HADİSÇİLER İLE TARİHÇİLERİN TENKİT YÖNTEMLERİ ÜZERİNE (Tespitler, Tenkitler, Teklifler)

Yıl 2020, Sayı: 7, 27 - 62, 01.04.2020

Bünyamin Erul

Öz

Hadisçiler ile tarihçilerin tenkit yöntemlerini kısmen
karşılaştırmaya çalıştığımız bu yazıda iki kesimin ortak
yönleri kadar ayrıldıkları yönlerinin bulunduğunu
göstermeye çalıştık. Hadis ve Siyer ilimleri, hem Hz.
Peygamber’i konu edinmeleri, hem de ortak rivayetleri
kullanmaları bakımından birbirine yakın iki alandır.
İslam’ın ilk asrında rivayetler üzerinden birlikte hareket
eden bu iki alan, aynı kaynaklardan beslenmiş, aynı
malzemeyi ve benzer üslubu kullanmıştır. H. II. asırda
malzeme ve üslup gibi yönlerden benzerliklere rağmen,
alan ayrışması yaşanarak birbirlerinden bağımsız hale
gelmeye başlamışlardır. H. III. asırda hadis ilmindeki isnad,
cerh-tadil vb. gelişmeler neticesinde iyice birbirinden
ayrışmış ve farklılaşmışlardır.
Hadisçiler, siyer ile ilgili bir konuda kendi ölçü ve
tercihlerine uygun olan rivayetlerle yetinirken, tarihçiler
o konuyu kronolojik olarak baştan sona anlatmayı
amaçladıkları için rivayetleri aktarmada daha rahat
davranmaktadırlar.
Konusu ve menşei itibarıyla birbirlerini tamamlayan
iki alan olarak Hadis-Siret bütünlüğü, Hz. Peygamber’in,
Hadis ve Sünnetin daha doğru ve detaylı öğrenilmesini ve
anlaşılmasını sağlayacaktır. Bu nedenle günümüz hadis,
sünnet ve siret çalışmalarında iki disiplinin kaynaklarının
birlikte kullanılmaları önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Siyer, Kaynak, Tenkit, Yöntem

Kaynakça

• Abdurrazzâk b. Hemmâm, es-San’ânî, el-Musannef, tah. Habîburrahmân el-A’zamî, Beyrut ty., el-Meclisu’l-İlmî, I-XI.
• Ahmed b.Hanbel, el-Musned, İstanbul 1982, I-VI.
• Apaydın, Mehmet, Hadislerin Tespitinde Bütünsel Yaklaşım, Kuramer Yay., İstanbul-2018.
• Apaydın, Mehmet, Siyer Kronolojisi, Kuramer Yay., İstanbul-2018.
• Azimli, Mehmet, Siret Yazıcılığında Abbas Portresinin Oluşumuna Abbasilerin Etkisi, Yalova sosyal Bilimler Dergisi, 2010-2011, cilt: 1, sayı: 1, s. 27-42.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Huseyn, Delâilu’n-Nubuvve ve Ma’rifetu Ahvâli Sâhibi’ş- Şerîa, tah. Abdulmutî’ Kal’acî, Kahire 1988, Dâru’r-Rayyân, I-VII.
• Buhârî, Ebû Abdullâh Muhammed b. İsmâ’îl, el-Câmiu’s-Sahîh, İstanbul 1981.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah el-Isbahani, Delâilu’n-Nubuvve, tah. Muhammed Ravvâs Kal’acî, Halep-1970, Mektebetu’t-Turas el-İslamî, (I-II).
• Erul, Bünyamin, H. II. Asırda Rivayet Üslubu, AÜİFD, c: XLIII (2002), sayı: 1, s: 27-62.
• Erul, Bünyamin, Sahabenin Sünnet Anlayışı, TDV Yay, Ankara-2016, 9. Baskı.
• Erul, Bünyamin Hadislerin Dili, İlk Hadis Belgesi Hemmâm’ın Sahifesi, TDV Yay, Ankara-11. Baskı.
• Erul, Bünyamin Tasarrufâtu’r-Ruvât fî Mutûni’l-Merviyyât, (Arapça) A.Ü.İ.F. Dergisi, XLI, s. 173-212.
• Erul, Bünyamin-Keleş, Ekrem, Haccı Anlamak, DİB Yayınları.
• Hâkim, Ebû Abdullâh en-Neysâbûrî, el-Mustedrek alâ’s-Sahîhayn, Beyrut ty., Dâru’l-Ma’rife, I-IV.
• Hamidullah Muhammed, Hz. Peygamber’in Savaşları ve Savaş Meydanları, trc. Salih Tuğ, Yağmur Yayınevi, İstanbul-1972.
• el-Hatîb el-Bağdâdî, el-Câmi’ li Ahlâki’r-Ravî ve’l-Vâî, Tah. Mahmûd et-Tahhân, Mektebetu’l-Meârif, Riyad, t.y.
• Hatiboğlu Mehmed Said, Hz. Peygamber ve Kur’an Dışı Vahy, Ankara-2009, OTTO yay.
• İbnu’l-Esîr, İzzeddîn Ebû’l-Hasen Alî b. Muhammed el-Cezerî, Usdu’l-Gâbe fî Ma’rifeti’s-Sahâbe, Kahire 1970, I-VII.
• İbn Hacer, Ahmed b. Alî b. Hacer el-Askalânî, Fethu’l-Bârî bi-Şerh-i Sahîhi’l- Buhârî, tah. Muhibbuddîn el-Hatîb, el-Mektebetu’s-Selefiyye, Kahire 1407, 3. baskı, I-XIII. İbn Hişâm, Sîre,
• İbnu’l-Kayyim, Şemsuddîn Ebû Abdullâh Muhammed b. Ebû Bekr, Zâdu’l- Maâd fî Hedy-i Hayri’l-Ibâd, tah. Şuayb el-Arnavut, Abdulkadir el-Arnavut, Beyrut-1987, XV. baskı, Muessesetu’r-Risâle, I-V.
• İbn Sa’d, Muhammed, Kitâbu’t-Tabakâti’l-Kebîr, Beyrut 1985, I-IX.
• İstemi, Fuat, Hicret Bağlamında Tarih ve Hadis Metodolojileri, s. 172-206. Ankara Okulu yay., Ankara-2017.
• Komisyon, Hadislerle İslam, DİB Yay. Ankara-2014.
• Muslim, Ebû’l-Huseyn Muslim b. Haccâc, es-Sahîh, tah. M. Fuâd Abdulbâkî, İstanbul 1981. Daru’t-Ta’sil baskısında (IV. 462, Kahire 2014)
• Öz, Şaban, İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri, İstanbul-2008, İSAR vakfı yay.
• Özdemir, Veysel, Buhârî’nin Meğâzî Rivayetlerinde Tesâhülünün Olup Olmadığı İle İlgili Değerlendirmeler, EKEV Akademi Dergisi, yıl: 18, sayı: 58, (Kış 2014) s. 450-451.
• Robson James, İbn İshak’ın İsnad Kullanışı, çev. Koçyiğit Talat, A.Ü.İ.F. Dergisi, yıl 1962, X. 118-124.
• Sehâvî, Şemsuddin Ebû’l-Hayr Muhammed b. Abdurrahman, el-Mekâsıdu’l- Hasene fî Beyâni Kesîrin mine’l-Ahâdisi’l-Muştehera ala’l-Elsine, Kahire- t.y., Mektebetu’l-Hancî.
• Taberî, Ebû Cafer, Tarihu’t-Taberî, Tarihu’r-Rusul ve’l-Mülûk, tah. Muhammed Ebû’l-Fadl Ibrahim, Kahire-t.y., Daru’l-Maârif, V. baskı. I-X.
• Vâkıdî, Muhammed b. Amr b. Vâkıd, Kitabu’l-Meğâzî, tah. Marsden Jones, Beyrut-1966, Âlemu’l-Kütüb, I-III.
• Zehebî, Tezkiratu’l-Huffâz, Daru’l-Kütüb el-Ilmiyye, Beyrut-t.y. I-V.
• Zehebî, Siyeru A’lâmi’n-Nubelâ, tah. Şuayb el-Arnavut, Huseyn el-Esed, Beyrut- 1990, VII. baskı. I- XXIII.
• Zehebî, Tarihu’l-İslam, tah. Umer Abdusselam Tedmurî, III. baskı, Beyrut-1994.