Arnaût, I-XVIII, Beyrut 1414/1993.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâleddîn Abdülmelîk, es-Sîretü’n-Nebeviyye, thk. Mustafa es-Sakkâ ve dğr, Dımaşk-Beyrut 1424/2003.
• İbn İshâk, Ebû Abdullah Muhammed b. İshak b. Yesâr, Sîretu İbn İshâk: Kitâbu’l-mübteda ve’l-meb‘as ve’l-meğâzî, thk. Muhammed Hamidullah, Konya 1401/1981.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İmâdüddin İsmâil b. Ömer, el-Bidâye ve’n-nihâye, I-XIV, Beyrut 1981.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim, Uyûnü’l-ahbâr, I-IV, Beyrut trz.
• İbn Kuteybe, el-Ma‘ârif, thk. Servet Ukkâşe, Kahire 1981.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid er-Rebeî el-Kazvînî, Sünenü İbn Mâce, thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî, I-IV, Riyad 1984.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali el-Ensârî, “ s-v-‘a maddesi” Lisânü’l-‘Arab, V, Dârü’n-Nevâdır, Kuveyt 2010.
• İbn Rüste, Ebû Ali Ahmed b. Ömer b. Rüste, el-A‘lâku’n-nefîse, nşr. Martin Theodor Houtsma, Leiden 1967.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa‘d b. Meni‘ ez-Zührî, et-Tabakâtü’lkübrâ, nşr. İhsân Abbas, I-IX, Beyrut 1968.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail İbn Side, el-Muhassas, I-XVI, Beyrut 1978.
• İbn Şebbe, Târihu’l-Medîneti’l-Münevvere, thk. Ali Muhammed Dündül, Yâsîn Saduddîn Beyân, I-II, Beyrut 1996.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali, el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem, I-XVIII, Beyrut, trz.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali, Garîbü’l-hadîs, nşr. Abdulmutî Emîn el-Kal‘acî, I-II, Beyrut 1985.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasan İzzeddin Ali b. Muhammed b. Abdülkerim, el-Kâmil fi’t-târih, thk. Abdullah el-Kâdî, I-XI, Beyrut 1415.
• İbnü’l-Esîr, en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser, thk. Tâhir Ahmed Zâvî-Mahmûd Muhammed Tenâhî, I-V, Beyrut 1399.
• İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-gâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe, thk. Halil Me’mun Şiha, I-V, Beyrut 1418/1997.
• İsfahânî, Ali b. Hüseyin b. Muhammed Ebü’l-Ferec, el-Eğânî, Abdülemir Ali Mihenna, Semîr Cabir, I-XXIV. Beyrut 1986.
• İsfahânî, Hasan b. Abdullah, Biladü’l-‘Arab, thk. Hamed el-Câsir, Riyad 1388/1968.
• Kâlî, Ebû Ali İsmail b. Kâsım b. Ayzun, el-Emâlî, I-III, Beyrut trz.
• Küçükaşcı, Mustafa Sabri, “Tâif”, DİA, XXXIX, 443-447.
• Mâlik, Ebû Abdullah Malik b. Enes el-Asbahî el-Himyerî, el-Muvatta (thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî), I-II. Mısır trz.
• Merzûkî, Ebû Ali Ahmed b. Muhammed b. Hasan, el-Ezmine ve’lemkine, I-II, Kahire trz.
• Münavî, Zeynüddîn Muhammed Abdürraûf b. Tâcil’ârifîn b. Nûriddîn Alî, Feyzü’l-kadîr, III, Mısır 1938.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsabûrî, el-Câmi‘u’s- Sahîh, I-V, İstanbul 1981.
• Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Ali b. Şu‘ayb, Sünenü’n-Nesâî, I-VIII, İstanbul 1992.
• Pırlanta, İsmail, “Müşriklerin Hz. Peygamber’e Karşı Takındıkları Tavırlar -Ebû Süfyân Örneği-”, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2018, cilt: XIII, sayı: 13, s. 75-102.
• Safedî, Ebü’s-Safa Selâhaddin Halîl b. Aybek, el-Vâfî bi’l-vefeyât, thk. Ahmed Arnaût, I-XXIX, Beyrut 2000.
• Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Müzhir fî ‘ulûmi’l-luğa ve envâihâ, thk. Muhammed Ahmed Câelmevlâ, Ebû Fadl İbrâhim ve dğr., I-II, Kahire trz.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb el-Lahmî, el-Mu’cemu’ssağîr, thk. Abdulmuhsin b. İbrâhim el-Huseynî, I-X, Kahire 1415.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr b. Yezid, Târihü’t-Taberi: Târihü’r-rusül ve’l-mülûk, thk. Ebu’l-Fazl İbrahim, I-XI, Beyrut trz.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre, es-Sünen, I-V, İstanbul 1992.
• Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî, el-Meğâzî, thk. Marsden Jones, I-III, Beyrut 1984.
• Ya‘lâ, Ahmed b. Ali b. el-Müsennâ el-Mevsılî, Müsnedü Ebî Ya‘lâ el-Mevsılî, thk. Hüseyin Selim Esed, I-XIII, Dımaşk 1986.
• Yâhya b. Adem, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Adem b. Süleyman, Kitâbü’l-Harâc, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Beyrut 1399/1979.
• Yâkût, Ebû Abdullah Şihabüddin Yakut b. Abdullah el-Hamevî, Mu‘cemü’l-büldân, I-V, Beyrut 1979.
• Yıldırım, Muhammed Emin, Asr-ı Saadet’te Ticaret ve Tüccar Sahâbîler, Siyer Yay., İstanbul 2015.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaût, I-XXV, Beyrut 1405/1985.