İslâm’dan Önce Arap Yarımadasındaki Sa’âlîk Grupları -Arap Kargaları Taifesinin Örnekleri-

Yıl 2018, Sayı: 4, 139 - 158, 25.06.2018

Hakan Temir

Öz

Sa’âlik tek bir grup değil, aksine birkaç gruptan oluşuyordu.
Çünkü ekonomik düzenlemeler, coğrafî ve içtimaî çevre
gibi birçok nedenden ve aynı zamanda gelişmekte olan
siyasî olaylarda dolayı sa’âlîk gruplar çoğalmıştı. Kargalar
taifesi, İslamiyet’ten önce Arap yarımadasında üç gruba
ayrılan sa’âlîklerin birincisidir. Babaları tarafından
dışlanan, Habeşistanlı siyah kadınların doğurduğu
çocuklardan oluşurdu. İkincisi çok fazla suç işledikleri için
kabilelerinden dışlanan el-Halâ’dır. Üçüncüsü ise halâ’
dışındaki sahipsizlerdir. Onlar, sa’lekeyi profesyonel olarak
öğrenen Habeşistanlı fakir kölelerden oluşmaktaydı.
Karga sa’âlîkler, İslâm’dan önceki Arabistan’da yer
alan toplumunun en düşük tabakalarından biri olan
köle tabakasındandı. Bu yüzden köleler, hür insanların
yapmak istemedikleri süt sağma ve ambalajlama gibi işleri
yapıyorlardı. Dolayısıyla Arapların kargaları Aristokratik
Arap toplumunda her şeyden mahrumdu.
Arapların karga taifesi hayatlarını saf Arapların hizmetinde
geçirirlerdi. İlaveten dans ederler, şarkı söylerler, sövülürler
ve siyahlıkla ayıplanırlardı. Çoğu zaman atalarına da küfür
edilirdi. Küfür işitmelerinin sebebi renkleriyle alakalıdır. Bu
nedenle onlar sosyal hayata itaatsiz oldular.

Anahtar Kelimeler

sa'âlik, Arap Yarımadası, Arap kargaları

Kaynakça

• Ali, Cevad, el-Mufassal fî Târîhi’l-Arab Kable’l-İslâm, Dâru’ş-Şuûni’s-Sekâfî, Bağdâd 1993, VII.
• el-Kâlî, İsmâil b. Kâsım Ebû Ali el-Bağdâdî (h. 356/m. 976), el-Emâlî, Darû’l-Kütübü’l- İlmiyye, Beyrut 2002, II.
• el-Âmidî, Hasan b. Bişr b. Yahyâ (h. 370/ m. 980), el-Mu’telif ve’l-Muhtelif, thk: Abdüssettâr Ahmed Ferâc, Darû İhyâu’l-Kütübü’l-Arabiyye, Kahire 1961.
• el-Aselî, Hâlid, Muhâdarât fî Târihi’l-Arab Kable’l-İslâm, takd. İmâd Abdusselâm Raûf, Dâru’ş-Şuûni’s-Sekâfî, Bağdâd 2002, I.
• el-Askalânî, Şihâbeddin Ahmed b. Ali İbn Hacer (h. 852/ m. 1448), el-İsâbe fî Temyizi’s-Sahâbe, Darû’l-Kütübü’l-Arabiyye, Beyrut trz.
• Atvân, Hüseyin, el-Mevsûatü’t-Târîhiyye li’l-Asreyn el-Emevî ve’l-Abbâsî- eş-Şu’arâu’s- Sa’âlîk fî’l-Asrî’l-Abbâsiyyü’l-Evvel, Dâru’l-Cehl, Beyrut, 1972, Cilt: 2.
• el-Bağdâdî, Abdülkadir b. Ömer (h. 1093/ m. 1682), Hizânetü’l-Edeb ve Lübbü Lübâb Lisanü’l-Arab, thk: Abdüsselam Muhammed Hârun, Mektebetü ‘l-Hâncî, Kahire 1997, VIII.
• el-Bedevî, Halîl, Uzmâ’ ve Meşâhîr, Dâru Üsâme, Ummân 1999.
• el-Bekrî, Ebû Ubeydullah b. Abdülaziz el-Endülüsî (h. 478/m. 1094), Mu’cem mâ İsta’cem min Esmâi’l-Bilâdi ve’l-Mevâdi’, thk, Cemâl Talbe, Darû’l-Kütübü’l- İlmiyye, Beyrut 1998.
• el-Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr (h. 255/m. 868), el-Hayvân, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut 2003, I.
• el-Câhız, Ebû Osman Amr b. Bahr (h. 255/m. 868),Resâilü’l-Câhız, thk: Abdusselam Muhammed Hârun, Mektebetü‘l-Hâncî, Kahire 1964.
• ed-Dabbî, Muhammed b. Ya’lâ el-Mufaddal el-Kûfî (h. 599/1202), Emsâlü’l-Arab, thk. İhsân Abbâs, Dâru’r-Râidi’l-Arabî, Beyrut 1983.
• Dayf, Şevkî, Târihü’l-Edebi’l-Arabî-Asru’l-Câhiliyye-, Dâru’l-Meârif, Kahire 1977.
• Dellû, Burhaneddin, Musâhametü fî Eâdetü Kitâbetü’t-Târîhi’l-Arabî’l-İslâmî, Dâru’l-Fârâbî, Beyrut 1985.
• ed-Dineverî, Ebû Muhammed b. Abdullah b. Müslîm İbn Kuteybe (h. 276/ m. 879), el-Meârif, Darû İhyâu’t-Turâsi’l-Arabiyye, Beyrut 1970.
• Duyûb, Vâil, Hareketü’s-Sa’leketi ve’n-Niza’ati’l-İctimâi’l-İştirâkiyye, Mecelletü Ma’rife, sayı: 407, yıl: 36, Dımaşk 1996.
• Ebû Muhammed el-Hasen b. Ahmed b. Yûsuf b. Dâvud, el-İklîl, Dâru’s-Selâm, Bağdâd 1931; VIII.
• el-Ensârî, Cemaleddin Ebû’l-Fadl Mükerrem İbn Manzur (h.711/m. 1311), Lisânü’l-Arab, Dâru Beyrut, Beyrut 1956, I, 647; el-Bağdâdî, I.
• el-Esmâî, Ebû Saîd Abdülmelik b. Karîb (h. 216/m. 831) Fuhûlu’ş-Şuâra, şerh. Muhammed Abdümün’im el-Hafâcî, Matbaatü’l-Menîrî, Kahire 1953
• Habîb en-Neccâr, Muhammed, Hikâyâtü’ş-Şüttâri ve’l-Ayyârîn fî’-Turâsi’l-Arabî, Dâru’l-İnmâ’, Kuveyt trz.
• el-Hamevî, Şihâbeddin Ebû Abdullah el-Ya’kut er-Rûmî el-Bağdâdî (h. 626/m.1228), Mu’cemu’l-Buldân, thk, İhsân Abbâs, Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrut 1993.
• Hafnî, Abdülhalîm, Şiirü’s-Sa’âlîk-Menhecehü ve Hasâisüsühü,el-Heyetü’l-Mısriyyetü’l- Kitâb, Kâhire 1987.
• el-Himyerî, Ebû Abdullah Muhammed Abdü’l-Mün’im (h. 727/m. 1326), er- Ravdu’l-Mi’târ fî Ahbâri’l-Aktâr, Beyrut 1984.
• Huleyf, Yûsuf, eş-Şuarâu’s-Sa’âlîk fî’l-Asri’l-Câhiliyye, Dâru’l-Meârif, Kahire 1996.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed b. Abdülmelik (h. 213/m. 828), es-Sîretü’n-Nebevî, thk. Mustafa es-Sakâ ve Arkadaşları, Dâru’l-Fikr, Beyrut trz.
• İbn Düreyd, Ebû Bekir Muhammed b. Hasan el-Ezdî (h. 321/m. 933), Cemheretü’l- Lugât, thk: İbrahim Şemseddîn, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 2005, I.
• İbn Habib, Muhammed b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî (h. 245/m. 859), el-Muhabber, el-Mektebetü’t-Ticârî, Beyrut trz.
• İbn Habib, Muhammed b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî (h. 245/m. 859), el-Münemmak fî Ahbâri Kureyş, tash. Hurşîd Ahmed Fâruk, Dâiretü’l-Meârifü’l-Osmanî, Haydarabât 1964
• İbn Hazm, Ebû Muhmmed Ali b. Muhammed b. Saîd b el-Endülüsî (h. 456/ m. 1063), Cemheretü Ensâbü Arab, Darû’l-Kütübü’l-Arabiyye, Beyrut 2003.
• İbn Kesîr, İmâdüddin İsmâil b. Amr el-Kureşî ed-Dımaşkî (h. 774/m. 1372), el-Bidâye ve’n-Nihâye, Mektebetü Meârif, Beyrut 1966, II.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Menîa (h.230/m.844), et-Tabakâtü’l-Kübrâ, thk. Muhammed b. Abdülkadir Atâ, Darû’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 1990.
• İbn Münkız, Üsâme b. Mersed b. Ali (h. 584/m. 1188), el-Menâzil ve’d-Diyâr, thk. Mustafa Hicazî, Darû İhyâu’t-Turâsi’l-İslâmi, Kahire 1969.
• İbn Sellâm, Muhammed el-Cumahî (h. 231/m 845), Tabakâtü Fuhûlu’ş-Şuarâ, Şerh: Mahmud Muhammed Şakir, Dâru’l-Medenî, Cidde 1980.
• İbn Sîde, Ebû’l-Hasan Ali b. İsmâil el-Endülüsî (h. 458/m. 1065), el-Muhassas, Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut trz., VII.
• İbnü’l-Esîr, Mecdüddin Ebû Saâdâtü’l-Mübârek b. Muhammed el-Cezerî (h. 606/1209), en-Nihâyetü’l-Hadîs ve’l-Eser, thk: Tâhir Ahmed ez-Zâvî- Mahmûd Muhammed et-Tenâhî, Dâru İhyâü’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut 1963, II.
• el-İsfahânî, Ebû Kasım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal er-Ragıb (h. 503/m. 1109), Muhâdarâtü’l-Üdebâ ve Muhâverâtü’ş-Şuarâ ve’l-Belağâ, Tehzib: İbrahim Zeydan, Matbaatü Hilal, Kahire 1902, IV.
• el-İsfahânî, Alî b. Hüseyin b. Muhammed b. Ahmed Ebû’l-Ferec el-Kureşî el-Emevî, el-Egânî, şerh: Ali Mihnâ-Semîr Câbir, Darû’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 2002, VIII.
• el-Kâlî, İsmâil b. Kâsım Ebû Ali el-Bağdâdî (h. 356/m. 976), el-Emâlî, Darû’l-Kütübü’l- İlmiyye, Beyrut 2002, II.
• Kürt Ali, Muhammed, el-İslâm ve’l-Hadâratü’l-Arabiyye, 3. Baskı, Kahire 1978, I.
• Metz, Adam, el-Hadâratü’-Arabiyyetü’l-İslâmiyye fî’l-Karni’r-Râbii’l-Hicrî ev Asri’l-Nehdeti fî’l-İslâm, trc: Muhammed Abdü’l-Hâdî, Darû’l-Kütübü’l-Arabiyye, Beyrut, 1967.
• el-Müberred, Ebû’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd en-Nahvî (h. 285/ m. 898), el-Kâmil fî’l-Lugât ve’l-Edeb, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1998, I.
• Nureddîn, Hüseyin Ca’fer, Mevsûatü’ş-Şuarâi’s-Saâlik- es-Sa’leketü ve’ş-Şi’rü fî’l- Mîzân, Dâru İrşâd, Beyrut 2007, I.
• es-Seâlibî, Ebû Mansûr Abdülmelîk b. Muhammed b. İsmâil (h. 429/m. 1037), Letâifü’l-Meârif, thk, İbrahim el-Abyârî-Hasan Kâmil es-Safrafî, Dâru ahyâü’l-Kütübü’l-Arabî, Beyrut 1960, II.
• es-Seâlibî, Ebû Mansûr Abdülmelîk b. Muhammed b. İsmâil (h. 429/m. 1037), Semâratü’l-Kulûb fî’l-Medâfi ve’l-Mensûb, şerh: Halid Abdünnebî, Darû’l-Kütübü’l-İlmiyye, Beyrut 2005, I.
• es-Suyûtî, Ebû’l-Fadl Celâleddîn Abdurrahman b. Ebû Bekir (h. 911/m. 1505), el-Müzhir fî Ulûmi’l-Luğat ve Envâihâ, thk: Fuad Ali Mansur, Darû İhyâu’l- Kütübü’l-Arabiyye, Kahire trz.
• et-Tirmizî, Ebû Zekeriyâ Yahya b. Alî b. Muhammed eş-Şeybânî (h. 502/1108), Şerhu Divânü’l-Hamâseti lî Ebî Temmâm, thk. Ahmed Şemseddîn, Darû’l-Kütübü’l- İlmiyye, Beyrut 2000.
• Watt, W. Mentgomery, Muhammed fî Mekke, Asrî, Beyrut 1052.
• ez-Zebîdî, Ebû Feyd Muhammed Murtaza el-Hüseynî (h. 1205/m. 1790), Tâcu’l- Arûs min Cevâhiri’l-Kâmûs, thk: Ali Şîrî, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1994, II.
• Zeydân, Corci, Târîhü’t-Temeddünü’l-İslâmî, Dâru’l-Hilâl, Kâhire 1935, IV.
• ez-Ziriklî, Hayreddin, el’İ’lâm Kâmûs ve Terâcim li Eşhuri’r-Ricâl ve’n-Nisâ mine’l-Arab ve’l-Müsta’ribîn ve’l-Müsteşrikîn, Dâru’l-İlmi’l-Melâyîn, Beyrut 2005, IV.