ENSABIN CAHİLİYE ARAPLARI VE HZ. PEYGAMBER NAZARINDAKİ YERİ VE ÖNEMİ

Yıl 2017, Sayı: 2, 45 - 63, 22.06.2017

Ünal Kılıç

Öz

Araplar, bir babadan geldiğine inanan insanların meydana getirdiği kabile esasına dayanan bir toplum yapısına sahiptiler. Daha çok erkek soyundan gelen akrabalık bağına, yani asabiyete dayanan kabilede, kan bağı önemli bir yer tutuyordu. Bu sebeple de Araplar asabelerini yani soylarına mensup olanları öğrenmeye önem vermişlerdir.
Neseble övünme (müfâhara) Araplar arasında mukaddes sayılmakla birlikte onların hayatlarını idame ettirebilmeleri için vazgeçilmez bir zorunluluktu. Zira aynı soydan gelenler, soylarını övmede birleşiyorlar, gerektiğinde düşmanlarına karşı uzak veya yakın akrabalarını yardıma çağırarak düşmanlarına üstünlük sağlamaya çalışıyorlardı. İslâm, insanların akrabalık bağları ile birbirlerine destek olmalarını, dinin çirkin görmediği hususlarda yardımlaşmada bulunmalarını, akrabalık haklarını gözetmelerini yasaklamamış aksine bunlara önem verilmesini teşvik etmiştir. Nesebin ön plana çıkartılarak insanların birbirlerine karşı üstünlük yarışına girmeleri ve övünmek maksadıyla soylardan bahsedilmesi, buna karşılık başka insanların mensubu bulundukları aile ve kabilelerin yine soyları sebebiyle eleştirilmesi yerine insanların birbirlerini tanıyarak iyi ve hayırda yardımlaşmaları teşvik edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Neseb, Ensab, Asabiyet, Mufâhara, Şecere, Soy bilimi, Arapların soyları

Kaynakça

• Apak, Adem, Anahatlarıyla İslâm Öncesi Arap Tarihi ve Kültürü, İstanbul 2012.
• Apak, Adem, Asabiyet ve Erken Dönem İslâm Siyasi Tarihindeki Etkileri, İstanbul 2004.
• Apaydın, H. Yunus, “İbn Hazm”, DİA, İstanbul 1999, XX, ss.49-51.
• el-Askalanî, İbn Hacer, (852/1448), el-İsâbe fî Temyizi’s -Sahâbe, thk., Ali Muhammed el-Bicâvî, Beyrut 1412/1992.
• Babanzâde A. Naim, İslâm’da Da’vâ-yı Kavmıyyet, İstanbul 1332.
• el-Belâzürî, Ahmed b. Yahya b. Câbir (279/892), Fütûhu’l-Buldân, çev., Mustafa Fayda, Ankara 1987.
• el-Belâzürî, Ahmed b. Yahya b. Câbir (279/892), Ensâbu’l-Eşrâf, tk., Süheyl Zekkâr- Riyad Ziriklî, Beyrut 1417/1996.
• Brockelmann, Carl, Tarihu’l-Edebi’l-Arâbî, çev., Abdülhalim en-Neccâr, Dâru’l- Maarif, Kahire ty.
• el-Buhârî, Muhammed b. İsmail (256/870), Sahihu’l-Buhârî, İstanbul 1413/1992.
• Caetani, Leon (1869/1935), İslâm Tarihi, çev., Hüseyin Cahid, İstanbul 1924
• el-Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr (255/868), el-Beyân ve’t-Tebyîn, thk., Hasan es-Sendûbî, Beyrut 1414/1993.
• el-Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr (255/868), Kitâbu’l-Hayevân, thk., Abdüsselam Hârun, Beyrut 1389/1969.
• Cevad Ali, el-Mufassal fî Tarihi’l-Arab Kable’l-İslâm, (II. Baskı) yy., 1413/1993.
• Çetin, Nihad, “Ahbâr”, DİA, İstanbul 1988, I, ss.486-489.
• ed-Dûrî, Abdülaziz, Bahs fî Neş’eti İlmi’t-Tarîh inde’l-Arab, Beyrut 1993.
• Ebû Ubeyd Kasım b. Sellâm (224/839), Kitâbu’n-Neseb, takd., Süheyl Zekkâr, thk., Meryem Muhammed, Beyrut 1410/1989.
• Ebû Zeyd, Bekr b. Abdillah, Tabakâtu’n-Nessâbîn, Beyrut 1418/1998.
• Efendioğlu, Mehmet, “Sem’ânî”, DİA, İstanbul 2009, XXXVI, ss.461-462.
• Fayda, Mustafa, “Ensâb”, DİA, İstanbul 1995, XI, ss.144-249.
• Hâkim en-Nisabûrî, Ma’rifetu Ulûmi’l-Hadîs, thk., es-Seyyid Muazzam Hüseyin, Beyrut 1397/1977.
• Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, çev., Salih Tuğ, İstanbul 1991.
• Hatiboğlu, M.S., “Hilafetin Kureyşîliği”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1978, sayı: XXIII, ss.121-213.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah b. Muhammed (463/1071), el-İstiâb fî Ma’rifeti’l-Ashâb, thk., Ali Muhammed el-Buhârî, Beyrut ty.
• İbn Abdirabbih, el-Ikdu’l-Ferîd, thk., A.Emin-İ.Ebyârî-A.Selam, Beyrut ty.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali (852/1448), el-İsâbe fî Temyizi’s -Sahâbe, thk., Ali Muhammed el-Bicâvî, Beyrut 1412/1992.
• İbn Haldun (808/1406), Mukaddime, çev., Zakir Kadiri Ugan, İstanbu 1989.
• İbn Hanbel, Ahmed Muhammed (241/855), Müsned, İstanbul 1413/1992
• İbn Hazm, Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd el-Endelesû (456/1064), Cemheretü Ensâbi’l-Arab, nşr., Heyet, Beyrut 1403/1983.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik (218/833), es-Siretü’n-Nebeviyye, thk., M. Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut 1401/1980.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim (276/889), el-Maarif, thk., Servet Ukkâşe, Kahire ty.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillah Muhammed (230/844), et-Tabakatü’l-Kübra, Beyrut ty.
• İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed (630/1232), el-Lübâb fî Tehzibi’l-Ensâb, Mektebetü’l-Müsennâ, Bağdat ty.
• İbnü’l-Kelbî, Ebü’l-Münzir Hişâm b. Muhammed (204/819), Cemheretü’n-Neseb, thk., Naci Hasan, Beyrut 1413/1993.
• İbnü’-Nedîm (385/995), el-Fihrist, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut ty.
• Katib Çelebi (1067/1657), Keşfü’z-Zunûn, Beyrut ty.
• el-Kazvînî, Muhammed el-Mehdî el-Hüseynî (682/1283), Esmâu’l-Kabâil ve Ensâbihâ, thk. ve şrh., Kamil Selman el-Cebbûrî, Beyrut 1420/2000.
• el-Kehhâle, Ömer Rıza, A’lâmu’n-Nisa, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut ty.
• el-Kehhâle, Ömer Rıza, Mu’cemü Kabâili’l-Arab el-Kadîme ve’l-Hadîse, Beyrut 1414/1994.
• el-Kettânî, Abdulhayy (1886-1962), et-Terâtibu’l-İdariyye (Hz. Peygamber’in Yönetimi), çev., Ahmet Özel, İstanbul 1990.
• el-Makdisî, Muhammed b. Kudâme (630/1233), et-Tebyîn fî Ensâbi’l-Kureşiyyîn, Beyrut 1408/1988.
• el-Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habîb, Ahkâmu’s-Sultaniyye, Beyrut ty.
• el-Mizzî, Cemalüddin Ebi’l-Haccac Yusuf, Tehzibü’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl, thk., Beşir Avvâd, Beyrut 1413/1992.
• el-Müberred, Ebu’l-Abbas Muhammed b. Yezid (286/899), Nesebü Adnân ve Kahtân, Hind ty.
• el-Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccac (261/875), el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1413/1992.
• Nasuhi Ünal Karaaslan, “İbn Düreyd”, DİA, İstanbul 1999, XIX, ss.416-419.
• en-Nesâî, Ahmed b. Şuayb (303/915), Sünenü’l-Kübrâ, İstanbul 1413/1992.
• Önkal, Ahmet, “Araplarda Ensâb İlmi ve İslâm Tarihi Açısından Önemi”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1990, Sayı: 3, ss.117-132.
• Önkal, Ahmet, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 1991, Sayı: 4, ss.55-72.
• Özkuyumcu, Nadir, “Hilf”, DİA, İstanbul 1998, XVIII, ss.29-30.
• Ramazan Şeşen, Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı, İstanbul 1998.
• es-Sem’ânî, Ebû Sa’d AbdülKerîm b. Muhammed b. Mansûr et-Temîmî (562/1166), el-Ensâb, takd. ve. talik., Abdullah Ömer el-Bârûdî, Beyrut 14081988.
• Sezgin, Fuad, Tarihu’t-Turâsi’l-Arabî, çev., A. Mustafa- S. Abdurrahîm, Riyad 1411/1991.
• Tayyib, Muhammed Süleyman, Mevsûatü’l-Kabâili’l-Arabiyye, Dâru’l-Fikri’l-Arabî 1418/1997.
• Tülücü, Süleyman, “Kelbî, Hişâm b. Muhammed”, DİA, İstanbul 2002, XXV, ss.204-205.
• Vezîr el-Mağribî Ebu’l-Kasım el-Hüseyin b. Ali b. el-Hüseyin (418/1027), el-İnâs bi İlmi’l-Ensâb, Beyrut 1420/2000.
• ez-Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osman (748/1374), Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, thk. Şuayb Arnavut ark., Beyrut 1414/1994.