İSLÂM ÖNCESİ ARABİSTAN’DA ŞARAP İÇME ALIŞKANLIĞI VE ŞARAP YASAĞI

Yıl 2021, Sayı: 9, 161 - 182, 01.01.2021

Mohammed Maraqten Çevirmen: Hakan Temir

Öz

Şarap, Antik Yakın Doğu’da erken dönemden itibaren var olmuştur (Forbes 1955: 70-78). Şarap ve bira Mezopotamya’da (Rollig 1970), Mısır’da (Helck 1975; Meyer 1986) ve Suriye-Filistin’de (Dommers-hausen 1982: 614-20) insanların meşhur içeceklerdendi. Dahası bira, Mezopotamya ve Mısır’da normal beslenmenin bir parçasıydı.
İslâm’dan önce Arabistan’da şarap tüketimi çok yaygındı. Bazı modern Arap yazarlar Arapçada şarabı ifade etmek için yaklaşık bin kelime bulunduğunu iddia ederken, bazıları sadece iki yüz elli kelime olduğunu belirtmektedirler. Lügat âlimlerinden İbni Sîde, el-Muhassas adlı kitabında şarap için kullanılan yaklaşık yüz isimden bahseder (Bkz. el-Muhassas, 11: 72-81). Benzer kullanımlar Arapça sözlüklerde ve farklı klasik Arap yazarlarda, örneğin el-Fîrûzâbâdî (ö. 817/1415)’de, görülmektedir (Fulton 1947: 579-85). Arapçadaki şarap isimlendirmesinin çeşitliliği, şarabın Arapların günlük yaşamının ve kültürünün önemli bir parçası olduğunu göstermektedir.
İslâm’dan önce Arabistan’da şarapla ilgili bilgilerimiz Güney Arapça, Palmira ve Nebâtî yazıtlarına, klasik kaynaklara, dil bilimcilerin eserlerine, Hadis kitaplarına, Kuran ve İslâm öncesi Arap şiirine dayanmaktadır. Bu kaynaklardan bazıları şarabın yasaklanmasıyla ilgili bilgiler de içerir ve birçoğu şarap yasağının İslâm ile birlikte geldiği kabul eder (Wensinck 1978: 994-997).
Şarap, Orta Çağ İslâm’ında Arap müelliflerin eserlerinde işlediği veya sırf bu meseleyi aydınlatmak için müstakil eser yazdığı konulardan birisiydi (Heine 1982: XVI-XVIII), Nitekim içkiyi temele alan Kutbü’s-sürûr fî vasfi’l-en bezeti ve’l-humûr isimli kitap Rakîk en-Nedim olarak bilinen Ebû İshâk İbrahim b. Kâsım el-Kayrevânî tarafından yazılmıştır (GAL, Ek I: 252). Muhammed b. Hasan en-Nevâci de şarap hakkında Kitâb Helbetü’l-Kumayt fī’l-Adab ve Kitabü’s-Sabuh adlı iki kitap yazmıştır ve şarap onun ilgi alanlarındandır (Heine 1982: XVII).
Bu makalenin amacı İslâm öncesi Arabistan’da şarap içimini sergilemektir. Böylelikle Güney ve Kuzey Arapları arasında şarap içimi, İslâm’dan önce Arabistan’da şarap yasağı olgusu, şarap için kullanılan bir takım terminoloji, kültlerde şarap ya da şarap üretiminin ve şarap ticaretinin bazı yönleri tartışılacaktır. Şarap kelimesini Arapçada şarap ve bira içecekleri için kullanılan genel bir isim olan hamr için kullanılacağını ilk baştan belirtmekte fayda görüyoruz.  

Anahtar Kelimeler

Şarap, Cahiliye, Nebati, İçki

WINE DRINKING AND WINE PROHIBITION IN ARABIA BEFORE ISLAM

Öz

Wine has been attested in the Ancient Near East since the earliest period (Forbes 1955: 70-78). Wine and beer were popular in Mesopotamia (Röllig 1970), in Egypt (Helck 1975; Meyer 1986) and in Syria-Palestine (Dommershausen 1982: 614-20). Moreover, in Mesopotamia and Egypt beer was part of the normal diet.
Wine was very common in Arabia before Islam. Some modern Arabic authors maintain that there are approximately a thousand words for wine beverages in Arabic, while others claim only 250 words. In his book al-Muhayas, Il, 72-81 Ibn Sïda collected about 100 names for wine. These words are to be found in Arabic lexica and in different Arabic classical authors, for example, the al-Fïrüzäbädï wine-list (Fulton 1947: 579-85). The variety of the nomenclature of wine in Arabic indicates that wine was an important part of the daily life and culture of the Arabs.
Our information about wine in Arabia before Islam has been found in South Arabic, Palmyrene, and Nabataean inscriptions, in classical authors, Arabic authors, the books of Hadït, the Qur'an and in Arabic poetry before Islam. Some of these sources contain information on the prohibition of wine. However, it has been established that the prohibition of wine came through Islam (Wensinck 1978: 994-997).
Wine was a subject of books written by Arab authors in Medieval Islam (Heine 1982: XVI-XVIII), for example, Qutb as-surür fi waff al-anbãd walhumur written by Abü Ishäq al-Kätib al-Qairawänï, who is known as arRaqïq an-Nadïm (GAL, Supplement I: 252). Al-Imam an-Nawagï (' Utmän an-Nawäžï) wrote two books about wine, Halbat al-kumait and Kitãb asSabüh (Heine 1982: XVII).

This paper is a presentation of wine drinking in Pre-Islamic Arabia. It will discuss wine drinking among the South and North Arabs, the phenomenon of wine prohibition in Arabia before Islam, some terminology for wine, wine in cults, and some aspects of wine production and the wine trade. I use the word wine as a translation for hamr, which is a general word for wine and beer drinks in Arabic.

Anahtar Kelimeler

wine,, alchool,

Kaynakça

• Ebü’1-Ferec el-İsfehanî, el-Egânî, 24 Cilt, Kahira 1927-74.
• Esad, Nâsir ad-Din 1980: el-Qiyan vel-cinlerin fi l-ʻar Beyrût.
• Abb. , Ism-6.’11 bin ʻAli, Muhtasar f7 tarilj al-ba.şar 1-4, 1. Cilt, İstanbul
• Ebü’I-Fidä', Ismâ'ïl bin 'Ali, Muhtasar fi tarîh al-beşer 1-4, 1. Vol., İstanbul
• Aballäh, Y. 1988: "Naqš al-qasïda al-himyariyya aw tarnïmat aš-šams (süra min al-adab ad-dïnï fi I-Yaman al-qadïm)", Raydän 5, 1988, 81-100. Aggoula, B. 1991: Inventaire des inscriptions Hatréennes, Paris.
• Ali, Cevad, 1980 : el-Mufassal fi tãrïh al-Arab kable’I-Islãm, Beyrût. ash-Shäye', Nada 1991: Mu'ýam alfãz al-hayãh al-iýtimã'iyya fi dawãwïn šu'arã' al-mu'allaqõt al-'ašr, Beyrût.