An Evaluation on the Possibility of Sahabi Suheyb al-Rumi Living in Tabea (Denizli/Kale)

Yıl 2025, Sayı: 18, 1 - 18, 22.05.2025

Gencal Şenyayla

https://doi.org/10.56288/siyer.1642562

Öz

The Shaba are an exemplary generation for all Muslims because of the Prophet's practices and their witnessing of the revelation. What makes the Sahaba, the sahaba of the Prophet, valuable for us is their role in introducing the Prophet to us. What we know about the life of the Prophet consists of the narrations of the sahaba who saw the Prophet, lived with him, received his upbringing and witnessed the history of Islam. This generation will continue to set an example for the Muslims who will come after them in every aspect of life in terms of living Islam, which they learned from the Prophet by seeing him in person. Suheyb was a special person among the sahaba who was known for his closeness to the Prophet, who had established friendship with the Prophet even before Islam, and who became a Muslim in the early days of Islam. Although his real name was Suheyb b. Sinan, he became famous as “Suheyb-i Rûmî”. In this respect, it is our historical duty towards Suheyb, who is also connected to Anatolian lands, to determine his relationship with these lands. Suheyb was captured by the Byzantium when he was still a small child and had to live in Anatolia as a slave for years. Although it is not known exactly where he lived in Anatolia, it is highly probable that he lived in the ancient city of Tabea, which is located near the Kale district of Denizli today. Since there is no information on this subject in the primary sources, the region where he lived can be determined through indirect sources. This study will focus on the possibility that Suehyb-i Rûmî may have lived in Tabea through the analysis of indirect sources.

Anahtar Kelimeler

Islamic History , Sira , Sahaba , Suheyb al-Rumi , Tabea

Sahâbî Suheyb-i Rûmî’nin Tabea’da (Denizli/Kale) Yaşamış Olma İhtimali Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Hz. Peygamber’in uygulamaları ve vahyin nüzul ortamına şahitliklerinden dolayı sahâbe nesli bütün Müslümanlar için örnek nesildir. Hz. Peygamber’in arkadaşları olan sahâbeyi bizim için değerli kılan şey Hz. Peygamber’i bizlere tanıtmada üstlendikleri roldür. Hz. Peygamber’in hayatı hakkında bildiklerimiz, Hz. Peygamber’i görmüş, onunla yaşamış, onun terbiyesini almış ve İslâm tarihine şahitlik etmiş olan sahâbilerin naklettiği rivayetlerden ibarettir. Bu nesil, Hz. Peygamber’den bizzat görerek öğrendikleri İslâm’ı yaşama konusunda kendilerinden sonra gelecek Müslümanlara hayatın her alanında örnek olmaya devam edecektir. Suheyb-i Rûmî, sahâbe içerisinde Hz. Peygamber’e yakınlığı ile bilinen, İslâm öncesi dönemde Hz. Peygamber ile dostluk kuran, İslâm’ın ilk günlerinde Müslüman olan özel bir insandır. Asıl ismi Suheyb b. Sinân olsa da “Suheyb-i Rûmî” olarak meşhur olmuştur. Bu açıdan Anadolu topraklarıyla da bağlantılı olan Suheyb’in bu topraklarla ilişkisinin tespiti önemlidir. Suheyb, henüz küçük bir çocuk iken Rumlara esir düşmüş ve yıllarca bir köle olarak Anadolu’da yaşamak mecburiyetinde kalmıştır. Anadolu’nun neresinde yaşadığı tam olarak bilinmemekle birlikte günümüzde Denizli’nin Kale ilçesi yakınlarında bulunan Tabea antik kentinde yaşamış olma ihtimali yüksektir. Temel kaynaklarda bu konuda bilgi bulunmadığı için onun yaşadığı bölge dolaylı kaynaklar üzerinden hareketle tespit edilebilir. Bu çalışmada dolaylı kaynakların analizi vasıtasıyla Suheyb-i Rûmî’nin Tabea’da yaşamış olma ihtimali üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi , Siyer , Sahâbe , Suheyb-i Rûmi , Tabea

Kaynakça

• Akduru, Hale Eda. “Antik Çağda Ticaret: Karia Bölgesinde Bir Araştırma”. Academic Knowledge 5/1 (Bahar 2022), 156-166.
• Avcı, Casim. “Rum”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/222-225. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Aydaş, Murat. M. Ö. 7. Yüzyıldan I. Yüzyıla Kadar Karya ile Rodos Devleti Arasındaki İlişkiler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2010.
• Aydın, Mehmet Akif – Hamidullah, Muhammed. “Köle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/237-246. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Bağdâdî, Muhammed b. Habîb el-. el-Münemmak fî ahbâri Kureyş. thk. Hurşît Ahmet Fârûk. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1985/1405.
• Balık, İbrahim. Denizli (Lâdik) İnançoğulları Beyliği. Konya: Çizgi Kitabevi, 2022.
• Barutçu, Süleyman, vd. “Kale İlçesinden Göç Eden Kişilerin Girişimcilik Özellikleri: Denizli Örneği”. Kaledavaz Sempozyum Bildirileri. ed. Turgut Tok- Özgür Kasım Aydemir. 220-227. Denizli: Türmatsan, 2013.
• Bean, George Evart. Karia. çev. Burak Akgüç. İstanbul: Gümüş Basımevi, 1987.
• Bindokat, Anneliese Peschlow. Herakleia Şehir ve Çevresi. çev. Fikret Işıltan. İstanbul: Homer Yayınları, 2005.
• Canseven, Meryem- Bayeızt, Mustafa. “Kale-i Tavas /Tabea Ören Yeri”. Denizli Turizmi ve Kültürel Miras. ed. Serkan Bertan. 42-64. Ankara: Detay Yayıncılık, 2023.
• Cevâd Ali. el-Mufassal fî târîhi’l-‘Arab kable’l-İslâm. Beyrut: Dâru’s-Sâkî, 2001/1422.
• Demirci, Halil. Roma Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1998.
• Doğan, Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Ülke Yayınları, 1994.
• Efendioğlu, Mehmet. “Suheyb b. Sinân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/476-477. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Engin, Nihat. Osmanlı Devleti’nde Kölelik. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1998.
• Erdoğmuş, Belgin. Roma Hukuku. İstanbul: Filiz Kitapevi, 1995.
• Fayda, Mustafa. “Abdullah b. Cud‘ân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/93-94. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Gacar, Aydın. M.Ö Birinci Bin Yılda Anadolu’da Kölelik ve Köle Ticareti. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Gurowski, Adam. Tarihte Kölelik. çev. Hamil Börteçin. Ankara: Dorlion Yayınları, 2024.
• Gür, Barış. “Minos, Miken ve Hititler Ekseninde Batı Anadolu’daki Muhtemel Sömürgecilik Faaliyetleri”. The Journal of Academic Social Science Studies 5/6 (2012), 233-249.arastrmx_79201_5_pp_233-249.pdf
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayımcılık, 1993.
• Heyd, Wilhelm. Yakın Doğu Ticaret Tarihi. çev. Enver Ziya Karal. Ankara: Türk Tarihi Kurumu Yayınları, 1975.
• Honigman, Ernst. Bizans Devletinin Doğu Sınırı. çev. Fikret Işıltan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1970.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. Hasen. Târîhu Dımeşk. thk. Amr b. Garâme el-Amravî Beyrut, Dâru’l-Fikr, 1995/1415.
• İbn Battûta, Muhammed b. Abdillah. Rihletü İbn Battûta. Ribât: Dâru’ş-Şarki’l-‘Arabî, t.s.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdülmelik b. Hişâm. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 2004.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Ali Şîrî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1988.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. Ali Muhammed Ömer. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 2001.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Ekrem. Üsdü’l-gâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe. thk. Ali Muhammed Muavviz-Âdil Ahmed Abdülmevcud. Beyrut, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Kara, Cahit. İslâm Öncesinden Emevîlerin Sonuna Kadar Kelb Kabilesi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Kayrevânî, Mekkî b. Ebû Tâlib el-. el-Hidâye ilâ buluği’n-nihâye fi ilmi meâni'l-Kur'ân-i ve tefsirihi. Şârika: Câmiatu'ş-Şârika, 2008.
• Kılıç, Yusuf – Başol, Serkan. “Eskiçağda Kaledavaz ve Yöresi”. Kaledavaz Sempozyum Bildirileri. ed. Turgut Tok- Özgür Kasım Aydemir. 185-193. Denizli: Türmatsan, 2013.
• Knight, Judson. Middle Ages History. London: Uxl Publishers, 2000.
• Koca, Feray-Akça Bayram. “Antik Karya’nın Başkenti Halikarnassos’da Kent Planlama Anlayışı”. Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Dergisi 18/40 (Güz 2017), 42-54.
• Küçükören, C. Canan. An Anatolian Civilization in the Aegean: Karia (Karuwa/ Karka/ Karkişa/ Krk). İstanbul: Ekin Yayınları, 2005.
• Laflı, Ergün. “Kale ve Çevresindeki Antik Kentler: Sikkeler Işığında Roma Döneminde Kuzeydoğu Karia Kentleri”. Kaledavaz Sempozyum Bildirileri. ed. Turgut Tok- Özgür Kasım Aydemir. 46-81. Denizli: Türmatsan, 2013.
• Louis, Robert. “Anadolu’nun Eskiçağ Şehirleri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 6/5 (1948), 531-536.
• Macfarquhar, C. F. “Early Greek Travellers in Egypt”. Greece & Rome 13/1 (Nisan 1996), 108-116.
• Malay, Hasan. Çağlar Boyu Kölelik. Ankara: Gündoğan Yayınları, 2010.
• Mansel, Arif Müfid. Ege ve Yunan Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
• Okkar, Remziye. “Antik İki Surlu Kaya Kale Davaz ve Kenti”. Kaledavaz Sempozyum Bildirileri. ed. Turgut Tok- Özgür Kasım Aydemir. 82-88. Denizli: Türmatsan, 2013.
• Özkuyumcu, Nadir. “Kelb (Benî Kelb)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 25/203-204. Ankara: TDV Yayınları, 2022.
• Özmenli, Mehmet. “V.-VI. Yüzyıllarda Bizans Devleti-Sâsânî Devleti-Ermeni Derebeylerinin Mücadeleleri ve Türkler”. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17/3 (2008), 323-332.
• Özmert, Emine Başçı. Antik Yunan’dan Roma’ya Uzanan Ulaşım ve Ulaşım Araçları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Ramsay, William Mitchell. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. çev. Mihri Paktaş. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1948.
• Ray, John D. “Soldiers to Pharaoh: The Carians of Southwest Anatolia”. Civilizations of the Ancient Near East 2 (1995), 1185-1194.
• Rice, Tamara Talbot. Bizans’ta Günlük Yaşam. çev. Bilgi Altınok. Ankara: Özne Yayınları, 1999.
• Sebeos. The Armenian History. ts. R. W. Thomson and J. Howard-Johnston. Liverpol: Liverpol University Press, 1999.
• Şanlıbayrak, Hakan. III. ve VI. Yüzyıllar Arasında Avrupa’da Kölelik. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Şenyayla, Gencal. Hz. Suheyb-i Rûmî. İstanbul: Beyan Yayınları, 2019.
• Torlak, Evinç-Özmen, Serap. “Kale Yerleşiminin Alternatif Turizm Potansiyeli Açısından Analizi”. Kaledavaz Sempozyum Bildirileri. ed. Turgut Tok- Özgür Kasım Aydemir. 235-249. Denizli: Türmatsan, 2013.
• Tufanoğlu, Hüsniye Esra. Antikçağ’da Batı Anadolu’da Deniz Ticareti ve Limanlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Turan, Şerafettin. Türkiye- İtalya İlişkileri I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2020.
• Waerzeggers, Caroline. “The Carians of Borsippa”. British Institute for the Study of Iraq 68 (2006), 1-22. https://www.jstor.org/stable/4200605
• Zhao, Fang. “Exploring the Synergy Between Entrepreneurship and Innovation”. International Journal of Entrepreneurial Behaviour & Research 11/1 (2005), 25-41.
• Ziriklî, Hayreddîn b. Muhammed b. Muhammed ez-. el-A‘lâm. Beyrut: Dâru’l-İlm Lilmelâyîn. 2002.