HADİS-SİYER İLİŞKİSİ VE HADİSİN SİYERE KAYNAKLIĞI ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2020, Sayı: 7, 63 - 74, 01.04.2020

Adem Apak

Öz

Hz. Peygamber’in (sas) söz ve davranışları anlamına
gelen sünnet siyer ve İslâm tarihi ilminin Kur’an’dan
sonraki ikinci kaynağı kabul edilir. Hz. Peygamber (sas),
başlangıçta Kur’an ayetleriyle karıştırılması endişesiyle
hadislerin kaydedilmesine izin vermemiş, ancak bu
ihtimal ortadan kalktıktan sonra da hadis yazımını serbest
bırakmıştır. İlk siyer ve meğâzî çalışmaları aynı zamanda
hadis rivayetlerinin ilk halkasını teşkil eden sahâbe nesliyle
başlamıştır. Bununla birlikte bu nesil hadisle ilgili olarak
konuda müstakil kitap yazmamış, onlar sadece elde
ettikleri rivayetleri bir taraftan düzensiz bir şekilde kayda
geçirirlerken, aynı anda bildiklerini sonraki kuşağa şifahi
olarak nakletmişlerdir. Siyer ve meğâzîye ait ilk eserler
Müslümanların ikinci nesli olan tabiûna aittir. Nitekim
onlar Hz. Peygamber (sas) zamanına ait bir kısım yazılı
vesikalara ilave olarak ilk nesil olan ashaptan kendilerine
sözlü olarak ulaşan haberleri nakletmeye ve kaydetmeye
başlamışlardır. Sonuçta gerek hadis rivayetleri gerekse siyer
ve meğazi rivayetleri tabiûn nesline herhangi bir ayırım ve
metot farklılığına uğramadan birlikte aktarılmışlardır.
Hadisin, siyer açısından yönünden ehemmiyetini
ortaya koyan husus Hz. Peygamber’in hayatı hakkında
esaslı bilgiler vermesi gelir. Binaenaleyh Hz. Peygamber’in
fiilleri, sözleri ve takrirleriyle ilgili hadisler siyer yazımında
temel kaynaklık eder. Kaldı ki râvilerin ve haberlere esas
teşkil eden rivayetlerin tespitinde hadis eserlerinin siyer
rivayetinde büyük ehemmiyeti vardır. Hadis âlimlerinin,
rivayetleri metin ve sened yönünden tespit etmeye, râvilerin
durumlarım açıklamaya büyük ehemmiyet vermeleri, siyer
ve megâzî kitaplarının muhtevasının da sağlam bir zemine
dayanmasına vesile olmuştur. Hadisin, siyer yönünden
ehemmiyetini artıran bir başka husus ise, İslâm’ın ilk
dönemlerine ait siyeri konu edinen haberlerin benzer
şekilde hadisler gibi rivayet şeklinde aktarılmış olmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Siyer, Meğazi, Rivayet, Metin Tenkidi, Sahâbe, Tabiûn

Kaynakça

• Bakkal, Ali. “Ebû Bekir’in Halîfe Seçilmesinde ‘İmamlar Kureyştendir’ Hadisinin Rolü Üzerine”, İSTEM, yıl: 3, sy. 6, Konya (2006): 87-90.
• Belâzürî. Ensâbü’l-Eşrâf, I, thk. Muhammed Hamidullah, Jerusalem: 1963.
• Erul, Bünyamin. Siret Tedkikleri, Ankara: 2013.
• Gümüşoğlu, Hasan, İslâm’da İmamet ve Hilâfet, İstanbul: 1999.
• Hatiboğlu, M. Said, “Hilâfetin Kureyşiliği”, AÜİFD, c.XXIII, (Ankara: 1973):121-123.
• Hizmetli, Sabri. İslâm Tarihçiliği Üzerine, Ankara: 1991
• Horovitz, Josef. İslâmî Tarihçiliğin Doğuşu, çev. Ramazan Altınay-Ramazan Özmen, Ankara: 2002.
• İbn Haldun, Mukaddime, 3 cilt, thk. Abdülvâhid el-Vâfî, Mısır: 1957.
• İbn Hişâm. es-Sîretü’n-Nebeviyye, 4 cilt, thk. Mustafa es-Sakkâ-İbrahim el-Ebyârî-Abdülhâfız Şelebî, (Beyrut: ts.)
• İbn Sa‘d. et-Tabakâtü’l-Kübrâ, 8 cilt, (Beyrut: Dâru’s-Sâdır, ts.
• Kahraman, Hüseyin. Maturidilikte Hadis Kültürü, Bursa: 2001.
• Paret, Rudi. Kur’an Üzerine Makaleler, çev. Ömer Özsoy, Ankara: 1995.
• Şeşen, Ramazan.Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı, İstanbul: 1998.
• Taberî. Tarihu’l-Ümem ve’l-Mülûk, 10 cilt, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Beyrut: Dâru’s-Süveydân, ts.
• Terzi, Mustafa Zeki, İlk Siyer-Meğâzî Yazarları ve Eserleri, Samsun: 1995.
• Vâkıdî, Kitabu’l-Meğâzî, 3 cilt, thk. Marsden Jones, Beyrut: 1984.
• Vâkıdî. Ridde, thk. Yahyâ el-Cebûrî, Beyrut:1990.
• Ya‘kûbî. Tarih, 2 cilt, Beyrut: 1960.
• Zorlu, Cem. İslam’da İlk İktidar Mücadelesi, Konya: 2002.