Hz. Peygamber’in Namaz İbadetinde Öngördüğü Bazı İlkelere Dair bir Deneme

Yıl 2021, Sayı: 10, 57 - 77, 01.07.2021

Havva Esma Akış

Öz

Vahiyle bildirilen ibadetleri ifa eden bireyin Allah’a karşı bağlılık ve teslimiyetini izhar etmesinin yanı sıra karakterinde bulunan olumsuz özellikleri
izale etmesi de beklenmektedir. Bu hedefin gerçekleşmesi için emredilen
ibadetlerin, özelde de makalemizde ele aldığımız namazın, belli bazı kurallara
riayet edilerek edası gereklidir. Bu kaidelerin tespiti hususunda Kur’ân-ı Kerim’den sonraki başvuru kaynağımız Hz. Muhammed’in hayatıdır. Zira genel
çerçevesi ayetlerle tespit edilen namaz ibadetinin tatbikine dair ayrıntılar Hz.
Peygamber’in fiiliyle bildirilmiştir. Ancak bu kadar büyük bir önemi haiz olan
konunun müstakil bir çalışma ile ele alınmadığı görülmüştür. Alandaki bu
eksikliği gidermek maksadıyla Resûlullah’ın namazını konu edinen hadisler
ve rivayetler bu bakış açısı ile ele alınmıştır. Elde edilen bilgiler “kolaylaştırıcılık”, “itidal”, “devamlılık”, “huşû” ve “tadil-i erkân” başlıkları altında
değerlendirilmiştir. Hususiyetle klasik hadis ve fıkıh kaynakları ile Hz. Muhammed’in hayatını anlatan siyer kaynaklarına başvurulmuştur. Bunlara ek
olarak bu konuyla bağlantılı görülen güncel çalışmalar da değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Hz. Peygamber, Namaz, Kolaylaştırıcılık, İtidal.

An Essay Regarding Some Principles of Prayer (Salah) Prescribed by the Prophet Muhammad

Öz

It is expected that the devotion and submission to Allah will be demonstrated
by the revelations, as well as the negative traits in the character of the individual. In order to achieve this goal, it is necessary to perform the prayers
ordered, in particular the prayer we have discussed in our article, by obeying
certain rules. Regarding the determination of these rules, our interlocutor
after the Quran is the life of Muhammad. For, the details of the practice of
prayer, the general framework of which is determined by verses, are revealed
by the act of the Prophet. However, it has been observed that the subject,
which has such a great importance, was not dealt with in an independent
study. In order to make up for this deficiency in the field, the hadiths and
narrations that give information about the prayer of the Messenger of Allah
have been handled with this point of view. The information obtained has been
evaluated under the headings of “facilitation”, “moderation”, “continuity”,
“awe” and “tadil-i erkân”. Especially with classical hadith and fiqh sources,
siyer sources describing the life of Muhammad were consulted. In addition,
current studies related to this subject were also evaluated.

Anahtar Kelimeler

The life of Prophet, Muhammad Prophet, Prayer, Facilitation, Sobriety.

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî (ö. 211/826-27). el-Musannef. thk. Habıburrahman el-Azamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmi, 1390/1970.
• Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855). el-Müsned. 6 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1389/1969.
• Âşık, Nevzat. İbadette Aşırılığa Karşı Hz. Peygamber’in Tutumu. İzmir: Tibyan Yayıncılık, 2010.
• Âşık, Nevzat. “Hz. Peygamber ve İtidâl”. Diyanet Dergisi 23/4 (Aralık 1987), 3-12.
• Aydın, Ahmet. “Ebû'l-Hasen es-Sindî’nin Birgivî’nin Eserine Yazdığı Menhelü'l-Hüdât ilâ Muʻaddili's-Salât Adlı Şerhi Çerçevesinde Taʻdîl-i Erkân Kavramı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12/62 (Şubat 2019). 1690-1702.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed (ö. 855/1451). Umdetü’l-karî fi şerhi Sahîhi Buhârî. 5. Cilt. Beyrut: Darü’l Kitabül-İlmiyye, ts.
• Baktır, Mustafa. “Seferilikte Azimet ve Ruhsat”. Seferilik ve Hükümleri. 325-336. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1997.
• Bayındır, Abdülaziz. “Seferilikte Namazların Birleştirilmesi”. Seferilik ve Hükümleri. 361-382. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1997.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî (ö. 458/1066). es-Sünenü’l- kübrâ. 2-3. Cilt. Haydarabad: Dairetü’l-Maarifi’l-Osmaniyye, 1346.
• Buharî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî (ö. 256/870). el-Camiü's-Sahih. 8 Cilt. İstanbul: Pamuk Yayınları, ts.
• Certel, Hüseyin. “Psikolojik Bir Yaklaşımla Sözlü Ve Fiili Şart Ve Rükûnlarıyla Namaz”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/13 (Haziran 1997), 329-345.
• Çolak, Abdullah. “Allah’a Karşı Derin Sevgi ve Saygının Bir Tezahürü Olarak Namazda Huşû”. Bilimname 2009/1, 183-206.
• Daryal, Ali Murat. Dini Hayatın Psiko-Sosyal Temelleri. 2. Baskı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1993.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî (ö. 275/889). es-Sünen. thk. Raid b. Sabrî b. Ebî Alafe. Riyad: Dârû’l-Hıdâre, 1436/2015.
• Ebû’l Ferec, Nureddin Ali b. Burhaneddin İbrahim b. Ahmed el-Halebî (ö. 1044/1635). İnsânü’l-Uyûn ve Sîreti’l-Emîni’l-Me’mûn. 3 Cilt. Kahire: y.y., 1965.
• Ekerim, Esma Sayın. Namaz ve Karakter Gelişimi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2006.
• Gezgin, Galip. “Kur’ân’da Huşû Kelimesinin Semantik Analizi”. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 2/4 (2000), 79-106.
• Gündüz, Ahmet. “İbadetlerde Kolaylık Anlayışı ve Kur’an’ın İbadetleri Yapılabilir Kılması”. Şarkiyat İlmi Araştırma Dergisi 9/2 (18) (Kasım 2017), 725-746.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b. Ebî Şeybe İbrâhîm el-Absî el-Kûfî (ö. 235/849). el-Musannef. thk. Abdulhalik el-Afgani. 15 Cilt. Karaçi: İdaretü’l-Kur’ân ve’l-Ulumi’l-İslâmiyye, 1407/1986.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî (ö. 630/1233). Üsdü’l-gabe fi marifeti’s-sahabe. 4.Cilt. Dâr Şa’b, b.y., ts.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî (ö. 218/833). es-Siretü’n-Nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakâ, İbrahim el-Ebyarî, Abdulhafız Şelebi. 4 Cilt. Beyrut: y.y., 1971.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb ez-Züraî ed-Dımaşkī el-Hanbelî (ö. 751/1350). Zâdü’l-me’âd fî hedyi hayri’l-‘ibâd. thk. Şuayb el-Arnavud-Abdülkadir el-Arnavud. 5 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Menâril-İslâmiyye, 1408/1988.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî (ö. 273/887). es-Sünen. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. 2 Cilt. b.y.: Daru Ahyâî’l Kütübû’l-Arabiyye, 1952-53/1372-73.
• İbn Manzur Muhammed b. Mukerram el-Mısrî. Lisânu’l-Arab. 11-12. Cilt. İran: Neşrü Edebi’l-Havze, h.1405/k.1323.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî (ö. 230/845). Tabakatü’l- Kübra. 8 Cilt. Beyrut: y.y., 1968.
• el- İsfahânî, Râgıp. el-Müfredat-fî Ğarîbi’l-Kur’ân. nşr. Safvân Adnân ed-Davûdî. Beyrut: Darû’l-Kâlem, 1412.
• Kahraman, Abdullah. “Ta’dîl-i Erkân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/366. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• el-Kardavî, Yusuf. İslam’da İbadet Mefhumu. çev. Hüsâmeddin Cemal. İstanbul: Nida Yayınları, 2014.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Bir Dini Tecrübe Olarak Kur’an’da Huşû”. Tasavvuf: İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 6/15 (2005), 177-190.
• Köse, Saffet. “Ebû Sa’id el-Hâdimî’nin Namazda Huşû Risalesi”. Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 1/1 (Haziran 2018), 1-65.
• Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. çev. Hayrettin Karaman vd.. Ankara: DİB Yayınları, 2006.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. Namazların Birleştirilmesi. Ankara: Otto Yayınları, 2016.
• Malik b. Enes (ö. 179/795). Muvatta. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. Mısır: Dârû İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1370/1951.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî (ö. 261/875). Sahihü’l-Müslim. thk. Muhammed Fuad Abdulbaki. 5 Cilt. Beyrut: Dâr-u Ahyâ’il Kütübü’l Arabiyye, 1374/1955.
• Nesâî. Süneni’n –Nesâî. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. 9 Cilt. Beyrut: Dâr’ül-Basâir el-İslâmiyye, 1409/1988.
• Orhan, Zehra Yıldız. “Hadislere Göre Dinde İtidal”. Sosyal Bilimler Dergisi 6/37 (Haziran 2019), 507-515.
• Paksoy, Kadir. “Hadislere Göre Namazda Ta’dîl-i Erkân”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/24 (Temmuz-Aralık 2010), 61-71.
• Pekdemir, Şevket, “Namazın Karakter İnşâsındaki Yeri”. Uluslararası Kişilik ve Karakter İnşasında Dinin Yeri Sempozyumu. ed. Yavuz Ünal vd. (Ankara: Ordu İlahiyat Vakfı Yayınları, 2017), 371-391.
• Sancaklı, Saffet. “Hz. Peygamber’in İbadetlerde Öngördüğü İ’tidâl ve Kolaylık Anlayışı”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/9 (2000), 377-392.
• Şahin, Osman. “Ahkâm Hadislerinin Çoklu Yöntemle Anlaşılması ve Yorumlanması: Namazların Cem’i Örneği”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/43 (Aralık 2017), 31-73.
• Şentürk, Hâbil. İbâdet Psikolojisi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî el-Bağdâdî (ö. 310/923). Tarihû’l-Ûmem ve’l-Mulûk. thk. Muhammed Ebû Fadl İbrahim. 11 Cilt. Beyrut: Daru Suveydan, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre Musa b. Dahhak es-Sülemî (ö. 279/892). el-Camiu’s-Sahih (Sünenü’t-Tirmizî). thk. Ahmed Muhammed Şakir. Cilt 1-2. thk. Muhammed Fuad Abdulbakî. Cilt 3. Riyad: el-Mektebeti’l-İslâmiyye, ts.. Cilt 4-5. thk. İbrahim Atve İvaz. b.y.: Matba Mustafa el-Babî, 1395/1975.
• Vakıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî (ö. 207/823). Kitâbü’l Meğazi. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Alemu’l Kütüb, 1965.
• Yaylalı, Davut. “Seferilik Hükümleri”. Seferilik ve Hükümleri. 247-282. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1997.
• Yıldırım, Enbiya. “Seferde Yatsı Namazının Sabah Namazıyla Birleştirilmesi”. Şarkiyât İlmi Araştırmalar Dergisi 0/6 (Kasım 2011). 3-11.