Abdurrahman b. Khalid's Life, Personality and Activities

Yıl 2022, Sayı: 13, 153 - 176, 01.07.2022

Barış Çakan

https://doi.org/10.56288/siyer.1116300

Öz

Abdurrahmân b. Khâlid was the son of a famous companion Khâlid ibn al-Walid. He was one of the companions who attracted attention both for his usefullness in the Islamic conquests on the Syrian front at a young age, for his support in the struggle for power carried out by Mu’awiyah ibn Abī Sufyān in the following years, and for his succeses in the campaigns against Byzantium in Anatolia. However, his life and activities were overshadowed by other events and individuals in the history of Islam, and for this reason he became one of the lesser-known companions today.
Abdurrahmân, who spent his childhood in Mecca and part of his youth in Medina, grew up with the Prophet (PBUH) when he was eleven years old and became a companion. As soon as he was able hold a gun, he participated in the Islamic conquests with his father. At the age of eighteen in the battle of Yarmouk in 636, was assigned to command a small military unit. It is understood that in the years after the death of his father, he always stood by Mu’awiyah ibn Abī Sufyān. He took place on the side of Muawiya in the internal disorders during the Period of Osman and in the power struggle against the Caliphate of Ali, as a faithful person to Mu’awiyah and he became one of his prominent men. Abdurrahmân, who did not leave Mu’awiyah’s command throughout his life, commanded numerous raids that were sent to the Byzantine lands in Anatolia during Mu’awiyah’s caliphate and put up successful attacks. However, his successes later caused Mu’awiyah to see him as a potential rival, and he was poisoned and killed on Mu’awiyah’s orders. In this study, based on the narrations about Abdurrahmân, his historical identity will be tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Abdurrahman b. Khalid, Muawiya, Ṣıffīn, Ḥımṣ

Abdurrahman b. Hâlid’in Hayatı, Kişiliği ve Faaliyetleri

Öz

Abdurrahman b. Hâlid, meşhur sahâbî Hâlid b. Velîd’in oğludur. O, gerek genç yaşlarında Suriye cephesindeki İslâm fetihlerinde gösterdiği yararlılık, gerek sonraki yıllarda Muâviye b. Ebî Süfyân’ın yürüttüğü iktidar mücadelesindeki desteği, gerekse Anadolu’da Bizans’a karşı düzenlenen seferlerde ortaya koyduğu başarılarla dikkat çeken sahâbîlerden biridir. Ancak onun hayatı ve faaliyetleri İslâm Tarihindeki başka olay ve kişilerin gölgesinde kalmış, bu sebeple günümüzde az tanınan sahâbîlerden biri olmuştur.
Çocukluğu Mekke’de, gençliğinin bir kısmı Medine’de geçen Abdurrahman on bir yaşındayken Hz. Peygamber’e (sas) yetişmiş ve sahâbî olmuştur. Eli silah tutar tutmaz, babasıyla birlikte İslâm fetihlerine katılmıştır. 636 senesindeki Yermük Savaşı’nda on sekiz yaşındayken küçük bir askeri birliğe komuta etmekle görevlendirilmiştir. Babasının vefatından sonraki yıllarda ise sürekli Muâviye b. Ebî Süfyân’ın yanında yer aldığı anlaşılmaktadır. Muâviye’ye sadık bir kimse olarak Hz. Osman dönemindeki iç karışıklıklarda ve Hz. Ali ile olan iktidar mücadelesinde Muâviye’nin safında yer almış, hatta onun en önde gelen adamlarından biri olmuştur. Hayatı boyunca Muâviye’nin emrinden ayrılmayan Abdurrahman, onun hilafeti döneminde Anadolu’daki Bizans topraklarına sevk edilen birçok akında komutanlık yapmış ve başarılı bir mücadele ortaya koymuştur. Ancak bu başarıları daha sonra Muâviye’nin onu potansiyel bir rakip olarak görmesine sebep olmuş ve Muâviye’nin emriyle zehirletilerek öldürülmüştür. Bu çalışmada Abdurrahman ile ilgili rivayetlerden hareketle onun tarihî kimliği ortaya çıkarılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Abdurrahman b. Hâlid, Muâviye, Sıffîn, Hıms

Kaynakça

• Adevî, İbrahim Ahmed. el-Umeviyyûn ve’l-Bizântıyyûn. Kâhire: Mektebetu’l-Anglo el-Mısriyye, ts.
• Ahatlı, Erdinç. “Süfyân b. Avf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 18/21-22. İstanbul: TDV yayınları, 2010.
• Akarsu, Murat. Kabile Bürokrasisi ve Hz. Osman. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Apak, Adem. “Emeviler Döneminde Anadolu’da Arap-Bizans Mücadelesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/2 (01 Haziran 2009), 95-122.
• Apak, Adem. Ana Hatlarıyla İslâm Tarihi (2). İstanbul: Ensar Yay., 14. Basım, 2015.
• Arı, Mehmet Salih. Hz. Halid b. Velid. İstanbul: Beyan Yayınları, 2020.
• Ayar, Kenan. “Mâlik b. el-Hâris el-Eşter’in İlk Dönem Siyasi Hadiselerdeki Rolü”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/1 (2005), 37-93.
• Aycan, İrfan. Saltanata Giden Yolda Mu‘âviye b. Ebî Sufyân. Ankara: Otto yay., 2018.
• Belâzürî, Ebu’l-Hasen Ahmed b. Yahya b. Câbir. Ensâbu’l-Eşrâf. 13 Cilt. thk. Süheyl Zekkâr - Riyâd Ziriklî. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1996.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir. Futûhu’l-Buldân. Beyrût: Dâru Mektebeti’l-Hilâl, 1988.
• Brooks, E. W. “The Arabs in Asia Minor (641-750) from Arabic Sources”. The Journal of Hellenic Studies 18 (1898), 186-208.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. et-Târîhu’l-Kebîr. 8 cilt. Haydarabad: Dâiretü’l-Meârif el-Osmaniyye, ts.
• Demircan, Adnan. Ali-Muaviye Kavgası. İstanbul: Beyan Yay., 3. Basım, 2014.
• Dineverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvud. el-Ahbâru’t-Tıvâl. thk. Abdulmun’im Amir. Kâhire: Dâru İhyâi’l-Kutubi’l-Arabî, 1960.
• Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebî Davud. thk. Muhammed Muhyiddin. Beyrut/Saydâ: el-Mektebetü’l-Mısriyye, ts.
• Ebû Osmân Saîd b. Mansûr b. Şu‘be el-Horasânî. Sünen. thk. Habiburrahman b. el-Azamî. Hindistan: Dârü’s-Selefiyye, 1982.
• Fayda, Mustafa. “Yermük Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/485- 486. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Fayda, Mustafa. Halid b. Velid. İstanbul: Çağ Yayınları, 1990.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed. el-Müstedrek ‘alâ’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkadir ‘Ata. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr b. Halîfe eş-Şeybânî el-Basrî. Tabakât. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1993.
• Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr b. Halîfe eş-Şeybânî el-Basrî. Târîhu Halife b. Hayyât. thk. Ekrem Ziya el-Ömerî. Dımaşk, Beyrût: Dârü’l-Kalem, Müessesetü’r-Risale, h.1397.
• İbn A‘sem, Ebû Muhammed b. Ahmed el-Kûfî. Kitâbu’l-Futûh. thk. Ali Şîrî. Beyrût: Dâru’l-Advâ’, 1991.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilber en-Nemerî. el-İstî‘âb fî Marifeti’l-Ashâb. 4 cilt. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. Beyrût: Dârü’l-Cîl, 1992.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh b. Abdillâh b. Hüseyn ed-Dımaşkî eş-Şâfiî. Târîhu Medineti Dımaşk. 80 Cilt. thk. Amr b. Garame el-Amravî, Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. thk. Kemal Yusuf el-Hût. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, h.1409.
• İbn Ebî Usaybi‘a. Ebu’l-Abbas Muvaffakuddîn Ahmed b. Kâsım. Uyûnu’l-Enbâ fî Tabakâti’l-Etibba. thk. Nizar Rıza. Beyrût: Dâru’l-Mektebeti’l-Hayât, ts.
• İbn Habîb, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Habîb b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî. el-Munammak fî Ahbâri Kureyş. thk. Hurşid Ahmed Faruk. Beyrût: Alemü’l-Kütüb, 1985.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe. 8 Cilt. thk. Adil Ahmed & Ali Mahmud. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, h.1415.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. Cemheretu Ensâbi’l-Arab. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’. el-Bidâye ve'n-Nihâye. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1986.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Muhtasaru Târîhi Dımaşk. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1984.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sad b. Menî’ ez-Zührî. et-Tabakâtu’l-Kübrâ. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
• İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe en-Nümeyrî el-Basrî. Târîhu’l-Medine. thk. Fehîm Muhammed Şeltût. Cidde: y.y., h.1399.
• İbn Şeddâd, Ebû Abdillâh İzzüddîn Muhammed b. Alî b. İbrâhîm b. Şeddâd el-Ensârî el-Halebî. el-A‘lâku’l-Hatîre fî zikri umerâi’Şâm ve’l-Cezîre. thk. Yahya Zekeriyya Abbare. Dımaşk: Menşûrâtu Vizâreti’s-Sekâfe, 1991.
• İbn. Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. es-Sikât. 9 cilt. Haydarabad: Dâiretü’l-Meârif el-Osmaniyye, 1973.
• İbn. Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dineverî. el-İmâme ve’s-Siyâse. trc. Cemalletin Saylık. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. el-Muntazam fî Târîhi’l-Mülûk ve’l-Ümem. thk. Muhammed A. Atâ, Mustafa A. Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Usdu’l-Gâbe fî Ma‘rifeti’s-Sahâbe. 8 Cilt. thk. Ali Muhammed Muavviz, Adil Ahmed Abdülmevcut. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• İbnü’l-Kelbî, Ebü’l-Münzir Hişâm b. Muhammed b. Sâib b. Bişr el-Kelbî el-Kûfî. Cemheretu’n-Neseb. thk. Nâcî Hasan. Beyrût: Alemü’l-Kütüb, 1986.
• İsfahânî, Ebû’l-Ferec Ali b. Hüseyn. Kitâbu’l-Eğânî. thk: İhsan Abbas, İbrahim es-Se‘âfîn, Bekir Abbas. Beyrût: Dâru Sâdır, 3. Basım, 2008.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Anadolu'da Arap-Bizans Mücadelesi ve “Sâife” Seferleri” Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi 2 (2000), 1-22.
• Minkarî Nasr b. Müzahim. Vak‘atu Sıffîn. thk. Abdusselam Muhammed Harun. Kahire: el-Muessesetü’l-Arabiyyetü’l-Hadîse, 2. Basım, h.1382.
• Minkarî, Nasr b. Müzahim. Vak‘atu Sıffîn (Sıffîn Savaşı). çev. Cemalettin Saylık. Ankara: Ankara Okulu, 2017.
• Müellifi Meçhul(H. III). Ahbâru’d-Devleti’l-Abbâsiyye. thk. Abdulaziz ed-Dûrî, Abdulcebbar Muttalibî. Beyrût: Dârü’l-Talî‘a, ts. Osman, Fethî. el-Hudûdu’l-İslâmiyyetü’l-Bizantiyye. Kâhire, Dâru’l-Kâtibi’l-Arabî, ts.
• Sem‘ânî, Ebû Sa‘d Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr. el-Ensâb. thk. Abdurrahman b. Yahya. Haydarabad: Dâiretü’l-Meârif el-Osmaniyye, 1962.
• Seyf b. Ömer. el-Fitnetü ve Vak‘atü’l-Cemel. thk. Ahmed Râtib Armûş. Beyrût: Dârü’n-Nefâis, 1993.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Şemsüddîn Yûsuf b. Kızoğlu et-Türkî el-Avnî el-Bağdâdî. Mir’âtü’z-Zaman fî Tevârîhi’l-A‘yân. 23 Cilt. Dımaşk: Dârü’r-Risâle, 2013.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. 11 Cilt. Beyrût: Dâru’t-Turâs, 2. Basım, h.1387.
• Theophanes. The Chronicle of Theophanes. ed. Harry Turtledove. Philadelphia: University of Pennsylvania, 1982.
• Uçar, Şahin. Anadolu’da İslâm-Bizans Mücadelesi. İstanbul: İşaret Yay., 1990.
• Wellhausen, Julius. Arap Devleti ve Sukûtu. çev. Fikret Işıltan. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. 1963.
• Ya‘kûbî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya‘kūb İshâk b. Ca‘fer b. Vehb b. Vâzıh. Târîhu’l-Ya‘kûbî. 3 Cilt. Necef: Matba‘atu’l-Ğurâ, h.1358.
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillah Şihâbuddin Yâkût b. Abdilla. Mu‘cemu’l-Buldân. 7 cilt. Beyrût Dâru Sâdır, 1995.
• Yâfiî, Ebû Muhammed Afîfüddîn Abdullāh b. Es‘ad b. Alî b. Süleymân el-Yemenî. Mirʾâtü’l-cenân ve ʿibretü’l-yakzân fî maʿrifeti havâdisi’z-zamân. thk. Halil Mansur. Beyrût: Dârü’-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. 52 cilt. thk. Ömer Abdusselam et-Tedmürî. Beyrût: Dârü’l-Kitabi’l-Arabî, 1993.
• Zübeyrî, Ebû Abdillâh Mus‘ab b. Abdillâh b. Mus‘ab. Nesebu Kureyş. thk. Levi Provençal. Kahire: Dâru’l-Mearif, 3. Basım, ts.